Thứ trưởng Bá»™ Công ThÆ°Æ¡ng Nguyá»…n Cẩm Tú - Ảnh: Anh Quân.

Hôm 20/9, má»™t há»™i thảo vá»›i những tranh luận “nảy lá»­a” giữa đại diện Bá»™ Tài chính và Bá»™ Công ThÆ°Æ¡ng về Ä‘iều hành giá xăng dầu Ä‘ã khÆ¡i mào cho tranh luận lâu nay: “thả” giá theo thị trường hay có sá»± Ä‘iều tiết của nhà nÆ°á»›c.

Đã có nhiều thông tin và Ä‘ánh giá từ các bên liên quan tiếp theo sá»± kiện này. Để rá»™ng đường dÆ° luận, VnEconomy xin tiếp tục giá»›i thiệu góc nhìn của Thứ trưởng Bá»™ Công ThÆ°Æ¡ng Nguyá»…n Cẩm Tú.

Lá»— xăng dầu, bá»™ và Chính phủ đều biết

ThÆ°a ông, người ta Ä‘ang nghÄ© Bá»™ Công ThÆ°Æ¡ng có ức chế gì trong cuá»™c há»™i thảo về giá xăng dầu hôm 20/9. Ông giải thích nhÆ° thế nào?

Nếu nhÆ° bạn là ông Nguyá»…n Lá»™c An (Phó vụ trưởng Vụ Thị trường trong nÆ°á»›c - PV),hàng ngày phải chứng kiến hệ thống xăng dầu… Tôi phải nói ngay rằng sau khi xong há»™i thảo, ông Nguyá»…n Lá»™c An phải bay ngay vào Sài Gòn để Ä‘i “đốc chiến” ở miền Tây, để Ä‘i từng cây xăng má»™t nói rằng bán Ä‘i…

Bạn thá»­ tưởng tượng chúng ta cả nÆ°á»›c có khoảng 14 nghìn cây xăng, nếu nhÆ° bạn phải Ä‘i từng cây xăng má»™t và ngày nào cÅ©ng lo nÆ¡m ná»›p mình vừa nói xong chá»— này thì chá»— kia lại không bán, thì bạn sẽ hiểu bức xúc của ông An.

Có ý kiến rằng Bá»™ Công ThÆ°Æ¡ng chỉ nghe doanh nghiệp kêu lá»— thôi, không nắm tính hình thá»±c tế nhÆ° Bá»™ Tài chính có báo cáo rất chi tiết về thời gian, số lượng và giá nhập khẩu của từng doanh nghiệp?

Bạn phải nhá»› rằng Chính phủ có sá»± phân công, Bá»™ Công ThÆ°Æ¡ng chịu trách nhiệm gì nó rất là rõ. Còn Bá»™ Tài chính phụ trách toàn bá»™ lá»—, lãi, chi phí, giá cả… Bá»™ Công ThÆ°Æ¡ng vá»›i tÆ° cách cÆ¡ quan nhà nÆ°á»›c thì phối hợp vá»›i Bá»™ Tài chính về những vấn Ä‘ó.

Tôi xin nói chuyện doanh nghiệp Ä‘ang lá»— tích lÅ©y không phải là việc Bá»™ Công ThÆ°Æ¡ng nói mà là việc Bá»™ Công ThÆ°Æ¡ng, Bá»™ Tài chính và Chính phủ đều biết và Ä‘iều hành trong Ä‘iều kiện Ä‘ó.

Má»™t Ä‘iểm khó lý giải là trong khi doanh nghiệp than lá»—, thá»±c tế có nhiều Ä‘Æ¡n xin mở cây xăng. Liệu có tình trạng doanh nghiệp lá»—, nhà nÆ°á»›c bù lá»— và thá»±c tế kinh doanh xăng dầu rất lãi?

Rất Ä‘Æ¡n giản là tại sao người ta muốn mở cây xăng? Đấy là má»™t công việc. Có phải vì lãi mà bạn mở cây xăng Ä‘âu, cÅ©ng không phải vì lãi mà bạn mở công ty. Nếu không, tất cả đều mở công ty hết. Nó phải có lúc lá»—, lúc lãi và bạn tin lãi nhiều hÆ¡n lá»—… 

Và chính vì thế má»›i có khả năng vỡ hệ thống, vì người ta khó khăn quá thì Ä‘óng cá»­a, Ä‘ó là quyền của người ta. Mình có thể rút giấy phép của 1-2 cây xăng, không thể rút hàng nghìn cây xăng được.

Giá hải quan không phải là giá để Ä‘iều hành

Có nhiều ý kiến cho rằng, trong giá cÆ¡ sở có tính cả lợi nhuận định mức và chi phí kinh doanh định mức thì vá»›i Nghị định 84, doanh nghiệp Ä‘ã được đảm bảo luôn luôn có lãi?

Tại sao là định mức thì đấy là cái giá để tổ chức Ä‘iều hành, không phải giá để quyết định. 

Giá cÆ¡ sở nó nhÆ° cái thÆ°á»›c thôi. Và thá»±c tế tôi có thể cắt miếng vải dài hÆ¡n cái thÆ°á»›c, nhÆ°ng tôi biết dài hÆ¡n là bao nhiêu, tôi cắt ngắn hÆ¡n cái thÆ°á»›c thì tôi biết ngắn hÆ¡n là bao nhiêu…

Xin hỏi ông, tại Điều 27 Nghị định 84 có đề cập việc nếu giá cÆ¡ sở tăng đến 7% thì doanh nghiệp được Ä‘iều chỉnh tăng giá bán, nhÆ°ng liên quan đến giảm giá thì quy định là tá»›i 12%. Điểm này có vẻ nhÆ° người mua chịu thiệt?

Liên quan đến thiết kế giá trong Nghị định 84 thì hỏi Bá»™ Tài chính là chính xác nhất. NhÆ°ng tất cả thiết kế đều có cÆ¡ sở của nó, có tính khoa học của nó. 

Ví dụ tại sao lại quy định giá bình quân 30 ngày làm giá cÆ¡ sở thì nó rất Ä‘Æ¡n giản. Nếu nhìn vào bức tranh rá»™ng hÆ¡n thì là gì, hiện chúng ta bắt doanh nghiệp phải dá»± trữ đủ 30 ngày thì chẳng doanh nghiệp nào mua nhiều hÆ¡n mức Ä‘ó. Họ mua lô hàng rót vào thì lại có hàng lấy ra. Thá»±c tế là khi lô này vào, thá»±c ra không phải mua hôm nay mà mua trÆ°á»›c rồi.

Cho nên nó có cái lý của nó và nhÆ° thế nào thì phải hỏi Bá»™ Tài chính, vì Bá»™ Tài chính là người thiết kế cái Ä‘ó.

NhÆ°ng Bá»™ Tài chính xác định giá trên cÆ¡ sở thá»±c tế nhập của doanh nghiệp để giảm giá xăng dầu vừa qua là có cÆ¡ sở. Bởi vì, doanh nghiệp hoàn toàn có thể nhập nhiều hÆ¡n khi giá giảm, chỉ giao hàng là không cần ngay lập tức?

Giá hải quan thì là cái rất cụ thể của doanh nghiệp để hạch toán kinh doanh, không phải để Ä‘iều hành. CÆ¡ quan Ä‘iều hành phải thoát ly cái cụ thể của doanh nghiệp. 

Bởi vì, ông to thì khỏe, ông bé rất nhanh nhẹn, phải chọn má»™t cái gì Ä‘ó thể hiện cái chung chung giữa hai ông này má»™t cách tÆ°Æ¡ng đối. Vì thế má»›i không dùng chi phí của anh nào để Ä‘Æ°a ra thÆ°á»›c Ä‘o.

Cho nên, giá hải quan không phải là giá để Ä‘iều hành. Nếu dùng giá hải quan Ä‘iều hành thì chết ngay. Cứ tưởng tượng má»™t ngày Petrolimex phải nhập hàng chục lô hàng, không kể hàng chục lô hàng các doanh nghiệp khác thì Ä‘iều hành theo ông nào? Bởi vì có lô thì nhập giá bình quân 10 ngày, có lô bình quân 5 ngày, có lô 30 ngày, có lô mua cách Ä‘ây má»™t năm hôm nay má»›i nhận, có lô vừa mua hôm qua nay Ä‘ã nhận rồi… 

Hedging (mua bán phòng ngừa rủi ro - PV) chÆ°a ông nào dám. Lý do là vì hedging có thể lá»—, có thể lãi. Lãi thì dá»… rồi, nhÆ°ng lá»— thì ai chịu? Cho nên đặt vấn đề tại sao không hedging thì Bá»™ Tài chính chÆ°a ra quy định về vấn đề Ä‘ó. Nếu quy định lãi phải trả Bá»™ Tài chính, lá»— thì bù, lập tức người ta hedging ngay.

Má»™t Ä‘iểm cÅ©ng khiến dÆ° luận băn khoăn là khác biệt giữa con số lãi kinh doanh xăng dầu 780 đồng/lít của Bá»™ trưởng VÆ°Æ¡ng Đình Huệ và 440 đồng/lít của Chủ tịch Petrolimex Bùi Ngọc Bảo Ä‘Æ°a ra. Theo ông thì nên hiểu nhÆ° thế nào?

Tôi không lý giải vì anh Huệ (Bá»™ trưởng Bá»™ Tài chính VÆ°Æ¡ng Đình Huệ - PV) không công khai cách tính ra con số Ä‘ó. Tôi chỉ biết là, nói gì thì nói con số Ä‘ó không thể dùng làm con số Ä‘iều hành được. 

Bởi vì, tất cả cÆ¡ quan quản lý và Ä‘iều hành tuân thủ pháp luật, đối vá»›i kinh doanh xăng dầu là Nghị định 84. Nghị định quy định kinh doanh xăng dầu có cái thÆ°á»›c này để bạn Ä‘o, thế mà bạn dùng thÆ°á»›c khác Ä‘i thì là chết. Thế thì không biết bạn cao hay thấp, béo hay gầy…

Lợi ích của dân không chỉ là giá

NhÆ°ng người ta cÅ©ng nói Petrolimex lá»—, lãi  bất nhất, không biết doanh nghiệp kinh doanh thế nào, quyền lợi người tiêu dùng đến Ä‘âu?

Petrolimex là doanh nghiệp kinh doanh Ä‘a ngành, người ta lấy lãi chá»— này bù lá»— chá»— khác, Ä‘ó là việc của doanh nghiệp, đừng bàn. Hai nữa, hiện nay mọi người tưởng rằng lợi ích của mình chỉ là giá, nhÆ°ng không phải. 

Lợi ích của người dân có ba thứ mà theo thứ tá»± quan trọng, thứ nhất phải là có xăng dầu, tức là đủ nguồn và đủ dá»± trữ. Nếu nhÆ° không có xăng dầu thì giá rẻ cÅ©ng chẳng có mà dùng. Chúng ta Ä‘ã từng có thời kỳ nhÆ° vậy. Thời bao cấp cái gì cÅ©ng rẻ nhÆ°ng cái gì cÅ©ng không có.

Thứ hai là hệ thống. Bạn ra khỏi nhà là có cây xăng kia rồi, ghé vào bất quá 5 phút là xong. NhÆ°ng bạn phải nhá»› rằng, ở Trung Quốc cÅ©ng trong giai Ä‘oạn gần Ä‘ây, do giá xăng dầu biến Ä‘á»™ng thế này, người ta phải Ä‘i hằng 10 cây số, xếp hàng 5 tiếng đồng hồ để mua xăng. Thì đấy cÅ©ng là lợi ích của người dân.

Cuối cùng má»›i là giá, và giá Ä‘ó phải hợp lý. Nếu giá quá thấp đến mức không còn xăng, không còn ai bán thì chẳng giải quyết vấn đề gì, bạn chỉ bị thiệt hại thôi. 

Má»™t số ý kiến cho rằng doanh nghiệp xăng dầu trích hoa hồng cao, trong khi doanh nghiệp cho biết chỉ có 50-70 đồng/lít. Vấn đề hoa hồng cho đại lý hiện nay nhÆ° thế nào, thÆ°a ông?

Hoa hồng tùy từng thời Ä‘iểm, từng doanh nghiệp, có khi lên đến hàng nghìn. Những thời Ä‘iểm kinh doanh xăng dầu thuận lợi…

Tôi nói thêm là trong kinh doanh xăng dầu, cá bé nuốt cá lá»›n. Khi kinh doanh xăng dầu khó khăn, tất cả các ông nhỏ đều trốn, không nhập, nhÆ°ng ông Bảo (Chủ tịch Petrolimex Bùi Ngọc Bảo - PV) không nhập thì “bay đầu”. Cho nên, ông ấy phải bán mà thậm chí phải bán bù cho những anh kia, nên cứ phải căng mình ra làm.

NhÆ°ng khi thị trường thuận lợi, lập tức các anh nhỏ phải cạnh tranh, bá»›t 1 nghìn đồng/lít (hoa hồng - PV) thì chỉ mất ít thôi, ông Bảo bá»›t 1 nghìn đồng/lít thì hàng triệu lít là hàng tá»· bạc thì không làm nổi. Những anh kia làm thế để giành lấy thị phần, để bán được nhiều, thà rằng giảm 1 nghìn đồng lãi bán được nhiều hÆ¡n thì tốt hÆ¡n.

Quỹ bình ổn, khi thuận lợi là anh bán phải trích lại. Bán được nhiều phải trích nhiều thì doanh nghiệp nhỏ bán rất nhiều, trích được rất nhiều. Khi khó khăn phải chi ra thì doanh nghiệp nhỏ có bán Ä‘âu mà chi ra. Cho nên cái quỹ bình ổn cứ Ä‘út túi chờ đấy. NhÆ° vậy là (Petrolimex - PV) thu thì ít, chi thì nhiều, thằng nào chết? Thằng to chết, thằng bé sống.

Trong khi, Nghị định 84 bãi bỏ việc bù giá rồi. Bù thì nói làm gì cho mệt.

CÅ©ng về Nghị định 84, tại Ä‘iều 26 có quy định quỹ bình ổn được để lại doanh nghiệp, được hạch toán riêng, không được sá»­ dụng vào mục Ä‘ích khác. Vá»›i lạm phát đến 20%/năm mà để má»™t chá»— nhÆ° thế thì có lợi gì cho bình ổn?

Đừng nhầm, chúng ta vẫn dùng đấy thôi. Từ ngày có quỹ bình ổn thì chÆ°a bao giờ quỹ được nghỉ má»™t ngày. Tích vào chÆ°a kịp Ä‘ã phải xả ra, nó cứ liên tục, liên tục nhÆ° thế.

Quỹ bình ổn tuy là để ở doanh nghiệp nhÆ°ng cái quan trọng ai là người quyết định cái Ä‘ó. Bá»™ Tài chính là người quyết định thu của ai, thu lúc nào và thu nhÆ° thế nào, Bá»™ Tài chính là người quyết định tồn bao nhiêu, chi bao nhiêu, chi lúc nào, chi cho ai. 

Thế thì, ai là người quản lý quỹ bình ổn? Chính là Bá»™ Tài chính. Còn doanh nghiệp cứ ôm khÆ° khÆ°, có được gì ở đấy Ä‘âu.

Tiền Ä‘ó để trong tài khoản doanh nghiệp sinh lời, theo quy định phải hạch toán. Và khi doanh nghiệp hạch toán, Bá»™ Tài chính kiểm tra, giám sát được thì Ä‘i Ä‘âu được. Ngân hàng trả lãi hẳn hoi, có giấy tờ hẳn hoi thì ông nào Ä‘út vào túi được?

NhÆ°ng thÆ°a ông, Ä‘ã có việc Bá»™ Tài chính phát hiện chi sai quỹ bình ổn, có việc con số tồn quỹ khác nhau giữa doanh nghiệp và Bá»™ Tài chính. NhÆ° vậy, quỹ bình ổn có vẻ nhÆ° được kiểm soát không chặt chẽ?

Chi sai Ä‘ây không có nghÄ©a là cầm đồng tiền ra chợ mua rau. Tức là Petrolimex hạch toàn bằng cách nào Ä‘ó và khác vá»›i Bá»™ Tài chính. Cái này tôi không bình luận vì không biết rõ, nhÆ°ng mà cái chi quỹ bình ổn không phải là cầm tiền ra chi mà hạch toán nó, trên sổ sách thôi.

Tiêu chuẩn kế toán cho phép có nhiều cách hạch toán khác nhau và không ai bắt buá»™c ai phải theo cách nào. Hiện nay ở Việt Nam tồn tại má»™t số cách hạch toán khác nhau. Anh là doanh nghiệp nhà nÆ°á»›c thì phải báo cáo cách hạch toán.

Thị trường cạnh tranh: Đang làm, đừng sốt ruá»™t

Bá»™ Công ThÆ°Æ¡ng và doanh nghiệp kinh doanh xăng dầu đề nghị Ä‘iều hành giá theo cÆ¡ chế thị trường, nhÆ°ng trên thá»±c tế, chúng ta khó có cÆ¡ chế thị trường khi mà 3-4 doanh nghiệp xăng dầu lá»›n nhất chiếm tá»›i 90% thị phần…

Ở trong má»™t nền kinh tế cạnh tranh tá»± do, thị phần là dấu hiệu lá»›n nhất để quyết định có Ä‘á»™c quyền hay không. NhÆ°ng chúng ta chÆ°a phải hoàn toàn Ä‘á»™c quyền tá»± do. 

Đúng là 3 doanh nghiệp Ä‘ang chiếm thị phần rất lá»›n, nhÆ°ng cho đến ngày hôm nay, giá bán của họ vẫn do nhà nÆ°á»›c quản lý. Và đừng quên rằng họ là doanh nghiệp nhà nÆ°á»›c, họ làm sai thì sẽ bị xá»­ lý ngay lập tức. 

Vá»›i đặc thù cÆ¡ chế Việt Nam, Petrolimex là má»™t cánh tay của Chính phủ. Trong khi Bá»™ Tài chính nắm Ä‘iều hành về giá, Petrolimex lại muốn giá thị trường thì có phải là má»™t sá»± mâu thuẫn vá»›i cÆ¡ chế?

Đấy không phải là muốn hay không muốn. Phải hiểu rằng, Æ°u Ä‘iểm của thị trường là những diá»…n biến thị trường lập tức sẽ được phản ảnh vào trong hoạt Ä‘á»™ng kinh doanh. 

Còn cÆ¡ quan nhà nÆ°á»›c hết sức nặng nề. Ví dụ cÆ¡ chế giá, hai ông trong tổ Ä‘iều hành thị trường trong nÆ°á»›c phải bàn vá»›i nhau chán rồi, không thống nhất được má»›i Ä‘Æ°a lên mấy ông thứ trường, bá»™ trưởng, và nếu không thống nhất được thì lên Thủ tÆ°á»›ng quyết định.

Tôi thá»­ hỏi, nếu mai giá xăng giảm rất sâu rồi mà doanh nghiệp chÆ°a giảm được, vì nhà nÆ°á»›c có cho Ä‘âu, trong khi xã há»™i gây sức ép thì là bạn có thích không? Tôi nghÄ© là không thích. Bạn muốn rằng nếu giảm thì bạn giảm, nếu tăng thì bạn tăng…

Ở Ä‘ây tôi muốn nói má»™t Ä‘iều là thị trường không Ä‘áng sợ nhÆ° vậy, thị trường không phải là cứ thị trường là mọi người gian lận. Ví dụ nhÆ° gạo là thị trường, nhÆ°ng không phải ai muốn bán giá nào thì bán. Nếu anh bán cao thì anh mất hệ thống. Vì vá»›i anh không phải chỉ là giá, anh còn có hệ thống nữa chứ. 

Nên anh phải nhằm nhằm người ta mà bán, làm sao cho "xêm xêm" nhÆ° người ta. Nếu anh bán thấp quá thì có thể lấy được hệ thống của người khác nhÆ°ng anh lại thiệt, anh gánh lá»— về mình… Đấy là sức mạnh thị trường, phản ánh thá»±c tiá»…n cung, cầu trên thị trường. Đừng nghÄ© rằng có thị trường là người ta gian lận.

Ngoài ra, dù Việt Nam hay bất cứ đất nÆ°á»›c nào thì đều còn có sá»± quản lý của nhà nÆ°á»›c, có thể nhiều hÆ¡n, hay ít hÆ¡n. Nhà nÆ°á»›c là trọng tài, khi có bất lá»±c của thị trường thì nhà nÆ°á»›c giải quyết…

ThÆ°a ông, muốn làm lành mạnh hóa thị trường xăng dầu, nhiều người nói là phải cải tổ lại các công ty xăng dầu, ví dụ nhÆ° chia nhỏ Petrolimex. Vấn đề này Ä‘ã bao giờ được Bá»™ Công ThÆ°Æ¡ng tính đến hay chÆ°a?

Giải pháp để chống Ä‘á»™c quyền thị trường khi có má»™t công ty quá lá»›n là chia nhỏ công ty Ä‘ó thành nhiều công ty nhỏ. Đấy là má»™t giải pháp Ä‘ã được sá»­ dụng nhiều trên thế giá»›i. Tuy nhiên, nó chỉ được sá»­ dụng khi có má»™t thị trường cạnh tranh hoàn hảo. 

Còn ngày hôm nay, nhà nÆ°á»›c vẫn nắm chặt. Có 9 phần, doanh nghiệp chỉ có 1 phần và phần Ä‘ó cÅ©ng nhà nÆ°á»›c giám sát chặt, có thể phù quyết bất cứ lúc nào, thì chúng ta đừng vá»™i vàng. 

Chúng ta hãy chờ đợi đến má»™t ngày nào Ä‘ó, đến Ä‘iều kiện nào Ä‘ó nếu thị trường Ä‘ã tÆ°Æ¡ng đối tá»± do mà vẫn chÆ°a giải quyết được thì ta có quyền Ä‘iều hành vá»›i công ty nhà nÆ°á»›c là tách 3, tách 5, tách 7... NhÆ°ng hôm nay, thá»±c sá»± chúng ta chÆ°a đạt đến mức Ä‘á»™ Ä‘ó.

Chúng ta Ä‘ang sợ rằng cạnh tranh thì chúng ta bị giá cao. NhÆ°ng thá»±c tế Ä‘ã chứng minh rằng, bao giờ cạnh tranh cÅ©ng cho giá hợp lý. Chúng ta Ä‘ang từng bÆ°á»›c giải quyết vấn đề Ä‘ó.

Nghi định 84 giải quyết hai vấn đề lá»›n, thứ nhất là giải quyết tá»± do hóa má»™t phần giá xăng dầu để doanh nghiệp làm quen. Điều thứ hai là cho phép nhiều doanh nghiệp tham gia vào thị trường. Nghị định 55 thì Ä‘iều kiện đầu tiên phải là doanh nghiệp nhà nÆ°á»›c, nhÆ°ng 84 thì bất cứ là doanh nghiệp nào, nếu Ä‘áp ứng đủ Ä‘iều kiện thì được tham gia. 

Tạo ra càng nhiều doanh nghiệp tham gia càng tốt để tạo thị trường cạnh tranh. Đấy là tất cả những việc chúng ta Ä‘ang làm, đừng sốt ruá»™t.

Nguồn tin:Vneconomy