Do phần lá»›n xăng dầu tại Việt Nam là nhập khẩu (khoảng 70%) nên ngoài những yếu tố tác Ä‘á»™ng đến giá xăng dầu trên thế giá»›i nhÆ° Ä‘ã trình bày trÆ°á»›c Ä‘ây, thì sau Ä‘ây là má»™t số yếu tố tác Ä‘á»™ng đặc trÆ°ng riêng lên giá xăng dầu trong nÆ°á»›c:

• Tác Ä‘á»™ng của chính sách tá»· giá đến giá xăng dầu

- Việc giao dịch nhập khẩu xăng dầu đều được tính bằng Ä‘ôla Mỹ, Ä‘iều này có nghÄ©a chính sách tá»· giá USD/VNĐ có tác Ä‘á»™ng trá»±c tiếp lên giá cả xăng dầu trong nÆ°á»›c. Bên cạnh chính sách tá»· giá, thì rổ dá»± trữ ngoại hối, hàng hóa của Việt Nam cÅ©ng gây tác Ä‘á»™ng không nhỏ đến giá cả xăng dầu trong nÆ°á»›c.

• Tác Ä‘á»™ng của lạm phát lên giá xăng dầu

- Lạm phát của Việt Nam thời kỳ trÆ°á»›c Ä‘ây và sau này luôn được xem là căn bệnh kinh niên của nền kinh tế. Lạm phát do nhiều nguyên nhân khác nhau, không đề cập trong phần viết này, nhÆ°ng tác Ä‘á»™ng của lạm phát lên giá cả xăng dầu trong nÆ°á»›c là không tránh khỏi.

Lạm phát làm xói mòn giá trị thanh toán của đồng tiền hay giảm sức mua hàng hóa của tiền đồng, gây ra những tác Ä‘á»™ng dây chuyền đối vá»›i nền kinh tế.

Giả sá»­, ngay khi giá cả xăng dầu không thay đổi, nhÆ°ng lạm phát trong nÆ°á»›c gia tăng, hạn chế sức mua của tiền đồng thì rõ ràng xăng dầu không khác nào Ä‘ã lên giá trong bối cảnh lạm phát leo thang.

NhÆ° vậy, có thể khẳng định rằng lạm phát là má»™t phần nguyên nhân dẫn đến xăng dầu ở Việt Nam tăng giá vá»›i đặc Ä‘iểm khác so vá»›i các nÆ°á»›c có mức lạm phát ổn định.

Ngoài ra, do lượng xăng dầu trong nÆ°á»›c chủ yếu là nhập khẩu, do Ä‘ó sức mua tÆ°Æ¡ng Ä‘Æ°Æ¡ng của tiền đồng so vá»›i các đồng tiền khác cÅ©ng cho thấy má»™t vấn đề, xăng dầu ở Việt Nam là mặt hàng “xa xỉ” nếu Ä‘em so sánh vá»›i má»™t số các nÆ°á»›c khác.

• Tác Ä‘á»™ng từ sá»± giá»›i hạn của má»™t số lượng nhà nhập khẩu xăng dầu lên giá xăng dầu

Trong quá trình chuyển đổi từ nền kinh tế kế hoạch hóa tập trung bao cấp qua kinh tế thị trường có sá»± quản lý của Nhà nÆ°á»›c, ắt hẳn còn nhiều tồn đọng.

Quá trình cổ phần hóa doanh nghiệp Nhà nÆ°á»›c (DNNN) nhằm nâng cao chất lượng và hiệu quả hoạt Ä‘á»™ng cÅ©ng nhÆ° giám sát của cổ Ä‘ông, Ä‘ã cho thấy sá»± cố gắng, ná»— lá»±c chuyển đổi mô hình hoạt Ä‘á»™ng của DNNN cho hợp vá»›i tình hình má»›i.

Tuy nhiên, vẫn còn Ä‘ó những tồn đọng cần được mổ xẻ và khắc phục. Trong hoạt Ä‘á»™ng kinh doanh nhập khẩu xăng dầu còn má»™t số vấn đề nổi bật sau:

- Hoạt Ä‘á»™ng kinh doanh nhập khẩu, phân phối xăng dầu trên toàn quốc có 11 nhà nhập khẩu xăng dầu đầu mối, có khoảng 14.000 cá»­a hàng bán lẻ xăng dầu.

Mặc dù giá vốn của các DN đầu mối nhập khẩu khác nhau, Ä‘iều kiện cÆ¡ sở vật chất kỹ thuật, Ä‘iều kiện kinh doanh lãi lá»— của các DN này cÅ©ng khác nhau. NhÆ°ng trên thá»±c tế hệ thống phân phối bán lẻ xăng dầu của nÆ°á»›c ta vẫn là hệ thống cá»­a hàng má»™t giá, các DN không có sá»± cạnh tranh về giá trên thị trường xăng dầu (TTXD).

- CÆ¡ chế xăng dầu má»™t giá trên cả nÆ°á»›c thể hiện sá»± Ä‘iều tiết có qui luật của Nhà nÆ°á»›c cÅ©ng nhÆ° của nhóm các nhà nhập khẩu xăng dầu. NhÆ°ng cÅ©ng chính từ cÆ¡ chế má»™t giá này Ä‘ã phát sinh những bất cập, thiếu sót trong việc quản lý và Ä‘iều tiết hoạt Ä‘á»™ng kinh doanh bán buôn của các đại lý thuá»™c sở hữu của các thành phần kinh tế khác khi có sá»± biến Ä‘á»™ng của giá cả xăng dầu trên thị trường.

• Tác Ä‘á»™ng do chính sách, môi trường kinh doanh còn hạn chế

- Chính sách Nhà nÆ°á»›c về há»— trợ giá tạo tâm lý á»· lại, tạo ra môi trường kinh doanh thiếu tính cạnh tranh bình đẳng, thiếu sáng tạo. Công tác hoạch định, dá»± báo bị xem nhẹ, không tạo sá»± khuyến khích các doanh nghiệp nghiên cứu thị trường áp dụng công cụ phái sinh (CCPS) vào hoạt Ä‘á»™ng kinh doanh xăng dầu.

- Thiếu thị trường kỳ hạn (TTKH), giao sau cho hàng hóa trong nÆ°á»›c, chất xúc tác cần thiết cho việc phát triển việc ứng dụng công cụ phòng tránh rủi ro nhÆ° hợp đồng kỳ hạn (HĐKH), giao sau xăng dầu phát triển.

- Nạn đầu cÆ¡ tích trữ, nạn buôn bán xăng dầu lậu qua biên giá»›i vẫn diá»…n ra phổ biến do sá»± vênh giá xăng dầu trong nÆ°á»›c và má»™t số nÆ°á»›c lân cận.

• Tác Ä‘á»™ng của yếu tố lịch sá»­, địa lý, công nghệ

- Tác Ä‘á»™ng của ý thức kinh tế tập trung bao cấp vẫn còn, bên cạnh trình Ä‘á»™ công nghệ còn hạn chế phục vụ cho công tác thăm dò, tận dụng nguồn dầu nguyên liệu thô sẵn có trong nÆ°á»›c.

Việc ra đời của nhà máy lọc dầu Dung Quất trong năm 2010 Ä‘ã cho thấy Đảng và Nhà nÆ°á»›c Ä‘ã và Ä‘ang có những chiến lược lâu dài nhằm tận dụng có hiệu quả nguồn tài nguyên xăng dầu của quốc gia để phục vụ nhu cầu, lợi ích của đất nÆ°á»›c, hạn chế đến mức thấp nhất lượng xăng dầu nhập khẩu. Qua Ä‘ó giảm sá»± tác Ä‘á»™ng do biến Ä‘á»™ng của giá cả xăng dầu nhập khẩu lên nền kinh tế.

- Theo số liệu thống kê của CIA World Factbook thì trữ lượng dầu thô trong nÆ°á»›c vào khoảng 4,7 tá»· thùng, mức khai thác 338.400 thùng dầu trên ngày, xuất khẩu 29.400 thùng dầu/ngày, nhập khẩu khoảng 134.200 thùng/ngày.

Việt Nam có hÆ¡n 3.200 km đường bờ biển, có nguồn dầu mỏ tÆ°Æ¡ng đối dồi dào, và việc vận chuyển dầu nhập khẩu từ nÆ°á»›c ngoài cÅ©ng rất thuận lợi. Nếu biết tận dụng những yếu tố này có thể góp phần tách Ä‘á»™ng tích cá»±c đến giá cả dầu mỏ trong nÆ°á»›c.

• Sá»± ra đời của xăng sinh học và tác Ä‘á»™ng của nó đến thị trường xăng dầu

- Ngày 2/4/2011 lá»… khánh thành nhà máy sản xuất nhiên liệu sinh học Ethanol (xăng xanh sạch) từ sắn đầu tiên tại Việt Nam tại tỉnh Quảng Nam. Công suất của nhà máy Ethanol Đại Lá»™c là 100.000 tấn cồn Ethanol/năm, tÆ°Æ¡ng Ä‘Æ°Æ¡ng 125 triệu lít/năm phục vụ nhu cầu trong nÆ°á»›c và xuất khẩu.

- Về sản xuất dầu diezen sinh học, thì ở Việt Nam có các loại cây nhÆ° cọc rào, dầu cọ, hạt bông, mỡ cá, dầu thá»±c phẩm thải… là nguyên liệu tiềm năng cho sản xuất xăng dizen sinh học.

Ước tính Việt Nam có thể sản xuất khoảng 500 triệu lít diezen sinh học má»—i năm nếu nhÆ° tổ chức quy hoạch và thá»±c hiện vùng nguyên liệu theo hÆ°á»›ng sá»­ dụng đất triệt để, tạo nhiều loại giống có sản lượng cao và sở hữu công nghệ tách dầu từ nguyên liệu.

Nhận thấy được tiềm năng của thị trường Việt Nam về nhiên liệu sinh học (NLSH), các cÆ¡ quan, tổ chức của Nhà nÆ°á»›c cÅ©ng nhÆ° các công ty tÆ° nhân Ä‘ã có các hoạt Ä‘á»™ng nghiên cứu, thá»­ nghiệm và tiến hành đầu tÆ° xây dá»±ng các nhà máy sản xuất NLSH. Các công ty nÆ°á»›c ngoài cÅ©ng đẩy mạnh hoạt Ä‘á»™ng tìm kiếm các đối tác đầu tÆ° trong nÆ°á»›c.

• Tác Ä‘á»™ng từ má»™t thị trường hàng hóa mang đậm yếu tố mua bán truyền thống

- Theo số liệu thống kê thì cả nÆ°á»›c có khoảng 10.000 chợ, 76% là ở nông thôn. Hiện tại nÆ°á»›c ta có 3 TTCK trong giai Ä‘oạn sÆ¡ khai là Upcom và HNX tại Hà Ná»™i, HOSE tại Hồ Chí Minh; má»™t thị trường giao dịch cà phê kỳ hạn tại Buôn Ma Thuá»™t BCEC, Sở giao dịch hàng hóa Việt Nam VNX.

Những con số thống kê trên cho ta thấy rằng việc trao đổi mua bán hàng hóa trong nÆ°á»›c vẫn mang đậm tính truyền thống, thiếu má»™t thị trường giao sau về hàng hóa, nông sản cho má»™t nÆ°á»›c thuần nông nhÆ° Việt Nam, và thị trường giao dịch xăng dầu cÅ©ng không ngoại lệ.

Nguồn tin: Vnexpress