Má»™t người biểu tình giÆ¡ cao biểu ngữ phản đối giá dầu cao, phía trÆ°á»›c má»™t cá»­a hàng xăng dầu tại thủ Ä‘ô Manila (Philippines), ngày 22/6 - Ảnh: Getty Images.

Tình trạng mất ổn định của giá xăng dầu Ä‘ang là má»™t bài toán khó tìm lời giải vá»›i các chính phủ và giá»›i phân tích.

Sá»± biến Ä‘á»™ng mạnh mẽ về giá trên thị trường dầu thô thế giá»›i trong suốt 18 tháng qua chÆ°a có dấu hiệu ngÆ°ng lại. Từ đầu năm tá»›i nay, giá dầu Ä‘ã tăng hÆ¡n gấp Ä‘ôi, bất chấp sá»± suy yếu của tăng trưởng kinh tế toàn cầu.

Các nhà hoạch định chính sách và chuyên gia lo ngại sá»± bất ổn giá nhiên liệu này có thể Ä‘e dọa sá»± phục hồi của kinh tế. Cùng lúc, doanh nghiệp và người tiêu dùng cÅ©ng hoang mang trÆ°á»›c tình hình giá dầu biến Ä‘á»™ng khó lường.

ChÆ°a có tiền lệ

Nhìn lại 12 tháng qua, thị trường dầu thô Ä‘ã trải qua má»™t thời kỳ lên xuống mạnh mẽ. Mùa hè năm ngoái, giá dầu đạt đỉnh trên 145 USD/thùng, sau Ä‘ó, khi kinh tế toàn cầu lao dốc, giá dầu Ä‘ã tuá»™t về mức 33 USD/thùng vào tháng 12/2008. Tuy nhiên, từ đầu năm tá»›i nay, giá dầu ngọt nhẹ tại New York lại Ä‘ã tăng 55%, lên ngưỡng 70 USD/thùng.

“Vẫn là chÆ°a đủ sức thuyết phục nếu gọi Ä‘ây là sá»± biến Ä‘á»™ng cá»±c mạnh”, bà Laura Wright, Giám đốc tài chính tại hãng hàng không Southwest Airlines của Mỹ nhận định. “Sá»± lên xuống của giá dầu trong thời gian má»™t năm rưỡi qua là chÆ°a từng có tiền lệ”, bà Wright nói thêm.

Theo ông Costanza Jacazio, má»™t nhà phân tích năng lượng tại công ty Barclays Capital ở New York, sá»± biến Ä‘á»™ng của giá dầu thô trong năm 2008 Ä‘ã đạt tá»›i Ä‘á»™ mạnh chÆ°a từng thấy kể từ các cú sốc dầu lá»­a vào cuối thập niêm 1970 và đầu những năm 1980. Đóng cá»­a phiên giao dịch cuối tuần trÆ°á»›c tại New York, giá dầu kỳ hạn tháng 8 tăng 2,58 USD/thùng, lên mức 66,73 USD/thùng, sau khi tăng vượt mức 72 USD/thùng vào cuối tháng trÆ°á»›c.

Những đợt sóng này trên thị trường nhiên liệu Ä‘ã gây tác Ä‘á»™ng tá»›i toàn bá»™ nền kinh tế thế giá»›i. Trong Ä‘ó, Ä‘áng kể nhất là việc hai hãng sản xuất ôtô GM và Chrysler của Mỹ Ä‘ã bị đẩy tá»›i cảnh phải ná»™p Ä‘Æ¡n xin phá sản do doanh số sụt giảm nghiêm trọng. Khách hàng Ä‘ã xa lánh những chiếc xe tiêu thụ nhiều xăng do hai hãng này sản xuất.

Các há»™ gia Ä‘ình ở Mỹ - cùng lúc đối mặt vá»›i giá nhà xuống dốc, tá»· lệ thất nghiệp leo thang, tình trạng tín dụng thắt chăt - má»™t lần nữa phải giám sát chặt chẽ các khoản chi cần thiết do giá nhiên liệu leo thang.

Theo nhận định của Hiệp há»™i Hàng không Thế giá»›i (IATA), đối vá»›i ngành này, việc giá dầu tăng gần Ä‘ây chắc chắn sẽ tiếp tục dẫn tá»›i mức thua lá»— lá»›n trong năm nay. IATA dá»± báo, năm nay, ngành hàng không toàn cầu sẽ lá»— 9 tá»· USD, sau khi Ä‘ã lá»— 10,4 tá»· USD trong năm ngoái.

Ngoài ra, sá»± biến Ä‘á»™ng khó lường của giá dầu thời gian qua Ä‘ã khiến việc lên kế hoạch sản xuất kinh doanh của các doanh nghiệp thêm phần khó khăn.

Tại hãng Southwest Airlines, chi phí xăng dầu chiếm 1/3 tổng chi phí. Hãng này Ä‘ã đề phòng sá»± leo thang của giá dầu bằng cách dá»± trữ má»™t ná»­a lượng xăng dầu tiêu thụ trong 6 tháng cuối năm nay vá»›i mức giá 71 USD/thùng và toàn bá»™ lượng xăng dầu tiêu thụ cho năm 2010 vá»›i giá 77 USD/thùng. Nếu giá dầu tăng vượt những mức này, chính sách dá»± trữ của họ là thành công, nhÆ°ng nếu giá rá»›t mạnh dÆ°á»›i những mức giá trên, thua lá»— sẽ là chuyện tất yếu.

Biểu đồ diá»…n biến giá dầu thô trong 1 năm qua - Nguồn: WTRG.

Nhiều lý do để dầu lên giá

Mặc dù sá»± lên xuống của giá dầu thô thời gian qua tÆ°Æ¡ng đối “khá»›p” vá»›i sá»± biến Ä‘á»™ng giá của các loại tài sản khác nhÆ° cổ phiếu và các mặt hàng cÆ¡ bản khác, việc giá dầu tăng gần Ä‘ây Ä‘ã khuấy Ä‘á»™ng trở lại cuá»™c tranh cãi Ä‘ã có ở năm ngoái về vai trò của các nhà đầu tÆ° - mà chính xác hÆ¡n là các nhà đầu cÆ¡ - trên thị trường hàng hóa cÆ¡ bản.

Các quan chức chính phủ trên khắp thế giá»›i má»™t lần nữa tỏ ra lo ngại về khả năng lặp lại của kịch bản giá dầu đạt ká»· lục của năm ngoái. Trong cuá»™c họp diá»…n ra tại Vienna, Áo, vào tháng trÆ°á»›c, các quan chức của Liên minh châu Âu (EU) và Tổ chức Các nÆ°á»›c xuất khẩu dầu lá»­a (OPEC) nhận định “vấn đề đầu cÆ¡ dầu lá»­a vẫn chÆ°a được giải quyết, và tình trạng bong bóng dầu lá»­a của năm 2008 có thể lặp lại”. Mặc dù vậy, OPEC chÆ°a Ä‘Æ°a ra được biện pháp giám sát nào chặt chẽ hÆ¡n đối vá»›i hoạt Ä‘á»™ng đầu cÆ¡ này.

Nhiều yếu tố khác đẩy giá dầu lên trong năm 2008 cÅ©ng Ä‘ã quay trở lại. Ná»—i lo ngại về tình hình nguồn cung Ä‘ã len lỏi vào thị trường khi tình trạng bạo lá»±c leo thang ở khu vá»±c sản xuất dầu chính của Nigieria, quốc gia xuất khẩu dầu lá»›n nhất châu Phi. Thị trường cÅ©ng canh cánh mối lo về việc bất ổn chính trị ở Iran có thể ảnh hưởng tá»›i nguồn cung dầu từ nÆ°á»›c này.

OPEC Ä‘ã khá thành công khi ngăn Ä‘à sụt giảm của giá dầu trong những tháng gần Ä‘ây bằng cách hạn chế sản lượng. Ngay cả khi giá dầu Ä‘ã phục hồi, các thành viên của tổ chức này cÅ©ng chÆ°a tỏ ra sẵn lòng sẽ ná»›i lỏng những hạn chế trên. Các quan chức hàng đầu của OPEC cho biết, mục tiêu của họ là giá dầu 75 USD/thùng vào cuối năm nay.

“Cả OPEC và các thành viên cốt cán của tổ chức này đều không đạt được ích lợi thá»±c sá»± nào nếu tìm cách ngăn lại sá»± leo thang hiện nay của giá dầu”, má»™t báo cáo của Trung tâm Nghiên cứu năng lượng Toàn cầu có trụ sở tại London nhận định.

Tuy nhiên, tình hình hiện nay Ä‘ã khác năm ngoái. Năm 2008, kinh tế thế giá»›i còn chÆ°a lâm vào suy thoái và nhu cầu đối vá»›i các loại hàng hóa vẫn còn mạnh, nhÆ°ng trong năm nay, kinh tế thế giá»›i Ä‘ang ngập trong giai Ä‘oạn suy thoái tồi tệ nhất trong vòng hÆ¡n má»™t ná»­a thế ká»· qua. Ngân hàng Thế giá»›i (WB) cảnh báo, suy thoái có thể nghiêm trọng hÆ¡n những gì người ta vẫn hình dung, và sá»± phục hồi diá»…n ra vào năm tá»›i sẽ rất yếu á»›t. CÆ¡ quan Năng lượng Quốc tế (IEA) cho rằng, nhu cầu năng lượng của thế giá»›i khó có khả năng phục hồi trÆ°á»›c năm 2014.

Mặc dù vậy, theo các nhà phân tích, những yếu tố vốn thường được xem là báo hiệu cho sá»± Ä‘i xuống của giá dầu, nhÆ° kho dá»± trữ xăng dầu của Mỹ ở mức cao và mức sản lượng thừa mứa của OPEC, hiện nay không còn nhiều sức nặng đối vá»›i thị trường. “Giá dầu thô dường nhÆ° Ä‘ã cách ly khỏi những yếu tố cÆ¡ bản của thị trường nhÆ° nhu cầu yếu, nguồn cung dÆ° thừa và kho dá»± trữ ở mức cao”, các nhà phân tích của ngân hàng Deutsche Bank nhận định trong má»™t báo cáo gần Ä‘ây.

Giá»›i phân tích cÅ©ng cho rằng, các nhà đầu tÆ° Ä‘ang Ä‘ánh cược rằng giai Ä‘oạn suy thoái tồi tệ nhất của kinh tế thế giá»›i có thể Ä‘ã chấm dứt, theo Ä‘ó nâng mức chào giá đối vá»›i dầu thô - mặt hàng mà họ cho là sẽ khan hiếm má»™t khi nhu cầu tiêu thụ tăng trở lại.

Tuy nhiên, má»™t số chuyên gia vẫn tin rằng, sá»± lên xuống mạnh mẽ của giá dầu thời gian qua không hẳn là chuyện gì bất thường. Ông Jeroen van der Veer, cá»±u Giám đốc Ä‘iều hành của hãng Shell cho rằng, giá dầu Ä‘ang ngày càng phản ánh sát hÆ¡n những Ä‘ánh giá dài hạn về nguồn cung và sức cầu của nhiên liệu này, thay vì những yếu tố cÆ¡ bản của thị trường ở thời Ä‘iểm hiện tại. Vì thế, chuyên gia này khuyến cáo nên có cái nhìn dài hạn về thị trường dầu lá»­a.

“Giá dầu chÆ°a bao giờ quá ổn định cả. Nếu nhìn lại lịch sá»­, chúng ta nên kỳ vọng những mức biến Ä‘á»™ng mạnh hÆ¡n nữa”, ông Veer nói.

( VnEconomy )