Mê-tan, thành phần chính của khí đốt tự nhiên, là tác nhân chính gây ra hiện tượng nóng lên toàn cầu và mạnh hơn nhiều so với carbon dioxide trong việc ngăn nhiệt thoát ra khỏi bầu khí quyển của Trái đất. Theo một nghiên cứu mới, phần lớn khí mê-tan do con người tạo ra hiện đang thoát ra ngoài khí quyển có thể chứa được. Nghiên cứu này cũng cho biết thêm rằng Á-Âu là nguồn phát thải khí mê-tan toàn cầu đáng kể và hành động của các chính quyền khu vực không phù hợp với tuyên bố của họ khi giải quyết vấn đề này.
Global Methane Tracker 2025, do Cơ quan Năng lượng Quốc tế công bố, khẳng định rằng lượng khí mê-tan phát thải vẫn chưa đạt đến "đỉnh điểm chắc chắn", bất chấp những nỗ lực cắt giảm của quốc tế. Trên toàn cầu, "sản lượng dầu, khí đốt và than đạt kỷ lục, kết hợp với những nỗ lực giảm thiểu hạn chế" đã tạo ra hơn 120 triệu tấn (Mt) khí mê-tan phát thải vào năm 2024, trong đó khoảng 7 phần trăm có nguồn gốc từ các giếng và mỏ bỏ hoang. Nga tạo ra khoảng 60 phần trăm lượng khí mê-tan phát thải ở Á-Âu, nhưng Turkmenistan cũng là một quốc gia phát thải lớn. Nhìn chung, các quốc gia Á-Âu góp phần tạo ra khoảng 22 Mt khí mê-tan vào năm ngoái, theo báo cáo.
"Các sự kiện phát thải đủ lớn để vệ tinh phát hiện là phổ biến ở Turkmenistan, chiếm khoảng một phần ba tổng số quan sát từ Hệ thống cảnh báo và ứng phó khí mê-tan", báo cáo nêu rõ. "Mặc dù phạm vi phủ sóng vệ tinh rất hạn chế ở Nga - do băng tuyết và thời gian ban ngày hạn chế kéo dài - khoảng 90 đám mây đã được quan sát thấy trên lãnh thổ Nga vào năm 2024".
Mặc dù không được tính trong báo cáo, Kazakhstan là nơi xảy ra một trong những vụ rò rỉ khí mê-tan tồi tệ nhất thế giới trong nửa cuối năm 2023. Một vụ phun trào và hỏa hoạn sau đó tại một giếng ở phía tây Kazakhstan đã không được phát hiện trong hơn sáu tháng, giải phóng khoảng 127.000 tấn khí mê-tan vào khí quyển, một lượng có thể cung cấp năng lượng cho hàng trăm nghìn ô tô trong một năm.
Mặc dù sản xuất năng lượng là nguyên nhân chính gây ra khí thải toàn cầu, báo cáo cũng xác định "quá trình đốt cháy không hoàn toàn sinh khối truyền thống được sử dụng để nấu ăn và sưởi ấm", cũng như các ngành nông nghiệp và chất thải, là những nguồn khí mê-tan quan trọng.
Mọi quốc gia phát thải Á-Âu đều tham gia Sáng kiến của Ngân hàng Thế giới có tên là Zero Routine Flaring vào năm 2030. Trong khi đó, Nga là nhà sản xuất khu vực duy nhất không tham gia Cam kết khí mê-tan toàn cầu, một sáng kiến chung giữa Hoa Kỳ và EU. Cam kết này kêu gọi 159 quốc gia tham gia “thực hiện các hành động tự nguyện để đóng góp vào nỗ lực chung nhằm giảm lượng khí thải mê-tan toàn cầu ít nhất 30 phần trăm so với mức năm 2020 vào năm 2030”.
Báo cáo nêu rõ rằng "tất cả các nước phát thải lớn ở Á-Âu đều tham gia vào một số sáng kiến về quy định khí mê-tan, nhưng không có nhiều kết quả thực tế". Azerbaijan là nhà sản xuất Á-Âu duy nhất tự hào có cường độ khí mê-tan thấp hơn, được định nghĩa là tỷ lệ khí thải mê-tan so với lượng khí được sản xuất, so với mức trung bình toàn cầu, báo cáo cho biết thêm.
Báo cáo khẳng định rằng khoảng 70 phần trăm tổng lượng khí thải mê-tan liên quan đến khai thác và sản xuất nhiên liệu hóa thạch có thể được loại bỏ với chi phí thấp thông qua việc triển khai các công nghệ hiện có. “Khoảng 35 tấn tổng lượng khí thải mê-tan từ dầu, khí đốt và than có thể tránh được mà không mất chi phí ròng, dựa trên giá năng lượng trung bình vào năm 2024”, báo cáo nêu rõ. “Điều này là do chi phí cần thiết cho các biện pháp giảm thiểu ít hơn giá trị thị trường của lượng khí mê-tan bổ sung được thu giữ và bán hoặc sử dụng”.
Tại Âu Á, báo cáo chỉ ra rằng khoảng 45 phần trăm lượng khí thải mê-tan liên quan đến nhiên liệu hóa thạch vào năm 2024 có thể được loại bỏ bằng các biện pháp trung hòa về chi phí. “Phát hiện và sửa chữa rò rỉ (LDAR) là biện pháp hiệu quả nhất để giảm lượng khí mê-tan từ nhiên liệu hóa thạch trong khu vực”, báo cáo nói thêm.
Lượng khí thải mê-tan quá mức đặt ra thách thức lớn đối với Turkmenistan, quốc gia này đã thể hiện sự quan tâm đến việc xuất khẩu một lượng khí đốt ngày càng tăng sang Liên minh châu Âu. Một báo cáo của Bộ Năng lượng Hoa Kỳ được công bố vào đầu năm 2025 lưu ý rằng “lượng khí thải mê-tan cao từ các mỏ dầu và khí đốt tự nhiên [của Ashgabat] có thể khiến hoạt động xuất khẩu của quốc gia này không tuân thủ theo Giới hạn phát thải nhập khẩu năm 2030 của EU.”
Một trang web giám sát do Capterio điều hành, một đơn vị cung cấp “các giải pháp đốt khí cho các công ty năng lượng để thu khí bị đốt bỏ,” lưu ý rằng lượng khí thải mê-tan tại một địa điểm nổi tiếng ở Turkmenistan đã giảm gần đây. Một bản cập nhật được đăng vào tháng 10 năm ngoái đã khen ngợi công ty năng lượng nhà nước Turkmengaz vì đã thực hiện các bước để ngăn chặn ngọn lửa bùng phát tại Darvaza Crater, nơi mà khách du lịch gọi là “Cổng địa ngục”. Việc đốt bỏ khí tại địa điểm này đã giảm vào cuối năm 2024 xuống còn "1 triệu feet khối chuẩn mỗi ngày", so với cùng kỳ năm trước.
Nguồn tin: xangdau.net/Eurasianet.org
