Cuối tháng 6-2012, khi Bá»™ Tài chính có văn bản trao quyền quyết định giá xăng dầu cho các doanh nghiệp đầu mối thì dÆ° luận cÅ©ng Ä‘ã nhận định phần bất lợi sẽ thuá»™c về người tiêu dùng. Nhiều người coi quyết định này nhÆ° má»™t "đặc ân kép" vá»›i doanh nghiệp. Thá»±c tế chúng ta Ä‘ang có 11 doanh nghiệp đầu mối kinh doanh xăng dầu, nhÆ°ng trong Ä‘ó 3 doanh nghiệp lá»›n là Petrolimex, PV Oil và Petec chiếm tá»›i hÆ¡n 90% thị phần (riêng Petrolimex chiếm gần 60% thị phần), trong khi theo Luật Chống Ä‘á»™c quyền thì doanh nghiệp chiếm 30% thị phần trở lên Ä‘ã được coi là "thống lÄ©nh" thị trường. Vấn đề là, khi chÆ°a giải quyết được chuyện Ä‘á»™c quyền của doanh nghiệp xăng dầu, thì chúng ta lại trao thêm cho họ má»™t đặc quyền nữa là quyền "tá»± quyết định giá" theo thị trường. Bá»™ Tài chính khẳng định sẽ kiểm soát, kiềm chế việc Ä‘iều chỉnh giá của doanh nghiệp. NhÆ°ng thá»±c tế có vẻ nhÆ° nhiệm vụ ấy chÆ°a được thá»±c thi tốt. Ngay khi được trao "quyền tá»± quyết", chỉ trong vòng 22 ngày (từ 20-7 đến 13-8) giá xăng dầu Ä‘ã tăng liên tiếp 3 lần, và nếu lần đề nghị này được chấp thuận thì tức là chỉ trong vòng hÆ¡n 30 ngày, xăng dầu tăng giá 4 lần. Và theo phân tích của ông Nguyá»…n Tiến Thỏa, Cục trưởng Cục Quản lý giá (Bá»™ Tài chính) khi trả lời VTV tối 23-8 thì Bá»™ Tài chính sẽ không áp dụng biện pháp giảm thuế nhập khẩu, còn quỹ bình ổn cÅ©ng chỉ có thể "đỡ" được má»™t phần lá»—, nhÆ° vậy, khi đề nghị của doanh nghiệp Ä‘úng quy định thì việc tăng giá là không thể đừng, vấn đề chỉ là tăng bao nhiêu mà thôi.

DÄ© nhiên, khó có thể trách doanh nghiệp, bởi khi Ä‘ã trao cho họ đặc quyền thì họ phải tận dụng. Cái chính là cÆ¡ chế quản lý lúng túng hiện nay Ä‘ang đẩy giá xăng vào rối loạn. Thá»±c tế, Nghị định 84 (tháng 12- 2009) Ä‘ã xác định giá bán xăng dầu được thá»±c hiện theo cÆ¡ chế thị trường, có sá»± quản lý của Nhà nÆ°á»›c, doanh nghiệp đầu mối được quyền quyết định giá bán… Thế nhÆ°ng văn bản này cÅ©ng nhanh chóng lá»™ những bất cập nên Ä‘ã bị ngÆ°ng hiệu lá»±c sau 3 tháng tồn tại. Đáng tiếc là hai năm sau cÆ¡ chế ấy lại được tái áp dụng mà không có mấy thay đổi cho phù hợp vá»›i thá»±c tế. Việc cho phép 10 ngày tăng má»™t lần, má»—i lần tăng đến 7% là má»™t thứ đặc quyền cho doanh nghiệp. Theo phân tích của má»™t tờ báo ra sáng 24-8 thì doanh nghiệp đầu mối xăng dầu kêu lá»— nhÆ°ng họ "quên" tính phần được hưởng nhÆ° quỹ bình ổn 300 đồng/lít, chi phí định mức 600 đồng/lít và lợi nhuận định mức 300 đồng/lít. Chỉ 2 khoản định mức doanh nghiệp Ä‘ã có trong tay 900 đồng/lít. Trừ hoa hồng cho đại lý 300 đồng/lít thì vẫn còn 600 đồng/lít cá»™ng 300 đồng/lít trích từ quỹ bình ổn. Do Ä‘ó, việc doanh nghiệp kêu Ä‘ang lá»— hÆ¡n 1.000 đồng/lít xăng là không chính xác, mà thá»±c chất chỉ lá»— khoảng 100 đồng/lít.

Lá»—i cÆ¡ chế thì phải sá»­a cÆ¡ chế, từ khâu giám sát, đến cách tính giá và thẩm định giá của cÆ¡ quan quản lý. Cấp thiết trÆ°á»›c mắt cần xây dá»±ng lại cách tính giá cÆ¡ sở, loại bỏ các yếu tố gây nhiá»…u loạn nhÆ° thuế, phí hiện nay. Tức là giá cÆ¡ sở sẽ chỉ gồm giá mua cá»™ng chi phí lÆ°u thông tối thiểu của doanh nghiệp. Ngoài ra, cÅ©ng cần bắt buá»™c doanh nghiệp khi đề xuất Ä‘iều chỉnh giá phải niêm yết công khai giá nhập khẩu, giá trung bình dá»± trữ làm căn cứ Ä‘iều chỉnh. Điều này sẽ tránh được tình trạng doanh nghiệp "bắt tay" tăng giá nhÆ° hiện nay, thay vào Ä‘ó má»—i doanh nghiệp có thể Ä‘Æ°a ra giá cạnh tranh. Tức là thị trường sẽ tồn tại nhiều mức giá, tùy theo tính toán đầu vào và ra của doanh nghiệp. 

Có thể khẳng định, nếu không Ä‘iều chỉnh những bất cập hiện nay, doanh nghiệp xăng dầu vẫn hưởng những "đặc quyền" thì thị trường sẽ còn rối và người tiêu dùng sẽ còn chịu thiệt, chÆ°a kể đến những hệ lụy xấu vá»›i kinh tế - xã há»™i…