Có nhiều lý do để cây xăng thanh minh chuyện Ä‘óng cá»­a nhÆ° mất Ä‘iện, hỏng trụ bÆ¡m xăng hay nợ tiền... , hay theo kiểu "tình ngay, lý gian" nhÆ° hết hàng. Thật khó để biết Ä‘ích xác, bồn xăng trống rá»—ng do đầu mối không cung cấp hay vì cây xăng không nhập hàng? Biện minh cho tình trạng này, má»—i bên đều Ä‘Æ°a ra những lý lẽ riêng.

Cây xăng găm hàng: Lời nghìn đồng má»—i lít

Chia sẻ vá»›i PV. VietNamNet, ông Đàm Quang DÅ©ng, Phó Tổng giám đốc Công ty xăng dầu Hà SÆ¡n Bình - má»™t Ä‘Æ¡n vị phân phối thuá»™c Petrolimex - cho hay: "PhÆ°Æ¡ng thức giao dịch giữa công ty và cá»­a hàng xăng dầu lẻ là công ty chở hàng tận nÆ¡i, thanh toán tại thời Ä‘iểm giao nhận hàng. Giá thanh toán bằng giá xăng dầu bán lẻ ở thời Ä‘iểm giao nhận trừ hoa hồng. Nếu lô hàng này được găm lại và bán sau khi tăng giá, lãi của cây xăng sẽ không chỉ là mức chiết khấu hoa hồng trên mà còn cá»™ng thêm cả chênh lệch tăng giá".

Ví dụ, trÆ°á»›c 13/8, giá xăng bán lẻ là 21.900 đồng, chiết khấu của công ty Hà SÆ¡n Bình là 140 đồng/lít thì khi thanh toán, cá»­a hàng sẽ phải trả 21.760 đồng/lít cho công ty.

Đối vá»›i dầu diezen, giá bán lẻ lúc này là 20.800 đồng/lít, chiết khấu 220 đồng/lít thì chi phí cá»­a hàng trả cho công ty là 20.580 đồng/lít.

Tuy nhiên, từ 14h ngày 13/8, giá xăng tăng 1.100 đồng/lít lên thành 23.000 đồng/lít, chiết khấu hoa hồng tăng lên 200 đồng/lít. Dầu diezen tăng 750 đồng/lít, thành 21.550 đồng/lít và mức chiết khấu cÅ©ng tăng lên là 300 đồng/lít.

Khi găm hàng cÅ© lại để bán theo mức giá má»›i, má»—i lít xăng, cá»­a hàng lẻ lãi tá»›i 1.240 đồng/lít thay vì 140 đồng/lít, nghÄ©a là hưởng trọn gói mức chênh lệch 1.100 đồng/lít. TÆ°Æ¡ng tá»±, má»—i lít dầu bán theo giá má»›i, lãi thu về không phải là 220 đồng/lít mà là 790 đồng/lít.

So vá»›i hoa hồng Ä‘ã tăng lên sau Ä‘ó là 200-300 đồng/lít và nhập lô nào, bán ngay lô đấy, các cây xăng chỉ lãi thêm 60 đồng/lít xăng và 80 đồng/lít dầu diezen. NhÆ°ng bằng việc bán cầm chừng, nhỏ giọt hoặc lÆ°u xăng ở xe tec... thì khoản lãi thá»±c tế sẽ gấp 4-5 lần.

Các cây xăng bán lẻ cho rằng mức chiết khấu được trả quá thấp (ảnh Phạm Huyền)

Má»™t mánh khóe khác của giá»›i bán lẻ xăng dầu cÅ©ng được đại diện SaigonPetro cho biết, các đại lý đặt hàng thanh toán trÆ°á»›c nhÆ°ng khi sắp tăng giá thì không đến nhập hàng má»›i hoặc chủ Ä‘á»™ng giãn lấy hàng.

NhÆ° vậy, tiền Ä‘ã thanh toán theo mức giá cÅ©, phiếu mua hàng Ä‘ã cầm trong tay, chờ tăng giá xong cá»­a hàng má»›i nhập xăng thì nghiá»…m nhiên, lô hàng xăng dầu Ä‘ó được bán giá má»›i, lời thêm cả nghìn đồng.

Đây là má»™t kiểu đầu cÆ¡ mà đại lý bán lẻ không lo bị quản lý thị trường "bắt tận tay, day tận trán". Hiện trường là kho bồn trống rá»—ng, đại lý lại viện cá»› lá»—i do đầu mối không cấp hàng nên lá»±c lượng chức năng không đủ chứng cứ kết luận là găm hàng. Về phía đầu mối, tiền Ä‘ã nhận về tài khoản, tiến Ä‘á»™ nhận hàng là do phía đại lý chủ Ä‘á»™ng đăng ký theo nhu cầu nên các DN này không có liên Ä‘á»›i gì vá»›i việc cây xăng hết hàng.

Chiết khấu thấp, đầu mối ép đại lý thua lá»—?

Má»™t chủ cây xăng bán lẻ tại Hà Ná»™i than rằng, các bài toán lời lãi từ việc găm hàng đầu cÆ¡ nhÆ° đầu mối tính trên là "tính cua trong lá»—".

"Thá»­ hỏi, vá»›i mức nhập má»—i lần từ 5.000-15.000 lít xăng dầu thì chênh lệch được hưởng là bao nhiêu, có Ä‘áng để găm hàng không? Và thá»±c sá»±, cây xăng có đủ Ä‘iều kiện kho bãi để găm hàng không?", ông chủ này bất bình.

Ông tính toán: "Găm được 10.000 lít xăng nhÆ° đợt tăng giá 13/8 vừa qua, lời thu về là 12,4 triệu đồng, găm được 10.000 lít dầu diezen, lãi được 9,7 triệu đồng".

Đó là sức tiêu thụ của cá»­a hàng xăng dầu lá»›n, còn nếu là cá»­a hàng nhỏ, tiêu thụ 1.000-2.000 lít/ngày thì dù má»™t ngày cố tình Ä‘óng cá»­a, cây xăng chỉ thu thêm từ 970 ngàn - 1,24 triệu đồng. Con số này quá ít để trở thành Ä‘á»™ng cÆ¡ găm hàng cho cây xăng.

Lại nói về Ä‘iều kiện kho chứa, vị chủ cá»­a hàng xăng trên cho biết, cá»­a hàng to hiện đại nhất Hà Ná»™i của ông có tổng sức chứa 60.000 lít vá»›i 3 bể; 2 bể dung tích 25.000 lít và 1 bể dung tích 10.000 lít. Việc nhập xăng dầu diá»…n ra hàng ngày theo sức mua từ 10.000-15.000 lít và không chờ khi bồn rá»—ng má»›i nhập. Bởi lẽ Ä‘ó, nghi ngờ các cây xăng đầu cÆ¡ hàng nghìn lít là vô lý, trong khi rủi ro bị cÆ¡ quan chức nặng phạt rất lá»›n. Má»™t số cây xăng khi kiểm tra, còn tồn 200-300 lít xăng dầu trong bồn mà không bÆ¡m xăng là má»™t đặc thù lÆ°u trữ xăng dầu. Vì Ä‘ây là mức để bồn chứa xăng không bị cạn Ä‘áy.

"Ước so sánh vá»›i sức chứa của các đầu mối xăng dầu lên tá»›i hàng trăm nghìn m3 thì rõ ràng, đầu cÆ¡, găm hàng của cây xăng nhỏ lẽ không "bõ công", vị này kết luận.

Theo phân tích của ông, các đầu mối xăng hiện nay hầu hết là DN Nhà nÆ°á»›c, liên kết tập quyền, thao túng thị trường toàn bá»™.

Khi quyền định giá nằm trong tay, toàn bá»™ thông tin giá xăng dầu đều chỉ có các DN này biết. Ngược lại, cÅ©ng là má»™t thành phần chính trong cấu trúc thị trường xăng dầu thì hÆ¡n 15.000 cây xăng bán lẻ, trên thá»±c tế cÅ©ng là các công ty tÆ° nhân nhỏ lại bị đứng ngoài cuá»™c, không hề có quyền tham gia chính sách. Rõ ràng, các thủ thuật để trục lợi trong kinh doanh chỉ có thể thuá»™c về những kẻ nắm quyền lá»±c thông tin.

Trong đợt sắp tăng giá gần Ä‘ây, 3 kho bể của vị chủ cây xăng này gần nhÆ° cạn kiệt, xăng còn 2.000-3.000 lít, chỉ Ä‘áp ứng 1/5 nhu cầu trung bình ngày, còn dầu thì hết sạch. Khi gọi Ä‘iện đăng ký nhập hàng thì nhân viên ở Ä‘ây lại cất bài ca cÅ©: "Ngày mai nhập khó lắm anh Æ¡i, rồi thì hiện Ä‘ang hết hàng, hoặc Ä‘ông lắm, chÆ°a bố trí được... ".

Tuy nhiên, "bài chÆ¡i" của các đầu mối hiện nay là ép hoa hồng. Nhiều năm kinh doanh xăng dầu, ông kể, cứ khi chuẩn bị má»™t chu kỳ tăng giá, đầu mối hạ hoa hồng thấp bất thường.

"Đợt đầu tháng 8, hoa hồng hạ xuống 140-220 đồng/lít. Khi nhập của tổng kho PV Oil ở Hải Phòng về Hà Ná»™i, chúng tôi phải chịu trách nhiệm về vận chuyển. Tính cụ thể ra, chi phí vận chuyển Ä‘ã là 210 đồng/lít thì vá»›i chiết khấu 140 đồng/lít xăng, chúng tôi nhập đến Ä‘âu là lá»— luôn đến Ä‘ó!", ông kể.

Thá»±c tế này Ä‘ã khiến nhiều cây xăng ngán ngẩm, chẳng mặn mà nhập hàng trong khi, việc bán hàng vẫn phải duy trì. Thế nên, hàng trong bể vÆ¡i Ä‘i dần và nhiều cây xăng thà để bồn trống, hết hàng còn hÆ¡n là Ä‘i nhập về bán lá»—.

Khi phía đại lý nhập ít hàng Ä‘i, các đầu mối giảm sản lượng bán ra thì càng tồn nhiều xăng trong kho, đầu mối có lợi cho giai Ä‘oạn được tăng giá sau.

"Tiền đầu tÆ° là của tÆ° nhân nhÆ°ng các cây xăng luôn phải chịu trách nhiệm chung về an ninh năng lượng, lÆ°u thông thị trường. Đây là Ä‘iều rất bất hợp lý trong cÆ¡ chế thị trường", vị chủ cây xăng này bày tỏ.

Theo má»™t chuyên gia nghiên cứu về xăng dầu, những xáo trá»™n Ä‘ó dù từ phía đầu mối hay đại lý chung quy đều nằm ở chữ "lá»—", hay chính là những bất cập của việc thị trường hóa ná»­a vời hiện nay. Rốt cục, chỉ người tiêu dùng chịu thiệt thòi nhất.