Bất chấp giá xăng dầu giảm nhẹ trong ngày Thứ Hai, các nhà kinh tế vẫn Ä‘ang tranh cãi liệu mức giá này sẽ tiếp tục suy giảm hay tăng lên các ngưỡng cao má»›i.

Bên cạnh Ä‘ó, họ vẫn Ä‘ang cân nhắc các lý do tại sao giá xăng dầu lại có thể tăng lên hay giảm xuống má»™t cách Ä‘á»™t ngá»™t. Theo Ä‘ó, mọi nguyên nhân từ hoạt Ä‘á»™ng đầu cÆ¡ cho tá»›i suy thoái hay tình trạng rối ren tại Trung Đông và Châu Phi đều được họ Ä‘Æ°a vào diện xem xét.

Theo Hiệp há»™i ô tô Mỹ (AAA), giá xăng dầu Ä‘ã chính thức tạm dừng chuá»—i 54 ngày tăng mạnh theo Ä‘à leo thang của giá dầu thô khi trượt xuống mức 2.69 USD/gallon (12, 689 VND/lít) vào hôm Thứ Hai.

Được biết, sá»± gia tăng của giá xăng dầu Ä‘ã bắt đầu manh nha từ Tháng TÆ°, khi Ä‘ó mức giá bình quân giữa các quốc gia là 2.05 USD/gallon (9, 670 VND/lít). Nguyên nhân đằng sau sá»± gia tăng của giá xăng là sá»± vÆ°Æ¡n lên mạnh mẽ của giá dầu từ mốc 35 USD/thùng vào Tháng 12/2007 lên 70 USD/thùng trong tuần trÆ°á»›c. Trong phiên giao dịch ngày Thứ Hai, con số này Ä‘ã giảm xuống còn 67 USD/thùng.

Tác nhân chính là các nhà đầu cÆ¡

Theo các nhà kinh tế, má»™t trong những nhân tố đẩy giá xăng dầu lên cao chính là sá»± đầu cÆ¡ của thị trường.

Thường thì khi không chắc chắn về sá»± hồi phục của thị trường chứng khoán, các nhà đầu cÆ¡ – nhất là các nhà đầu tÆ° tổ chức – lại đổ tiền vào các loại hàng hóa khác nhÆ° dầu thô. 

Và theo chuyên gia kinh tế Mark Weisbrot, đồng thời là giám đốc của Trung tâm Nghiên cứu Chính sách và Kinh tế (CEPR) tại thủ Ä‘ô Washington D.C. thì Ä‘ây là nguyên nhân đẩy giá xăng dầu lên cao. Được biết vào năm ngoái, cÅ©ng do nguyên nhân đầu cÆ¡ tÆ°Æ¡ng tá»± mà giá dầu tăng Ä‘á»™t biến tá»›i 140 USD/thùng.

Các nhà đầu cÆ¡ Ä‘ã tính toán rằng suy thoái có thể Ä‘ã chạm Ä‘áy và hệ thống ngân hàng Ä‘ang phục hồi mạnh. Điều này sẽ làm tăng lượng cầu và đẩy giá lên dầu cao hÆ¡n. Khi Ä‘ó họ chỉ việc “ngồi mát xÆ¡i bát vàng.”

Tuy nhiên, các nhà kinh tế cảnh báo niềm lạc quan nhÆ° vậy có thể là sai lầm.

Họ cÅ©ng nhận xét rằng, gói kích cầu quá ít ỏi không đủ để làm cú hích cho sá»± tăng trưởng thá»±c sá»± của nền kinh tế. Nhu cầu dầu yếu á»›t sẽ làm chậm Ä‘à phục hồi của nền kinh tế và nhấn chìm giá dầu xuống mức thấp 33 USD/thùng.

Cán cân cung cầu

Má»™t số nhà phân tích khác lại cho rằng cán cân cung cầu cÅ©ng là má»™t trong những nhân tố Ä‘iều khiển giá xăng dầu.

Ông Matt Simmons, người sáng lập của Công ty Simmons dá»± Ä‘oán rằng giá xăng dầu sẽ tăng gấp 3 lần trong năm tá»›i. 

Trong má»™t cuá»™c phỏng vấn vá»›i các phóng viên, ông cho biết giá dầu sẽ tiếp tục tăng sau khi rá»›t khỏi mức cao ká»· lục xuống dÆ°á»›i 50 USD/thùng vào năm ngoái. Khi Ä‘ó, các mỏ dầu buá»™t phải tạm ngừng sản xuất.

Simmons cho biết thêm, sản lượng giảm và nguồn cung thắt chặt là yếu tố đẩy giá dầu lên cao. Về phía các nhà sản xuất, họ sẽ không tăng nguồn cung nhanh để bắt kịp lượng cầu tăng vọt. Hành Ä‘á»™ng này có thể khiến giá dầu bay lên mức 200 USD/thùng vào năm 2010.

Ông Allen Good, chuyên viên phân tích tại Hãng Nghiên cứu Morningstar cÅ©ng tin tưởng rằng nguồn cung Ä‘ã được thắt chặt và các công ty lọc dầu cắt giảm sản lượng vì lý do bảo dưỡng và nâng cấp cÆ¡ sở vật chất

TÆ°Æ¡ng quan giữa giá xăng, dầu và USD

Số khác thì cho rằng nhu cầu nhập khẩu hàng hóa yếu á»›t từ Mỹ Ä‘ã dẫn tá»›i sá»± giảm sút trong lượng cầu dầu trên toàn thế giá»›i.

Má»™t số nhà kinh tế cho biết sá»± tăng cường của đồng USD Ä‘óng vai trò quyết định đối vá»›i giá xăng dầu. Do Ä‘ó, để Ä‘Æ°a ra dá»± Ä‘oán về xu hÆ°á»›ng giá mặt hàng này, họ luôn Ä‘ang dõi theo diá»…n biến của đồng bạc xanh.

Ông Good cho biết khi đồng USD yếu, giá dầu sẽ tăng và ngược lại.

Các sá»± kiện địa chính trị

Mặc dù theo các nhà kinh tế có nhiều cách nhÆ°ng việc dá»± Ä‘oán giá dầu vẫn là má»™t công việc hết sức khó khăn. Má»™t khi bạo lá»±c và bất ổn xảy ra thì những cách xác định này trở nên vô ích.

Thá»±c vậy, các chuyên gia cho biết trong vài tháng qua những sá»± kiện địa chính trị Ä‘ã thu hút được sá»± quan tâm của giá»›i đầu tÆ°.

Cụ thể, tại Nigeria – quốc gia sản xuất dầu lá»›n nhất Châu Phi – những kẻ nổi loạn nhằm tìm kiếm doanh thu dầu lá»›n hÆ¡n Ä‘ã làm bạo lá»±c ở miền Nam nÆ°á»›c này leo thang. Và quân Ä‘á»™i Ä‘ang tăng cường hoạt Ä‘á»™ng để dẹp tan bọn nổi loạn này.

Tại Iran, các cuá»™c biểu tình đường phố cÅ©ng Ä‘ang diá»…n ra rầm rá»™ nhằm phản đối kết quả của cuá»™c bầu cá»­.

Theo các chuyên gia, bất ổn tại những khu vá»±c này có thể làm nguồn cung bị gián Ä‘oạn. Từ Ä‘ó, đẩy giá xăng dầu lên cao.

Và hệ lụy từ biến Ä‘á»™ng giá dầu…

Việc tăng giảm Ä‘á»™t ngá»™t của giá xăng dầu Ä‘ã tác Ä‘á»™ng đến các quốc gia theo nhiều cách.

Ken Green, chuyên gia của Viện Doanh nghiệp Mỹ (AEI) tại thủ Ä‘ô Washington D.C. cho biết má»™t số quốc gia nhÆ° Canada và Mỹ - nÆ¡i có mật Ä‘á»™ dân số rất thÆ°a thá»›t - có thể gánh chịu thua lá»—. Đặc biệt là các ngành phụ thuá»™c nhiều vào xăng dầu nhÆ° ngành vận chuyển bằng xe tải. Các loại xe tải phải tiêu tốn rất nhiều tiền nhiên liệu để chuyên chở hàng hóa qua má»™t Ä‘oạn đường rất dài. Điều này trái ngược vá»›i các quốc gia Ä‘ông dân cÆ° nhÆ° Trung Quốc và Ấn Độ.

Bị ảnh hưởng nặng nề về mặt tài chính là đối tượng người tiêu dùng, và Ä‘iều này có thể gây tác Ä‘á»™ng dây chuyền lên toàn nền kinh tế.

Đối vá»›i người Mỹ, họ sá»­ dụng xe cá nhân nhÆ° là phÆ°Æ¡ng tiện vận chuyển chủ yếu nên ông Good cho biết chi phí xăng dầu tăng cao xăng có thể khiến họ giảm bá»›t chi tiêu vào những việc khác. Các nhà hàng cÅ©ng nhÆ° các khu nghỉ dưỡng sẽ vắng bóng khách hàng và du khách. Và hậu quả tất yếu là tăng trưởng chậm chạp và sản xuất Ä‘ình đốn.

Ngược lại, Trung Quốc và Ấn Độ sẽ không phải gánh chịu những hậu quả tÆ°Æ¡ng tá»± vì số người sở hữu xe hÆ¡i là rất thấp.

Các chuyên gia cho biết, đối vá»›i những quốc gia phụ thuá»™c phần lá»›n vào xuất khẩu, chi phí vận tải sẽ gia tăng sẽ làm lợi nhuận giảm sút.

Tuy nhiên, ngay cả những nhà kinh tế Ä‘ã có tiên Ä‘oán chính xác sá»± gia tăng Ä‘áng kể của giá dầu cÅ©ng rất thận trọng khi Ä‘Æ°a ra những dá»± Ä‘oán ảm đạm.

Má»™t chuyên gia khác tại AEI, ông Desmond Lachman cho biết không phóng đại tác Ä‘á»™ng từ sá»± leo thang giá xăng dầu là má»™t việc hết sức quan trọng. Nhất là sau đợt tăng mạnh gần Ä‘ây, mức giá này vẫn còn thấp hÆ¡n nhiều so vá»›i hồi năm ngoái.

“NhÆ°ng nếu giá xăng dầu cứ tiếp tục gia tăng, Ä‘ó sẽ là má»™t lá»— hổng lá»›n trong tăng trưởng kinh tế toàn cầu.”

( Vietstock )