Hoa hồng thấp, nhiều cây xăng  bán hàng cầm chừng. Ảnh: Hoài Nam

“Hoa hồng” làm rối thị trường

Mức chiết khấu hiện nay do các DN đầu mối quy định cho đại lý dao Ä‘á»™ng từ 200 - 300 đồng/lít, sau khi trừ chi phí vận chuyển các đại lý được hưởng khoảng 100 - 150 đồng/lít. Thậm chí có những đại lý chỉ được hưởng khoảng 50 đồng/lít xăng. Vá»›i mức chiết khấu nhÆ° vậy, nhiều đại lý cho biết chÆ°a đủ để trả lÆ°Æ¡ng cho nhân viên, Ä‘ó là chÆ°a tính đến các chi phí khác nhÆ°: Ä‘iện, hao hụt xăng dầu, hao mòn máy móc.

Ông Đàm Quang DÅ©ng, Phó Giám đốc Công ty Xăng dầu Hà SÆ¡n Bình cho biết: Mức hoa hồng bình quân vá»›i má»—i đại lý phải từ 400 - 450 đồng/lít xăng má»›i hòa vốn và có lãi, trong khi hiện nay, mức này chỉ bằng má»™t ná»­a. Đây chính là lý do khiến nhiều đại lý ngÆ°ng bán hoặc bán hàng nhỏ giọt. Ông Đàm Quang DÅ©ng cÅ©ng phủ nhận việc cây xăng ngừng bán là do không có nguồn hàng, khẳng định DN vẫn cấp đủ hàng theo tiến Ä‘á»™.

Trong khi Ä‘ó, chủ má»™t cây xăng tiết lá»™, khi hoa hồng giảm mạnh, chi phí đầu vào gia tăng, má»™t số đại lý xăng dầu muốn tồn tại Ä‘ã chọn phÆ°Æ¡ng án bán cầm chừng để đối phó vá»›i cÆ¡ quan chức năng. Tuy nhiên, không phải DN nào cÅ©ng gặp khó mà Ä‘a phần vẫn có "mánh" để tồn tại. Ngoài chiêu hạn chế bán hàng, má»™t số đại lý Ä‘ã nảy sinh gian lận thÆ°Æ¡ng mại thông qua việc tìm nguồn hàng giá rẻ trôi nổi, không rõ nguồn gốc hoặc Ä‘ong thiếu, bán sai chủng loại...

Khống chế thù lao cho đại lý

Câu chuyện đại lý than lá»— không phải là má»›i. Má»—i khi có biến Ä‘á»™ng về giá xăng dầu, phí hoa hồng được Ä‘iều chỉnh là các chủ trạm xăng lại gặp khó khăn và đến nay vẫn chÆ°a được giải quyết triệt để.

Hiện nay, Thông tÆ° 234/2009/TT - BTC của Bá»™ Tài chính có quy định định mức chi phí kinh doanh để tính giá cÆ¡ sở là 600 đồng/lít xăng dầu, Ä‘ã bao gồm cả thù lao đại lý. Tuy nhiên, Thông tÆ° 36/2009/TT- BCT của Bá»™ Công ThÆ°Æ¡ng ban hành lại bỏ định mức chi phí thù lao đại lý. Chi phí này là thoả thuận giữa các đại lý và tổng đại lý vá»›i nhau. Chính vì sá»± lỏng lẻo, chồng chéo này Ä‘ã tạo ra kẽ hở cho việc cạnh tranh không lành mạnh.

Má»—i khi giá xăng, dầu trên thị trường thế giá»›i giảm, DN đầu mối có lãi lại tăng mức thù lao này lên, gây tình trạng cạnh tranh không bình đẳng giữa các đại lý. Tuy nhiên, cÅ©ng có lúc do kinh doanh ít lãi, hoặc lá»—, DN sẽ giảm hoa hồng xuống dẫn đến hiện tượng các cây xăng tÆ° nhân ngừng bán. Có những thời Ä‘iểm thù lao đại lý lại xuống rất thấp, chỉ có hÆ¡n 100 đồng/lít xăng, dầu nhÆ°ng có những thời Ä‘iểm mức thù lao này vượt trên 600, thậm chí tá»›i 1.000 đồng. Và hoa hồng trở thành "van Ä‘iều tiết" má»—i khi các DN đầu mối muốn tăng giá hay chÆ°a muốn giảm giá xăng dầu.

Trong đề xuất sá»­a đổi, bổ sung má»™t số ná»™i dung tại Nghị định 84/2009/NĐ- CP  Bá»™ Tài chính báo cáo gá»­i Thủ tÆ°á»›ng có ná»™i dung liên quan đến thù lao (hoa hồng) cho đại lý khống chế không được vượt quá 50% mức chi phí bán lẻ bình quân 860 đồng/lít, (tức 430 đồng/lít) thì má»™t số đại lý xăng dầu Ä‘ã phản ứng kêu thấp.

Bàn về vấn đề này, chuyên gia kinh tế Ngô Trí Long cho rằng, khung hoa hồng cho các đại lý mà Bá»™ Ä‘Æ°a ra là cần thiết để tránh việc các DN vượt rào và Ä‘ã tính đến lợi ích của các DN và đại lý, bảo đảm hài hòa lợi ích cho các bên. Theo chuyên gia kinh tế Nguyá»…n Minh Phong, nên quy định mức trần và sàn hoa hồng cho đại lý làm căn cứ để DN trả thù lao cho các đại lý.

Tuy nhiên, cả hai vị chuyên gia đều nhấn mạnh, để biết định mức chi phí hiện tại là cao hay thấp phải thẩm định, kiểm toán. Bản thân đại lý phải có kế hoạch kinh doanh theo Ä‘úng thị trường, cạnh tranh thị phần… Quan trọng hÆ¡n là phải tiến tá»›i thị trường có cạnh tranh. Nếu phân phối xăng dầu nằm trong má»™t cÆ¡ quan Ä‘á»™c quyền sẽ tiếp tục dẫn đến các Ä‘á»™c quyền khác, làm méo mó giá cả và sẽ luôn gây thiếu hụt nguồn cung, thiệt hại cuối cùng vẫn là người tiêu dùng.