Hàng tá»· người trên thế giá»›i trả tiền mua xăng dầu má»—i ngày, nhÆ°ng hầu hết mọi người không biết giá mặt hàng thiết yếu vá»›i đời sống này được tính nhÆ° thế nào. Hãng tin BBC Ä‘ã thá»±c hiện phân tích giá xăng để Ä‘á»™c giả có má»™t cái nhìn rõ hÆ¡n xem Ä‘âu là những đối tượng hưởng lợi và họ hưởng lợi nhÆ° thế nào từ giá bán xăng dầu.

BBC lấy mức giá xăng bán lẻ để tính toán là giá xăng tại Anh, vá»›i 1,34 Bảng Anh, tÆ°Æ¡ng Ä‘Æ°Æ¡ng khoảng 46.600 VND, cho 1 lít xăng không chì.

Ở Anh, khoảng 60% số tiền mà người tiêu dùng bỏ ra cho 1 lít xăng là tiền thuế, bao gồm thuế giá trị gia tăng (VAT). NhÆ° vậy, đối tượng hưởng lợi đầu tiên và lá»›n nhất chính là chính phủ.

HÆ¡n 5% trong mức giá xăng nói trên là tiền lãi cho hãng bán lẻ xăng. Tuy nhiên, theo BBC, trong má»™t số trường hợp, tá»· lệ này chỉ vào khoảng hÆ¡n 1%. Điều này lý giải vì sao nhiều nhà bán lẻ xăng ở Anh quốc Ä‘ang rất chật vật bấp chấp giá xăng dầu tăng cao gần Ä‘ây.

Sau thuế, hạng mục lá»›n tiếp theo cấu thành giá bán lẻ xăng chính là giá trị xăng. Vá»›i giá xăng ở Anh, giá trị xăng chiếm khoảng 30% giá bán lẻ mà người tiêu dùng chịu. Đây là số tiền mà các nhà bán lẻ thá»±c tế phải bỏ ra để mua xăng về bÆ¡m vào các trạm bán lẻ.

Giá trị xăng có thể tính dá»±a trên giá dầu thô - nguyên liệu cÆ¡ bản để sản xuất xăng, và chi phí lọc hóa để biến dầu thành xăng. Quy trình lọc hóa trên thá»±c tế chiếm má»™t phần rất nhỏ trong giá trị của xăng, bởi vậy, BBC chủ yếu Ä‘i vào phân tích phần giá dầu.

Giá của má»—i thùng dầu trên thị trường mở được cập nhật liên tục má»—i ngày trên các sàn giao dịch và các phÆ°Æ¡ng tiện thông tin đại chúng. Vào ngày 9/11, giá dầu thô Brent ở London vào khoảng 115 USD/thùng. Tuy nhiên, việc phân tích con số này lại không hề Ä‘Æ¡n giản.

Những người có quan Ä‘iểm hoài nghi có thể cho rằng, lý do đằng sau cái khó này là sá»± che đậy của những lợi ích trong ngành công nghiệp dầu lá»­a. NhÆ°ng nếu thá»±c hiện phân tích dá»±a trên chi phí thá»±c tế của việc sản xuất dầu lá»­a, thay vì mức giá của dầu lá»­a, có thể Ä‘em đến má»™t cách lý giải Ä‘Æ¡n giản hÆ¡n.

Trên thị trường thế giá»›i hiện không có má»™t loại dầu làm chuẩn nào để xác định chính xác chi phí sản xuất dầu. Giá thành của má»—i thùng dầu rất khác nhau, tùy thuá»™c vào má»—i giàn khoan mà các thùng dầu được khai thác.

Chẳng hạn, má»™t thùng dầu thường từ Saudi Arabia tiêu tốn khoảng 2-3 USD để bÆ¡m lên khỏi mặt đất, trong khi má»™t thùng dầu khai thác từ vùng Alberta của Canada lại tiêu tốn hÆ¡n 60 USD. Tuy vậy, chi phí này còn chÆ°a bao gồm những khoản đầu tÆ° khổng lồ khác của các công ty dầu lá»­a để có được dầu.

Đầu tiên, các công ty cần phải thăm dò để tìm dầu. Khoan má»™t giếng thăm dầu ở khu vá»±c nÆ°á»›c sâu có thể tiêu tốn 100-200 triệu USD, trong khi cÆ¡ há»™i tìm thấy dầu - theo các chuyên gia trong ngành - chỉ là 25%.

Tiếp Ä‘ó, công ty phải trả tiền thuê mỏ dầu, thuê giàn khoan, lắp đặt các đường ống dẫn, ký kết các hợp đồng vẫn chuyển dầu tá»›i nhà máy lọc… Quy trình này có thể kéo dài khoảng 7 năm từ khi phát hiện thấy dầu cho tá»›i khi dầu được khai thác và chiếm chừng 20% giá thành của má»™t thùng dầu. Tuy vậy, tá»· lệ này Ä‘ang dần tăng lên khi thế giá»›i cạn dầu và các công ty buá»™c phải khoan tìm dầu ở Ä‘á»™ sâu lá»›n hÆ¡n và ở những khu vá»±c xa xôi hÆ¡n.

Đến Ä‘ây, các công ty dầu lá»­a phải vận hành giàn khoan, trả lÆ°Æ¡ng cho công nhân giàn khoan… vá»›i số tiền chiếm khoảng 10% giá thành sản phẩm.

Cuối cùng, doanh nghiệp còn phải ná»™p thuế và bỏ túi má»™t khoản lợi nhuận nhất định. Hai hạng mục này chiếm khoảng 2/3 giá dầu trong năm 2011. Và nhÆ° thế, đối tượng hưởng lợi chính vẫn là các chính phủ.

Thuế suất Ä‘ánh vào lợi nhuận của các công ty dầu lá»­a ở Anh là 62%, ở Nauy là hÆ¡n 80%, thậm chí lên tá»›i khoảng 90% ở các công ty khác.

Tuy nhiên, bất chấp mức thuế cao, lợi nhuận chÆ°a tính tá»›i chi phí tài chính của các công ty dầu lá»­a năm nay vẫn vào khoảng 25% giá dầu. Tuy nhiên, mức lợi nhuận ở các năm khác nhau rất khác nhau. NhÆ° vào năm 2009, tá»· suất lợi nhuận của các công ty dầu lá»­a chỉ là 9%, còn vào năm 1998, các công ty dầu lá»­a làm ăn không có lãi.

Mức lợi nhuận mà các công ty dầu lá»­a thu được phụ thuá»™c nhiều vào giá dầu thá»±c tế trên thị trường mở. Độ chênh lệch giữa giá bán dầu trên thá»±c tế và giá thành sản xuất lại phụ thuá»™c tÆ°Æ¡ng quan cung - cầu dầu và hoạt Ä‘á»™ng đầu cÆ¡ trên thị trường.

Khi nguồn cung thắt chặt, giá dầu tăng, và ngược lại, khi nhu cầu giảm, giá dầu giảm. Quan trọng hÆ¡n, các kỳ vọng của thị trường về cung - cầu là nhân tố lá»›n tác Ä‘á»™ng tá»›i giá dầu. Không ai có thể xác định chính xác, nhÆ°ng giá»›i đầu cÆ¡ được cho là Ä‘ang ngày càng có ảnh hưởng lá»›n tá»›i giá dầu.

BBC kết luận, cho dù giá»›i đầu cÆ¡, các nhà đầu tÆ°, chính phủ hay các công ty dầu lá»­a được lợi từ giá xăng dầu cao, thì có má»™t Ä‘iều chắc chắn là, thiệt hại rốt cục vẫn rÆ¡i vào tay người tiêu dùng.

Nguồn tin: vneconomy