14h ngày hôm qua (1-8), Tập Ä‘oàn Xăng dầu Việt Nam (Petrolimex) Ä‘ã thông báo tiếp tục tăng giá các mặt hàng xăng, dầu. Cụ thể, giá xăng tăng thêm 900 đồng/lít, các mặt hàng dầu đồng loạt tăng thêm 500 đồng/lít. NhÆ° vậy chỉ trong 12 ngày, giá xăng, dầu Ä‘ã có 2 lần tăng.

Đi ngược thời gian, ngày 30-6-2012, liên bá»™ Tài chính - Công thÆ°Æ¡ng có văn bản cho phép các DN kinh doanh xăng, dầu đầu mối quyết định giá trong biên Ä‘á»™ và tần suất Ä‘iều chỉnh giá theo quy định tại Nghị định số 84/2009/NĐ-CP của Chính phủ về kinh doanh xăng, dầu. Quan Ä‘iểm của Bá»™ Tài chính là áp dụng Nghị định 84/2009/NĐ-CP và sẽ tiếp tục kiến nghị Chính phủ sá»­a đổi má»™t số Ä‘iểm cho phù hợp nhằm tạo lập môi trường công khai, minh bạch, bảo đảm việc kinh doanh xăng dầu vận hành theo cÆ¡ chế thị trường có sá»± kiểm soát của Nhà nÆ°á»›c; tạo thuận lợi cho nhiều thành phần kinh tế tham gia, cùng cạnh tranh, giảm thiểu tình trạng Ä‘á»™c quyền thống lÄ©nh thị trường.

Những nguyên tắc nêu trên là hoàn toàn Ä‘úng đắn. Tuy nhiên, cần lÆ°u ý rằng từ khi nghị định trên có hiệu lá»±c thi hành (tháng 12-2009), tức các DN đầu mối xăng, dầu được tá»± Ä‘iều chỉnh tăng hoặc giảm giá bán thì chỉ sau 3 tháng thá»±c hiện Ä‘ã bá»™c lá»™ nhiều bất cập, chÆ°a có sá»± cạnh tranh giữa các DN nhÆ° mong đợi và cÆ¡ quan quản lý nhà nÆ°á»›c phải nắm quyền Ä‘iều tiết giá từ Ä‘ó tá»›i nay. NhÆ° vậy, vấn đề đặt ra là ở thời Ä‘iểm này, chúng ta Ä‘ã có đủ Ä‘iều kiện cần và đủ để áp dụng Nghị định 84/2009/NĐ-CP?

Có thể thấy rằng thị trường xăng dầu hiện nay chÆ°a có sá»± cạnh tranh bình đẳng, vẫn còn tồn tại yếu tố Ä‘á»™c quyền. Và tá»›i thời Ä‘iểm này, Ä‘ây vẫn là má»™t lÄ©nh vá»±c kinh doanh "đặc biệt", không phải Ä‘Æ¡n vị nào cÅ©ng có thể tham gia. Biểu hiện dá»… thấy là tuy chúng ta có 13 DN đầu mối nhập khẩu kinh doanh mặt hàng này nhÆ°ng chỉ riêng Petrolimex, PV Oil và Petec Ä‘ã chiếm tá»›i hÆ¡n 90% thị phần, trong Ä‘ó má»™t mình Petrolimex chiếm hÆ¡n 60%. Trong mối tÆ°Æ¡ng quan ấy,  nếu cả 10 DN còn lại "bắt tay" vá»›i nhau thì cÅ©ng không tạo đối trọng tÆ°Æ¡ng xứng vá»›i các "ông lá»›n" nói trên. Điều Ä‘ó dá»… tạo sá»± chi phối về giá, khó thiết lập sá»± cạnh tranh bình đẳng về giá nhÆ° mục tiêu mà nghị định hÆ°á»›ng đến. Thá»±c tế đặt ra câu hỏi, là liệu các DN khác có thể tồn tại má»™t khi các "ông lá»›n" "thở mạnh" má»™t chút?

Trong khi Ä‘ó, chất lượng công tác giám sát của cÆ¡ quan chủ quản và người tiêu dùng đối vá»›i việc tăng hoặc giảm giá xăng dầu là má»™t câu hỏi mở, chủ yếu là do không có đủ dữ liệu cần thiết về căn cứ xây dá»±ng giá cÆ¡ sở để từ Ä‘ó so sánh vá»›i giá mặt hàng này trên thị trường thế giá»›i. Thời gian qua, mức phí hoa hồng cho các đại lý được cho là khá tùy tiện, chÆ°a kể những Ä‘iều chÆ°a rõ về chi phí kinh doanh, lợi nhuận định mức, sá»­ dụng Quỹ bình ổn... rồi quy chuẩn kỹ thuật, tiêu chuẩn quốc gia trong kinh doanh xăng dầu, quy định về trách nhiệm quản lý chất lượng mặt hàng này trong hệ thống phân phối... Nếu không giám sát được những con số Ä‘ó thì khoản lá»— mà các DN luôn Ä‘Æ°a ra làm căn cứ cho việc đề xuất tăng giá có là chuẩn xác hay chỉ là chuyện "nói sao, biết vậy"? Việc chÆ°a có chế tài để xá»­ lý việc tăng hoặc giảm giá thành không hợp lý của các DN cÅ©ng có thể coi là thiếu sót trong quy trình quản lý.

Trong bối cảnh Ä‘ó, phải chăng việc "thả nổi" cho DN kinh doanh xăng dầu đầu mối quyết định giá mặt hàng này không khác gì chuyện "thả gà ra Ä‘uổi". Trong thá»±c tế, ngày 20-7, các DN đầu mối Ä‘ã "đồng thanh tÆ°Æ¡ng ứng" tăng giá xăng thêm 400 đồng/lít và chỉ 12 ngày sau giá xăng dầu lại tiếp tục tăng. So vá»›i quy định thì họ không sai (được phép Ä‘iều chỉnh giá xăng dầu 10 ngày/lần), nhÆ°ng cái sá»± không sai ấy khiến xã há»™i "khó thở".

"Thả gà" theo cách Ä‘ó, rõ ràng phần thiệt luôn ở phía người tiêu dùng dù họ được coi là "thượng đế".

Nguồn tin: HNM