Tiến sÄ© VÅ© Đình Ánh, Phó viện trưởng Viện Khoa học Thị trường giá cả, cho hay, nhiều nÆ°á»›c trên thế giá»›i, doanh nghiệp muốn tăng giá phải đăng ký trÆ°á»›c 3 tháng, chứ không nhÆ° Việt Nam vài ngày lại Ä‘iều chỉnh.

Việt Nam hiện có hÆ¡n 10 doanh nghiệp xăng dầu nhÆ°ng đều thống nhất chung má»™t giá bán. Thị trường do Tổng công ty Xăng dầu VN (Petrolimex) áp đảo. Bất kỳ má»™t doanh nghiệp nào muốn cạnh tranh về giá đều không có khả năng thắng.

CÆ¡ chế Ä‘iều hành giá xăng dầu hiện nay căn cứ vào lá»—, lãi từng lít của doanh nghiệp là chÆ°a phù hợp. Thứ nhất, doanh nghiệp có quá trình nhập khẩu, dá»± trữ dài, hạch toán sau má»™t thời gian. Thứ hai, doanh nghiệp kinh doanh nhiều mặt hàng khác nhau, lá»— lãi của các mặt hàng bù chéo cho nhau. Do Ä‘ó, mức lá»— lãi của má»—i doanh nghiệp phải tính trên tổng thể, không phải căn cứ từng lít để tăng hoặc giảm giá bán. Mức lá»—, lãi được tính từ giá bán đến chi phí đầu vào. Gần Ä‘ây, sá»± thiếu ổn định về thuế nhập khẩu, trả nợ ngân sách... làm vênh giữa chi phí đầu vào của doanh nghiệp trong những thời Ä‘iểm khác nhau. Nếu lách được lá»— hổng này, doanh nghiệp có thể thu lợi nhuận lá»›n.

Theo Tiến sÄ© VÅ© Đình Ánh, cÆ¡ chế Ä‘iều hành giá xăng hiện chÆ°a phù hợp. Ảnh: Hoàng Hà

Liên quan đến chi phí của doanh nghiệp nhÆ° định mức hao hụt, chi phí đại lý, lâu nay chúng ta không rà soát chặt chẽ, kể cả khi có kết quả kiểm toán để làm rõ lá»—, lãi là do giá bán lẻ chậm Ä‘iều chỉnh hay chi phí bất cập. Trong Ä‘ó có cả chi phí lÆ°Æ¡ng, vốn, rủi ro tỉ giá hối Ä‘oái và các chi phí sản xuất khác. Tóm lại, hệ thống xuất nhập khẩu xăng dầu chÆ°a được hạch toán và đối xá»­ giống má»™t doanh nghiệp Ä‘ang kinh doanh trên thị trường vá»›i má»™t mặt hàng chiến lược đặc biệt. Thay vào Ä‘ó, doanh nghiệp xăng dầu gần nhÆ° là má»™t bá»™ phận nối dài của cÆ¡ quan quản lý Nhà nÆ°á»›c.

Nguyên nhân sâu xa của việc chúng ta vẫn lúng túng trong Ä‘iều hành giá xăng dầu vì trong cÆ¡ cấu giá, khoảng 50% là thu về ngân sách Nhà nÆ°á»›c (thuế xuất nhập khẩu và các khoản thu khác). Tá»· lệ thu về ngân sách khá lá»›n nên việc lấy giá xăng trong nÆ°á»›c so sánh vá»›i giá của nÆ°á»›c khác không hẳn Ä‘ã hợp lý do mức thu về ngân sách của má»—i nÆ°á»›c khác nhau nên tác Ä‘á»™ng trá»±c tiếp đến giá bán lẻ khác nhau. HÆ¡n nữa, Việt Nam lại có dầu thô. Thông qua mức thu ngân sách, Nhà nÆ°á»›c Ä‘iều chỉnh được giá xăng dầu vì lợi ích của cả ba bên: Nhà nÆ°á»›c, doanh nghiệp và người dân. Vì vậy, “thả” giá xăng về cÆ¡ chế thị trường không có nghÄ©a là để doanh nghiệp được hoàn toàn quyết định giá bán thế nào cÅ©ng được.

Má»™t lý do khác để không “thả” giá xăng dầu, Ä‘ây là mặt hàng có tác Ä‘á»™ng đến tất cả mọi lÄ©nh vá»±c của nền kinh tế và đời sống. Vấn đề là Nhà nÆ°á»›c quản lý giá bằng biện pháp gì, ở mức Ä‘á»™ nào để không làm méo mó thị trường. Kinh nghiệm từ má»™t số nÆ°á»›c trên thế giá»›i cho thấy doanh nghiệp muốn tăng giá phải đăng ký trÆ°á»›c 3 tháng. Đó là má»™t cách quản lý tốt, khác vá»›i Việt Nam vài ngày lại Ä‘iều chỉnh hoặc bắt tăng, giảm. TÆ° duy của doanh nghiệp Việt Nam là tăng giá má»›i có phát triển nên càng không thể không có sá»± can thiệp của Nhà nÆ°á»›c.

Người dân luôn phản ứng vá»›i việc tăng giá xăng vì thông tin về cÆ¡ cấu giá xăng còn mù mờ. Họ thấy chính sách Ä‘iều hành giá hình nhÆ° chỉ vì quyền lợi doanh nghiệp, vì cÆ¡ chế của mình và không có tiếng nói của người tiêu dùng. Cần Ä‘Æ°a ra má»™t cÆ¡ chế công khai tăng giá xăng dầu do những nguyên nhân nào, giảm do nguyên nhân nào để người dân yên tâm rằng có lúc doanh nghiệp hoặc Nhà nÆ°á»›c cÅ©ng phải tạm thời hy sinh quyền lợi. NhÆ° thế người tiêu dùng sẽ có niềm tin và không quan tâm đến giá xăng nữa.

Số liệu thống kê cho thấy 6 tháng đầu năm 2009, tiêu thụ xăng dầu giảm 6% so vá»›i năm 2008. Có nhiều lý giải cho con số này, cÆ¡ bản nhất là lý do sản xuất suy giảm nên giảm tiêu dùng nhiên liệu. NhÆ°ng trong thá»±c tế, sản xuất công nghiệp và nhiều lÄ©nh vá»±c khác vẫn tăng nên tiêu thụ xăng dầu không thể giảm.

VnE