- Trong những năm gần Ä‘ây, sá»± nổi lên của cách mạng dầu Ä‘á phiến ở Mỹ cÅ©ng nhÆ° các loại năng lượng thay thế khác, cùng vá»›i những bất ổn địa chính trị trên phạm vi toàn cầu Ä‘ã thay đổi cấu trúc cung - cầu và khiến việc dá»± báo giá trị của dầu mỏ trở nên khó khăn hÆ¡n bao giờ hết.

Nếu có má»™t con số có thể quyết định tá»›i số phận của cả nền kinh tế thế giá»›i, thì Ä‘ó không gì khác chính là giá dầu mỏ. Kể từ khi được tìm ra và phát triển bùng nổ vào ná»­a cuối thế ká»· 19, dầu mỏ Ä‘ã và Ä‘ang Ä‘óng má»™t vai trò vô cùng quan trọng trong lịch sá»­ phát triển loài người.

Ảnh hưởng của nó không chỉ có thể thấy được trong từng khía cạnh đời sống hằng ngày, mà nó còn là má»™t thứ hàng hóa đặc biệt- má»™t loại vÅ© khí chính trị có uy lá»±c tá»›i ná»—i có thể khiến nền kinh tế toàn cầu chao đảo, hay khiến má»™t cường quốc lâm vào cảnh tan rã.

Trong những năm gần Ä‘ây, sá»± nổi lên của cách mạng dầu Ä‘á phiến ở Mỹ cÅ©ng nhÆ° các loại năng lượng thay thế khác, cùng vá»›i những bất ổn địa - chính trị trên phạm vi toàn cầu Ä‘ã thay đổi cấu trúc cung - cầu và khiến việc dá»± báo giá trị của dầu mỏ trở nên khó khăn hÆ¡n bao giờ hết.

Đâu là giá trần cho thị trường dầu mỏ hiện nay?

Giá dầu trong 1 năm qua Ä‘ã giảm từ 100$ về 50$/thùng và dao Ä‘á»™ng quanh mức này. Vậy, 50$ liệu có phải là má»™t mức sàn, hay má»™t mức trần má»›i cho giá dầu trong tầm ngắn và trung hạn?

Phần lá»›n các nhà phân tích xem 50$ là mức giá sàn, thậm chí là má»™t mức giá đệm. Họ cho rằng giá dầu trong tÆ°Æ¡ng lai gần có thể nhảy lên mức 70-80$. Tuy nhiên, các nhà kinh tế học lại cho rằng mức này nên được xem nhÆ° giá trần vá»›i biên Ä‘á»™ giao dịch Ä‘ã thấp hÆ¡n Ä‘áng kể so vá»›i trÆ°á»›c.

Để giải thích tại sao, đầu tiên phải xem xét bản chất có phần nghịch lý của ngành công nghiệp dầu mỏ hiện nay. Thị trường dầu mỏ thá»±c chất là cuá»™c chiến giữa chủ nghÄ©a Ä‘á»™c quyền và chủ nghÄ©a cạnh tranh.

Nghịch lý ở chá»— trong khi phần lá»›n các nhà phân tích phÆ°Æ¡ng Tây từ chối thừa nhận thá»±c tế là Tổ chức các nÆ°á»›c xuất khẩu dầu mỏ (OPEC) Ä‘ang là kẻ chiến thắng trong cuá»™c chiến này, thì các nhà sản xuất dầu Ä‘á phiến Mỹ lại Ä‘ang cầu nguyện cho OPEC trở lại vị trí của kẻ Ä‘á»™c quyền.

Giếng dầu Qatif, Ảrập Xêút

Kể từ khi OPEC nổi lên nhÆ° má»™t thế lá»±c đầu thập niên 70, thị trường dầu mỏ toàn cầu chứng kiến 3 gian Ä‘oạn chính.

Từ 1974 tá»›i 1985, giá dầu tiêu chuẩn ở Mỹ giao Ä‘á»™ng từ 50-120$/thùng (quy về thời giá hiện nay). Từ 1986 tá»›i 2004, giá dầu nằm trong khoảng 20-50$ (không tính chiến tranh Kuwait năm 1990 và sá»± mất giá đồng Rub của Nga năm 1998). Và giai Ä‘oạn 2005 cho tá»›i nay, giá dầu má»™t lần nữa lặp lại chu kỳ 1974-1985, giao dịch ở mức 50-120$ (không tính khủng hoảng tài chính 2008).

Nói cách khác, giá dầu giao dịch trong 10 năm qua tÆ°Æ¡ng tá»± nhÆ° thập ká»· đầu tiên của ká»· nguyên OPEC, trong khi giai Ä‘oạn 19 năm từ 1986 tá»›i 2004 lại chứng kiến má»™t cấu trúc giá hoàn toàn khác biệt. Điều này có thể được giải thích bởi sá»± kiện sức mạnh Ä‘á»™c quyền của OPEC sụp đổ vào năm 1985, gây ra sá»± chuyển đổi từ trạng thái Ä‘á»™c quyền sang cạnh tranh cho 20 năm tiếp theo.

Thời kỳ này kết thúc vào năm 2005, khi sá»± tăng trưởng quá nóng của Trung Quốc gây ra thiếu hụt nguồn cung tạm thời, cho phép OPEC quay trở lại thời kỳ Ä‘á»™c quyền của nó.Trong bối cảnh hiện nay, chúng ta có thể coi 50$ là sợi dây ranh giá»›i giữa mức giá Ä‘á»™c quyền và cạnh tranh. Vậy 50$/b có phải là mức giá trần trong gian Ä‘oạn tá»›i?

Liệu giá dầu có mang tính chu kỳ?

Trong má»™t thị trường cạnh tranh, giá cả sẽ ngang bằng vá»›i chi phí cận biên. Nó phản ánh chi phí mà ở Ä‘ó, má»™t nhà sản xuất phải bỏ ra cho má»™t Ä‘Æ¡n vị sản phẩm tăng thêm. Ở trong má»™t thị trường Ä‘á»™c quyền, nhà sản xuất có thể chọn mức giá cao hÆ¡n nhiều chi phí cận biên bằng cách giá»›i hạn sản lượng để đảm bảo cung không vượt cầu.

Cho tá»›i mùa hè năm ngoái, giá dầu vẫn bị chi phối bởi OPEC.Tổ chức này giá»›i hạn và cắt giảm nguồn cung bất cứ khi nào nó có dấu hiệu vượt cầu. NhÆ°ng việc duy trì mức giá cao lại khiến thị trường dầu mỏ trở thành chiếc bánh hấp dẫn các nhà sản xuất khác, đặc biệt ở Mỹ và Canada, đẩy sản lượng ở 2 nÆ°á»›c này tăng cao, Ä‘e dọa thừa cung trong tÆ°Æ¡ng lai gần.

Người Ả Rập tuy vậy vẫn có thể duy trì mức giá cao bằng cách cắt giảm sản lượng. Tuy nhiên vào mùa thu năm ngoái, những nhà lãnh đạo OPEC Ä‘ã nhận ra rằng Ä‘ó là má»™t chiến lược sai lầm - và họ Ä‘ã Ä‘úng. Nếu tiếp tục cắt giảm sản lượng, viá»…n cảnh Ä‘Æ°a ra là Mỹ sẽ trở nhà nhà sản xuất dầu lá»›n nhất thế giá»›i, trong khi người Ả Rập sẽ dần mất Ä‘i thị phần, và sẽ ngày càng bị đẩy ra khỏi cuá»™c chÆ¡i khốc liệt này.

Khai thác dầu Ä‘á phiến ở Utah, Mỹ

Những người đứng đầu Trung Đông Ä‘ang cố gắng đảo ngược tình trạng này. Cách duy nhất để OPEC lấy lại được thị phần Ä‘ã mất, hay thậm chí chỉ là duy trì phần Ä‘ang sở hữu, là mở van hút dầu vá»›i công suất lá»›n nhất, kéo giá dầu xuống tá»›i Ä‘iểm mà các nhà sản xuất Mỹ phải giảm sản lượng để cân bằng cung - cầu. Mục tiêu của họ là nhằm triệt hạ ngành công nghiệp dầu Ä‘á phiến Mỹ.

Mặc dù các nhà sản xuất dầu Ä‘á phiến ngày càng tìm ra những phÆ°Æ¡ng pháp má»›i giúp giảm bá»›t chi phí và khai thác dầu hiệu quả hÆ¡n, chi phí khai thác dầu Ä‘á phiến vẫn rất đắt đỏ so vá»›i cách thức khai thác dầu truyền thống.

Bởi vậy, nếu giá dầu ở dÆ°á»›i mức chi phí cận biên, các nhà sản xuất dầu Ä‘á phiến Mỹ sẽ để nó dÆ°á»›i lòng đất cho tá»›i khi tất cả những mỏ dầu truyền thống được bÆ¡m lên ở sản lượng cao nhất. Lợi thế của dầu Ä‘á phiến là ở chá»—, không giống dầu thô truyền thống, các mỏ dầu Ä‘á phiến có thể dá»… dàng Ä‘óng hay mở vá»›i chi phí thấp.

Do vậy vá»›i Ä‘iều kiện cạnh tranh gay gắt nhÆ° hiện nay, trong khi Ảrập Xêút và các nÆ°á»›c sản xuất dầu truyền thống khác luôn phải bÆ¡m dầu lên vá»›i năng suất cao nhất để duy trì thị phần, thì các nhà sản xuất dầu Ä‘á phiến Mỹ có thể tạm ngừng sản xuất khi nhu cầu xuống thấp và mở van đẩy mạnh sản lượng khi nhu cầu tăng cao.

DÆ°á»›i góc nhìn logic này, chi phí cận biên của ngành công nghiệp dầu Ä‘á phiến Mỹ có thể trở thành mức giá trần cho thị trường dầu lá»­a toàn cầu. Ở chiều ngược lại, chi phí cận biên của những mỏ dầu truyền thống ở OPEC hay ở Nga có thể là mức sàn chung cho toàn bá»™ thị trường.

Tổ chức năng lượng thế giá»›i IEA thống kê rằng chi phí sản xuất dầu Ä‘á phiến rÆ¡i vào khoảng 50$/thùng, trong khi con số này đối vá»›i dầu mỏ truyền thống là 20$. Bởi vậy, trong tÆ°Æ¡ng lai ngắn và trung hạn, giá dầu giao dịch trên thế giá»›i có thể sẽ lặp lại chu kỳ 1986-2004, dao Ä‘á»™ng ở mức 20-50$/thùng.

Nguồn tin: ANTT