Iran là một trong những quốc gia bị trừng phạt nặng nề nhất trên thế giới. Nhưng những hạn chế do Hoa Kỳ áp đặt phần lớn đã thất bại trong việc cản trở xuất khẩu dầu của Iran, xương sống cho nền kinh tế đang suy sụp của nước này.

Các lệnh trừng phạt của Mỹ đã khiến Iran mất liên lạc với hầu hết các khách hàng truyền thống, buộc Tehran phải tìm người mua mới và bán dầu với giá rẻ hơn.

Tuy nhiên, các nhà phân tích cho biết, việc Trung Quốc sẵn sàng mua số lượng dầu kỷ lục của Iran, sự thuần thục của Tehran trong các chiến thuật lách lệnh trừng phạt và việc Washington miễn cưỡng thực thi nghiêm ngặt các lệnh trừng phạt đã khiến các biện pháp của Mỹ đối với hoạt động xuất khẩu năng lượng của Iran không hiệu quả.

Đội tàu chở dầu ‘bí mật’

Việc dỡ bỏ các lệnh trừng phạt của Mỹ theo thỏa thuận hạt nhân năm 2015 với các cường quốc thế giới đã cho phép Iran bán dầu của mình cho khách hàng ở châu Âu và Đông Á. Xuất khẩu dầu đạt đỉnh vào năm 2018.

Nhưng xuất khẩu đã giảm mạnh sau khi Tổng thống Donald Trump từ bỏ thỏa thuận hạt nhân vào cuối năm đó.

Iran đã tăng doanh số bán dầu trong những năm gần đây bằng cách né các lệnh trừng phạt, bao gồm việc sử dụng " đội tàu chở dầu bí mật" để vận chuyển trái phép các chuyến hàng dầu sang Trung Quốc.

Thủ thuật này bao gồm các hoạt động chuyển dầu từ tàu này sang tàu khác, nhờ bên trung gian, chuyển tiền ngầm và đổi tên thương hiệu cho dầu để che giấu xuất xứ từ Iran và khiến dầu có vẻ như đến từ một nước thứ ba.

Nader Itayim, biên tập viên Trung Đông của tờ Argus Media có trụ sở tại Vương quốc Anh, cho biết: “Iran đang liên tục phát triển và mở rộng không chỉ mạng lưới trung gian và công ty thương mại liên quan đến việc bán dầu của mình mà còn cả đội tàu chở dầu mà họ chủ yếu sử dụng để vận chuyển dầu thô”.

Cơn ‘khát’ dầu của Trung Quốc

Nhu cầu ngày càng tăng đối với dầu Iran ở Trung Quốc là chìa khóa thúc đẩy doanh số bán dầu của Iran tăng vọt.

Dữ liệu theo dõi tàu do Argus thu thập cho thấy xuất khẩu dầu của Iran hiện ở mức 1,5 triệu thùng mỗi ngày, trong đó khoảng 85 đến 90% là sang Trung Quốc.

Tehran giảm giá mạnh cho Trung Quốc khi mua dầu bị cấm vận, giảm tới 15% giá mỗi thùng để khiến Bắc Kinh chấp nhận chịu trách nhiệm cho việc lách lệnh trừng phạt.

Việc giảm giá đã đặt ra câu hỏi về lợi nhuận lâu dài trong hoạt động kinh doanh của Iran với Trung Quốc. Nhưng các chuyên gia cho rằng Tehran vẫn có cơ hội đạt được lợi nhuận.

Steve Hanke, giáo sư kinh tế ứng dụng tại Đại học Johns Hopkins, cho biết: “Ngay cả khi giảm giá mạnh, việc bán dầu của Iran vẫn mang lại lợi nhuận cực kỳ cao và bền vững. Đó là vì chi phí sản xuất cận biên ở Iran là khoảng 15 USD/thùng hoặc thấp hơn”.

Gregory Brew, một nhà phân tích năng lượng tại Eurasia Group có trụ sở tại Hoa Kỳ, cho biết các biện pháp trừng phạt của Hoa Kỳ đã từng có hiệu quả trong việc ngăn chặn xuất khẩu dầu sang Trung Quốc, nhưng hiện giờ không còn được như vậy nữa.

“Vị thế ngày càng tăng của Trung Quốc với tư cách là một cường quốc toàn cầu mới giúp nước này có nhiều tự do hơn để thách thức các lệnh trừng phạt của Mỹ,” Brew nhận định.

Miễn cưỡng thực thi các biện pháp trừng phạt

Một số nhà phân tích cho rằng Washington đã miễn cưỡng thực thi nghiêm ngặt các lệnh trừng phạt, trong khi những người khác cho rằng các lệnh trừng phạt nói chung đã thất bại.

Theo Itayim của Argus Media, cần có nguồn lực để thực thi các hạn chế trong khi các lĩnh vực mới sẽ cần phải bị xử phạt để duy trì sức ép.

Itayim nói: “Nếu không, mục tiêu sẽ tìm mọi cách để trốn tránh các lệnh trừng phạt, đồng thời người mua trở nên tự mãn hơn khi thấy việc thực thi đang suy giảm trong trường hợp của Iran và Trung Quốc.

Các nhà phân tích cũng cho rằng Washington ngần ngại thực thi nghiêm ngặt các biện pháp trừng phạt do những rủi ro liên quan đến việc đẩy dầu Iran ra khỏi thị trường thế giới.

“Ngoài tác động mà hành động như vậy sẽ gây ra đối với giá dầu, vốn có tầm quan trọng về mặt chính trị và kinh tế đối với [Tổng thống Mỹ Joe] Biden trong một năm bầu cử, việc thực thi quyết liệt sẽ khiêu khích cả Iran và Trung Quốc, vào thời điểm mà Hoa Kỳ đang đang cố gắng quản lý rủi ro leo thang ở cả Trung Đông và Đông Á,” Brew bình luận.

Itayim cho biết, việc thực thi lỏng lẻo các biện pháp trừng phạt dầu mỏ cũng lan sang Venezuela và Nga, đồng thời lưu ý rằng đó "là chìa khóa để kiểm soát" giá dầu.

Quốc hội Mỹ tháng trước đã thông qua gói an ninh bao gồm Đạo luật trừng phạt năng lượng Iran-Trung Quốc, trao cho chính phủ quyền hạn chế hơn nữa hoạt động xuất khẩu dầu của Iran.

Nhưng các chuyên gia không tin rằng nhiều biện pháp trừng phạt hơn sẽ có tác động.

Hanke cho biết bất kỳ biện pháp mới nào cũng "sẽ nằm trong danh sách dài các biện pháp trừng phạt thất bại của phương Tây" đối với nước cộng hòa Hồi giáo này.

Ông nói thêm: “Các lệnh trừng phạt luôn có những cách giải quyết khiến việc thực thi các lệnh trừng phạt trở nên vô ích”.

Nguồn tin: RFE/RL

© Bản tiếng Việt của xangdau.net