Trung tuần tháng 10, Văn phòng Chính phủ Ä‘ã có công văn số 8103/VPCP-KTTH truyền đạt ý kiến của Phó thủ tÆ°á»›ng Hoàng Trung Hải yêu cầu Bá»™ Tài chính rà soát cÆ¡ chế Ä‘iều hành giá bán lẻ xăng dầu để Ä‘iều chỉnh theo hÆ°á»›ng rút ngắn thời gian Ä‘iều chỉnh giá xăng dầu.

CÆ¡ quan quản lý kém nhạy bén trÆ°á»›c thá»±c tế thị trường khiến người tiêu dùng bị thiệt thòi (ảnh chụp ở cây xăng trên đường Hai Bà TrÆ°ng, Q.1, TP.HCM) - Ảnh: Thuận Thắng

Chỉ đạo này nhằm ngăn chặn việc lợi dụng để đầu cÆ¡, găm hàng, nhÆ°ng xem ra “thuốc” vẫn chÆ°a đủ liều.

Chống đầu cÆ¡ được không?

Nhận xét về chỉ đạo này, các chuyên gia xăng dầu cho rằng có hai thông Ä‘iệp được Ä‘Æ°a ra: Chính phủ thừa nhận có khoảng cách giữa Ä‘iều hành của Nhà nÆ°á»›c và thá»±c tế thị trường; kế đến coi chuyện đầu cÆ¡, găm hàng là “có thật”, thay vì “không tìm thấy...” nhÆ° trÆ°á»›c Ä‘ây.

Thông Ä‘iệp chống đầu cÆ¡, găm hàng tỏ ra quyết liệt hÆ¡n, bởi hiện tượng các cây xăng treo biển không bán hàng vì rất nhiều lý do trÆ°á»›c khi giá xăng dầu tăng là căn bệnh lờn thuốc. Đây cÅ©ng chính là nghịch lý nhiều năm qua khi mà thông tin về ngày, giờ tăng giá được cÆ¡ quan quản lý nhà nÆ°á»›c “tuyệt đối giữ bí mật” thì ngoài thị trường các đại lý tỏ ra hiểu rõ tình hình. TrÆ°á»›c giờ G thì “hết xăng”, nhÆ°ng sau khi giá Ä‘ã tăng thì gần nhÆ° lập tức cây xăng nào cÅ©ng có hàng bán.

Việc xăng dầu trong nÆ°á»›c phụ thuá»™c thị trường thế giá»›i là Ä‘iều dá»… hiểu và không thể chối cãi. NhÆ°ng việc Ä‘iều chỉnh giá trong nÆ°á»›c “luôn có Ä‘á»™ trá»…” so vá»›i thế giá»›i là chuyện khó giải thích cho người dân hiểu và cÅ©ng là má»™t nguyên nhân nữa làm thị trường thêm rối. Ví dụ má»›i nhất: giá xăng dầu thế giá»›i Ä‘ã giảm trong má»™t tháng qua, tính đến ngày 22-10, doanh nghiệp Ä‘ã có thể lãi 200 đồng/lít, nhÆ°ng Bá»™ Tài chính giải thích giá bình quân chỉ giảm nhẹ và chÆ°a Ä‘iều chỉnh giá trong nÆ°á»›c.

Theo quy định, doanh nghiệp có quyền Ä‘iều chỉnh giá sau ba ngày gá»­i đăng ký lên Bá»™ Tài chính. Song do việc Ä‘iều hành xăng dầu “theo cÆ¡ chế thị trường có sá»± quản lý của Nhà nÆ°á»›c” nên không phải lúc nào doanh nghiệp cÅ©ng có thể thá»±c hiện tăng giá theo Ä‘úng quy định mà phải chờ sá»± đồng ý của quản lý nhà nÆ°á»›c. Theo quy định về đăng ký giá tại thông tÆ° 122, cÆ¡ quan quản lý có ý kiến sau hai ngày nhận được hồ sÆ¡ đăng ký giá của doanh nghiệp nếu mức tăng giá không hợp lý. NhÆ°ng thá»±c tế lại rất khác.

Quyết định tăng giá xăng dầu ngày 28-8 được Bá»™ Tài chính Ä‘Æ°a ra sau khi nhận được phÆ°Æ¡ng án đề nghị tăng giá của doanh nghiệp năm ngày. Theo tiến sÄ© Lê Đăng Doanh - nguyên viện trưởng Viện Quản lý kinh tế trung Æ°Æ¡ng, sá»± xem xét muá»™n màng của Bá»™ Tài chính cho thấy sá»± thiếu nhanh nhạy của người làm chính sách. Đây là má»™t trong những nguyên nhân chính gây ra việc hàng loạt cây xăng lợi dụng để găm hàng, trục lợi.

Quản lý nhà nÆ°á»›c phải chịu trách nhiệm trÆ°á»›c thá»±c tế người dân phải dắt bá»™ hàng chục cây số tìm mua xăng. Ngoài ra, sá»± giám sát, kiểm tra của lá»±c lượng chức năng cÅ©ng lỏng lẻo nên má»›i có hiện tượng cây xăng thì hết hàng, trong khi cách Ä‘ó 50-100m hàng chục “cá»™t xăng mini” mọc lên bán vá»›i giá cao buá»™c người tiêu dùng phải chấp nhận.

Quy định hoa hồng cho các đại lý

Trong chỉ đạo lần này, Phó thủ tÆ°á»›ng Hoàng Trung Hải còn yêu cầu Bá»™ Tài chính khẩn trÆ°Æ¡ng Ä‘iều chỉnh quy định về hoa hồng cho đại lý phù hợp thá»±c tiá»…n hoạt Ä‘á»™ng sản xuất kinh doanh. Theo quyết định số 2645 năm 2005 của Bá»™ ThÆ°Æ¡ng mại (nay là Bá»™ Công thÆ°Æ¡ng), mức thù lao, hoa hồng cho đại lý bán xăng dầu là do các doanh nghiệp kinh doanh xăng dầu đầu mối tá»± thỏa thuận.

Xét ở góc Ä‘á»™ cạnh tranh thị trường, việc má»—i doanh nghiệp quy định má»™t mức hoa hồng là Ä‘iều bình thường. Có cạnh tranh, doanh nghiệp má»›i Ä‘Æ°a ra những chính sách, Ä‘iều kiện và dịch vụ tốt nhất nhằm lôi kéo đại lý, cá»­a hàng bán nhiều xăng dầu giúp tăng thị phần cho mình. NhÆ°ng do quản lý không tốt, cạnh tranh không lành mạnh Ä‘ã xảy ra, mức hoa hồng có lúc lên trên 1.000 đồng/lít xăng dầu, chủ yếu để giành giật đại lý chứ không phải phục vụ người dùng.

Sá»± giành giật này còn cho thấy cả doanh nghiệp đầu mối và đại lý đều phá»›t lờ quy định về “má»™t đầu mối - má»™t đại lý”. Tâm lý e ngại đại lý sẽ bỏ Ä‘i khiến các doanh nghiệp đầu mối o bế quá mức, má»›i xảy ra tình trạng má»™t đại lý có thể Ä‘i mua xăng dầu từ nhiều nguồn khác nhau. Sá»± lá»™n xá»™n này dẫn đến mất kiểm soát chất lượng xăng dầu là Ä‘iều dá»… hiểu.

Tuy nhiên, việc để doanh nghiệp đầu mối tá»± thỏa thuận mức chiết khấu vá»›i đại lý phải nhắm đến má»™t thị trường bán lẻ cạnh tranh thá»±c thụ. Nếu không, sá»± thỏa thuận mang hàm ý kinh tế thị trường kia sẽ mất hết ý nghÄ©a, dẫn đến sá»± lá»™n xá»™n trên thị trường nhÆ° thời gian vừa qua.

Để xá»­ lý vấn đề này, Bá»™ Tài chính dá»± kiến nâng chi phí kinh doanh xăng dầu lên mức 860 đồng thay vì 600 đồng, được cho là quá lạc hậu. Mức chiết khấu cho đại lý không quá 50% chi phí kinh doanh, tức là không cao quá 430 đồng/lít. Rất nhiều lần lãnh đạo Chính phủ cÅ©ng nhÆ° Bá»™ Tài chính, Bá»™ Công thÆ°Æ¡ng đăng Ä‘àn khẳng định sẽ Ä‘iều hành hoạt Ä‘á»™ng kinh doanh xăng dầu theo thị trường. NhÆ°ng Ä‘iều hành đến mức Nhà nÆ°á»›c quy định mức chiết khấu và quyết định giá bán lẻ thì thật khó giải thích ý nghÄ©a của từ “thị trường”.

Nhiều chuyên gia cho rằng trong bối cảnh nền kinh tế khó khăn, kiềm chế lạm phát và để bảo vệ người tiêu dùng, Nhà nÆ°á»›c cần có má»™t thông Ä‘iệp rõ ràng trong việc Ä‘iều hành doanh nghiệp đầu mối xăng dầu để tránh bị lợi dụng.

Cần sửa đổi căn bản Nghị định 84

Thá»±c hiện chỉ đạo của Phó thủ tÆ°á»›ng, Bá»™ Tài chính cho biết Ä‘ang nghiên cứu để xem xét rút ngắn thời gian phản hồi về đề nghị Ä‘iều chỉnh giá xăng dầu của doanh nghiệp cÅ©ng nhÆ° quy định về mức chiết khấu hoa hồng cho các đại lý. Để giải quyết rốt ráo những tồn tại của thị trường xăng dầu, trong Ä‘ó có việc găm hàng để đầu cÆ¡ trục lợi, Bá»™ Tài chính cho rằng cần thiết phải sá»­a đổi căn bản quy định tại nghị định 84 về kinh doanh xăng dầu.

Bá»™ Công thÆ°Æ¡ng Ä‘ã được giao chủ trì nghiên cứu sá»­a đổi nghị định 84. Má»™t trong những ná»™i dung quan trọng là sá»­a quy định “thÆ°Æ¡ng nhân xuất nhập khẩu xăng dầu phải đảm bảo ổn định mức dá»± trữ lÆ°u thông xăng dầu tối thiểu là 30 ngày cung ứng”, rút ngắn còn 10 ngày. Rõ ràng quy định 30 ngày không phù hợp vá»›i sá»± biến Ä‘á»™ng của giá cả trên thị trường thế giá»›i. Vì Ä‘iều hành xăng dầu theo cÆ¡ chế thị trường thì không thể để giá xăng dầu trong nÆ°á»›c tăng khi giá thế giá»›i giảm và ngược lại. Các chuyên gia cho rằng chỉ có sá»± rút ngắn thời gian tính giá bình quân má»›i đảm bảo được giá xăng dầu trong nÆ°á»›c không lạc nhịp vá»›i giá xăng dầu trên thế giá»›i.

Bên cạnh Ä‘ó, câu chuyện lá»—, lãi của ngành xăng dầu lâu nay được xem là tù mù nhất trong những chuyện tù mù. Chỉ Ä‘Æ¡n cá»­ má»™t trường hợp mà thấy thật khó lý giải. Đó là “anh cả” trong ngành xăng dầu - Tập Ä‘oàn Xăng dầu VN khi kinh doanh luôn kêu lá»—, còn khi lên sàn lại báo cáo lãi to. Hay kết quả thanh tra giá nhập khẩu của bốn doanh nghiệp nhập khẩu đầu mối lá»›n do Bá»™ Tài chính thá»±c hiện hồi tháng 9 năm ngoái, má»™t Ä‘iều Ä‘áng nghi ngờ là công ty mẹ thì lá»—, còn công ty con thì lãi.

DÆ° luận có lý do để nghi ngờ việc chuyển lãi từ mẹ sang con. Để minh bạch chuyện lá»— lãi của doanh nghiệp kinh doanh xăng dầu, Bá»™ Tài chính cho rằng phải tính đến việc tách lợi nhuận định mức ra khỏi cách tính giá cÆ¡ sở. Ngoài ra, bá»™ này cÅ©ng đề nghị cần có quy định khống chế mức lợi nhuận đối vá»›i tổng đại lý và đại lý.

Nguồn tin: TT