Trong cÆ¡ chế Ä‘iều hành giá xăng dầu, cùng song hành giúp việc, tham mÆ°u cho Bá»™ Tài chính, Bá»™ Công ThÆ°Æ¡ng có Tổ giám sát liên ngành về giá xăng dầu (tổ giám sát).

Điều hành giá kiêm giám sát giá

Ngay sau khi Nghị định 84/2009 về kinh doanh xăng dầu ra đời, Bá»™ Tài chính có quyết định thành lập Tổ giám sát liên ngành về xăng dầu. Ngày 23-11-2011, Bá»™ Tài chính tiếp tục ban hành quy chế làm việc của tổ giám sát.

Tổ trưởng tổ giám sát do cục trưởng Cục Quản lý Giá (Bá»™ Tài chính) đảm nhận; phó vụ trưởng Vụ Thị trường trong nÆ°á»›c (Bá»™ Công ThÆ°Æ¡ng) làm tổ phó; các thành viên là phó cục trưởng Cục Quản lý cạnh tranh và má»™t số thành viên thuá»™c Bá»™ Tài chính, Bá»™ Công ThÆ°Æ¡ng.

Tổ giám sát có nhiệm vụ giúp lãnh đạo liên bá»™ tiếp nhận hồ sÆ¡ đề xuất về giá xăng dầu của các DN đầu mối. Kể từ khi nhận được hồ sÆ¡, chậm nhất sau ba ngày, tổ trưởng tổng hợp ý kiến của các thành viên để xem xét, đề xuất báo cáo mức giá vá»›i lãnh đạo liên bá»™. Trường hợp phát hiện giá DN đề xuất không hợp lý, tổ giám sát sẽ thông báo bằng văn bản gá»­i DN yêu cầu phải bán vá»›i giá hợp lý.

Từ khi trao quyền định giá xăng cho DN, thị trường phải chứng kiến đến năm lần Ä‘iều chỉnh giá. Ảnh: HTD

Ngoài ra, khi các yếu tố cấu thành giá biến Ä‘á»™ng làm cho giá cÆ¡ sở tăng (hoặc giảm) trên 12% so vá»›i giá bán lẻ hiện hành hoặc việc Ä‘iều chỉnh giá xăng dầu có tác Ä‘á»™ng bất lợi, tổ giám sát phải kịp thời đề xuất các giải pháp bình ổn giá.

NhÆ° vậy, vai trò của tổ giám sát này có ý nghÄ©a quyết định đến chỉ đạo của lãnh đạo liên bá»™ trong việc Ä‘iều hành giá xăng dầu. Đặc biệt hÆ¡n, dù DN đầu mối được trao quyền tá»± quyết về giá nhÆ°ng tổ giám sát có thể can thiệp trá»±c tiếp làm thay đổi các quyết định tăng, giảm giá bán lẻ xăng dầu.

Giá, thuế thiếu tính chia sẻ

Chỉ khoảng hai tháng sau khi trao quyền định giá xăng cho DN từ 29-6 đến nay, thị trường phải chứng kiến đến năm lần Ä‘iều chỉnh giá. Trong Ä‘ó, chỉ duy nhất má»™t lần DN giảm giá, còn lại là bốn lần tăng giá. Tính từ đầu năm đến nay, giá xăng dầu Ä‘ã có sáu lần tăng vá»›i tổng mức tăng là 5.400 đồng/lít đối vá»›i xăng và 3.150 đồng/lít đối vá»›i dầu diesel. Chỉ riêng trong tháng 8, giá xăng tăng tá»›i 11%, còn giá dầu diesel tăng trên 7%.

TrÆ°á»›c Ä‘ó, ngay sau khi được trao quyền định giá thì hầu hết DN đều tuyên bố sẽ công khai con số từng chi phí cụ thể của giá xăng để người dân biết nhÆ°ng thá»±c tế đến nay vẫn chÆ°a thấy DN nào đả Ä‘á»™ng đến. Phải chăng do thông tin từ bá»™ này Ä‘Æ°a ra Ä‘ã được hợp lý rồi?

Trong khi Ä‘ó, dÆ°á»›i góc Ä‘á»™ tiêu dùng, ông Nguyá»…n Mạnh Hùng - Chủ tịch Hiệp há»™i Vận tải VN cho biết giá xăng dầu chi phối rất lá»›n đến giá cÆ°á»›c vận tải. “CÆ¡ quan quản lý không có sá»± linh hoạt để cân đối quyền lợi. Mức thuế, phí thu trên 1 lít xăng Bá»™ Tài chính áp dụng chiếm tỉ lệ cao trong giá bán lẻ thế nhÆ°ng sá»± Ä‘iều hành giá, thuế, phí lại không hợp lý”. Ông Hùng dẫn chứng: Đợt Ä‘iều chỉnh thuế nhập khẩu ngày 9-6, liên bá»™ Tài chính Ä‘ã quyết định tăng thuế nhập khẩu lên 5% đối vá»›i dầu diesel, dầu hỏa và trích thêm quỹ bình ổn 100 đồng/lít đối vá»›i xăng, thay vì thời Ä‘iểm ấy cần giảm giá để bá»›t khó khăn. Thêm nữa, trong tháng 8 giá xăng dầu thế giá»›i tăng liên tiếp thì Bá»™ lại không chịu hạ thuế, hạn chế mức giá tăng cao để chia sẻ vá»›i người dân và DN.

Trao đổi vá»›i báo giá»›i ngày 31-8, Thứ trưởng Bá»™ Tài chính Đỗ Hoàng Anh Tuấn cho biết năm nay nguồn thu ngân sách sẽ không ảnh hưởng bởi thuế nhập khẩu xăng dầu. Ý kiến này trái ngược vá»›i quan Ä‘iểm của Cục trưởng Cục Quản lý Giá Nguyá»…n Tiến Thỏa ngày 28-8. Cục trưởng nói: Sở dÄ© Bá»™ Tài chính chÆ°a giảm thuế bởi hiện nguồn thu thuế Ä‘ang mất cân đối do chính sách miá»…n, giảm, giãn thuế cho đối tượng DN khác.

Tính Ä‘á»™c lập giám sát ở Ä‘âu?

Sá»± bất cập trong Ä‘iều hành giá xăng dầu được cán bá»™ kinh doanh của má»™t DN đầu mối phân tích: Bá»™ Tài chính giao quyền tá»± quyết giá cho DN nhÆ°ng bản chất không có gì khác so vá»›i trÆ°á»›c Ä‘ây. “Đáng ra nhiệm vụ của tổ giám sát là xem xét mức tính toán của DN có hợp lý hay không và tính đến phÆ°Æ¡ng án thuế rồi để tá»± DN cân đối giá bán. Cách làm hiện nay của tổ giám sát là vừa áp đặt cÆ¡ chế xin-cho lại vừa giám sát cÆ¡ chế Ä‘ó. Cách làm này có Ä‘úng vá»›i cÆ¡ chế thị trường minh bạch hay không?” - vị này đặt vấn đề.

Trao đổi vá»›i Pháp Luật TP.HCM, ông Hoàng Thọ Xuân, nguyên Vụ trưởng Vụ Thị trường trong nÆ°á»›c (Bá»™ Công ThÆ°Æ¡ng), cho biết: CÆ¡ chế quyết định giá và cách tính giá cÆ¡ sở trong tổ giám sát phần lá»›n phụ thuá»™c vào Cục Quản lý Giá, Bá»™ Công ThÆ°Æ¡ng chỉ làm nhiệm vụ Ä‘Æ°a ra ý kiến thảo luận để tạo sá»± đồng thuận. “PhÆ°Æ¡ng án biểu quyết cuối cùng trong cuá»™c họp của tổ giám sát thường do Cục Quản lý Giá. Trong các cuá»™c họp thường không có các DN xăng dầu tham gia, trừ phi cÆ¡ quan quản lý yêu cầu tính toán thêm thì DN có nghÄ©a vụ báo cáo” - ông Xuân nói.

Là má»™t người từng được mời tham dá»± má»™t số cuá»™c họp của tổ giám sát, TS Ngô Trí Long, nguyên Phó Viện trưởng Viện Nghiên cứu Khoa học Thị trường Giá cả (Bá»™ Tài chính), nhận định: “Trong các cuá»™c họp, các thành viên tổ giám sát chủ yếu dá»±a trên kết quả báo cáo của DN đầu mối. Tính Ä‘á»™c lập trong giám sát chÆ°a phát huy hết, tính phản biện trong thảo luận chÆ°a cao, còn dá»±a trên tính toán má»™t chiều từ DN. Các thành viên tổ giám sát được cá»­ ra chỉ từ cÆ¡ quan quản lý giá, vừa làm nhiệm vụ thẩm định vừa giám sát thì liệu có khách quan hay không?” - ông Long băn khoăn.