Sau khi quyền định giá bán lẻ xăng dầu được trao cho doanh nghiệp (DN), các đầu mối kinh doanh mặt hàng này Ä‘ã 3 lần tăng giá bán lẻ vá»›i thời gian cách nhau khoảng 10 ngày. 

Theo Ä‘ánh giá của các chuyên gia kinh tế, nÆ°á»›c ta chÆ°a có thị trường kinh doanh xăng dầu cạnh tranh, việc trao quyền định giá cho DN sẽ đẩy phần thiệt thòi về phía người tiêu dùng (NTD), trong khi Ä‘ó trách nhiệm của cÆ¡ quan quản lý lại mờ nhạt. Việc xả quỹ bình ổn giá, giảm thuế nhập khẩu xăng dầu được coi là cần thiết nhằm giữ ổn định giá xăng dầu và góp phần kích thích sức mua hàng hóa tiêu dùng trong bối cảnh nền kinh tế Ä‘ang Ä‘iêu đứng vì lượng hàng tồn kho quá lá»›n.

Xây dá»±ng thị trường xăng dầu cạnh tranh là yêu cầu bức thiết. áº¢nh: Hồ NhÆ°

ChÆ°a hình thành thị trường xăng dầu cạnh tranh

Sau khi Liên bá»™ Tài chính - Công thÆ°Æ¡ng trao quyền định giá xăng dầu cho DN, giá bán lẻ xăng dầu Ä‘ã liên tiếp được Ä‘iều chỉnh 3 lần vào các ngày 20-7, 1-8 và 13-8. Việc giá xăng dầu Ä‘iều chỉnh liên tục vá»›i mức tăng cao Ä‘ã khiến NTD đặt ra câu hỏi, liệu mặt hàng thiết yếu này có được quản lý chặt chẽ, minh bạch, bảo đảm quyền lợi cho cả Nhà nÆ°á»›c - DN và NTD?

Nhận xét về 3 đợt Ä‘iều chỉnh giá liên tiếp của các DN đầu mối xăng dầu, nhiều chuyên gia kinh tế cho rằng, việc trao quyền định giá cho DN trong bối cảnh hiện tại sẽ đẩy phần thiệt thòi về phía NTD. Chuyên gia kinh tế Phạm Chi Lan phân tích, hai mặt hàng được Nhà nÆ°á»›c cho Ä‘á»™c quyền về giá hiện nay là Ä‘iện và xăng dầu, nếu áp dụng theo cÆ¡ chế thị trường và trao quyền định giá cho DN là sai lầm, bởi thị trường Ä‘iện và xăng dầu cạnh tranh ở nÆ°á»›c ta chÆ°a hình thành. Đối vá»›i Ä‘iện, có 1 DN làm chủ, còn xăng dầu có 11 DN tham gia kinh doanh nhÆ°ng lại có 1 DN chiếm tá»›i 63% thị phần. Thá»±c tế này cho thấy, cÆ¡ quan quản lý giá Ä‘ang Ä‘ùn đẩy trách nhiệm thay vì phải trả lời trÆ°á»›c người dân về việc vì sao giá xăng dầu tăng cao. DÆ°á»›i má»™t góc nhìn khác, chuyên gia kinh tế Nguyá»…n Thị Hiền, thành viên Há»™i đồng TÆ° vấn tài chính - tiền tệ (Mặt trận Tổ quốc Việt Nam) lại cho rằng, chu kỳ Ä‘iều chỉnh giá xăng trong 10 ngày không phải quá nhanh bởi các nÆ°á»›c trên thế giá»›i còn Ä‘iều chỉnh giá xăng theo ngày. NhÆ°ng Ä‘iều này chỉ được phép xảy ra khi thá»±c sá»± có thị trường xăng dầu cạnh tranh. Khi Ä‘ó, các cây xăng sẽ cạnh tranh vá»›i nhau để Ä‘Æ°a ra mức giá tốt nhất nhằm thu hút khách hàng. Việc giao quyền định giá cho DN kinh doanh xăng dầu là mục tiêu mà chúng ta phải hÆ°á»›ng tá»›i và cÆ¡ quan quản lý cÅ©ng Ä‘ã có những cái "neo". Đó là chu kỳ giữa các đợt Ä‘iều chỉnh giá phải là 10 ngày và biên Ä‘á»™ tăng giảm là không quá 7%, khiến DN không thể tùy tiện khi Ä‘iều chỉnh giá xăng. Tuy nhiên, để làm được Ä‘iều này, lá»™ trình thị trường hóa hoạt Ä‘á»™ng kinh doanh xăng dầu phải sá»›m thá»±c hiện, nếu chậm thì NTD sẽ chịu thiệt thòi.

Kiểm soát chặt, bảo đảm minh bạch

Sau khi giá xăng dầu Ä‘iều chỉnh tăng, các DN hoạt Ä‘á»™ng trong lÄ©nh vá»±c vận tải Ä‘ã Ä‘iều chỉnh tăng giá cÆ°á»›c. Bởi theo tính toán của các DN này trong vòng 23 ngày, giá xăng dầu Ä‘ã tăng 3 lần, trong Ä‘ó giá xăng tăng 11% và giá dầu tăng 8%. Giá xăng dầu chiếm khoảng 40% cÆ°á»›c vận tải, nên mức tăng giá vận tải sắp tá»›i sẽ khoảng 4-5% má»›i đủ để bù đắp chi phí. CÆ°á»›c vận tải tăng sẽ khiến giá đầu vào của nhiều loại hàng hóa tăng theo, khiến cho tình trạng tồn kho lá»›n do sức mua giảm sẽ còn kéo dài. Tiến sÄ© VÅ© Đình Ánh, Viện Nghiên cứu thị trường giá cả (Bá»™ Tài chính) cho rằng, má»™t trong những nguyên nhân khiến sức mua trên thị trường suy yếu là do giá hàng hóa, dịch vụ Ä‘ã ở mức quá cao. Việc xăng dầu tăng giá khiến nhiều mặt hàng tăng theo sẽ khiến sức mua càng giảm và mục tiêu giải phóng hàng tồn kho của DN chÆ°a có cÆ¡ há»™i được cải thiện. 

Để thá»±c hiện mục tiêu giữ ổn định kinh tế vÄ© mô, nhiều chuyên gia kinh tế cho rằng, Ä‘ã đến lúc Nhà nÆ°á»›c phải sá»­ dụng những công cụ tài chính nhằm giữ ổn định giá xăng dầu, tạo tiền đề cho nền kinh tế phát triển ổn định. Theo bà Phạm Chi Lan, vá»›i mức tăng giá cả hàng hóa, dịch vụ nhÆ° hiện nay, Nhà nÆ°á»›c nên sá»­ dụng Quỹ bình ổn giá xăng dầu, bởi quỹ được lập ra vá»›i mục Ä‘ích khi nào xăng dầu tăng giá cao quá sẽ Ä‘Æ°a ra để giữ ổn định giá. Biện pháp giảm thuế nhập khẩu xăng dầu cÅ©ng cần được cân nhắc, bởi thuế suất thuế nhập khẩu xăng dầu Ä‘ang ở mức quá cao Ä‘ã khiến hoạt Ä‘á»™ng buôn lậu xăng dầu gia tăng. Trong lúc "nÆ°á»›c sôi, lá»­a bỏng" hiện nay, giảm thuế nhập khẩu xăng dầu là việc nên làm. 

Tuy nhiên, hiện nay hoạt Ä‘á»™ng Ä‘iều hành giá xăng dầu vẫn chÆ°a hợp lý, tình trạng Ä‘á»™c quyền vẫn còn tồn tại, Ä‘òi hỏi Nhà nÆ°á»›c phải có sá»± can thiệp, kiểm soát chặt chẽ công cụ giá. Việc sá»›m xây dá»±ng thị trường xăng dầu cạnh tranh, đồng thời ban hành những quy định cụ thể yêu cầu DN đầu mối công khai giá vốn, chi phí, lượng hàng nhập và tồn kho là những yếu tố quan trọng nhằm bảo đảm minh bạch lá»— lãi của các DN. Điều này cÅ©ng giúp xác định rõ mức tăng giá bán của DN có hợp lý hay không, qua Ä‘ó tạo được sá»± đồng thuận cao của dÆ° luận đối vá»›i việc Ä‘iều hành giá xăng dầu.

Nguồn tin: HNM