Khi thế giới hồi hộp chờ đợi hệ quả của cuộc tấn công quy mô lớn của Iran nhằm vào Israel, một số nước Ả Rập đã thực hiện nhiều biện pháp nhằm giảm bớt tác động của nó.
Khi lớp bụi từ cuộc tấn công ngày 13 tháng 4 lắng xuống, phần lớn trong số hàng trăm máy bay không người lái và tên lửa do Iran phóng đã bị Israel, các đồng minh phương Tây và Jordan bắn hạ, bất chấp sự phản đối mạnh mẽ của nước này đối với cuộc chiến đang diễn ra của Israel ở Gaza.
Ít nhất hai quốc gia Ả Rập khác – Ả Rập Saudi và Các Tiểu vương quốc Ả Rập Thống nhất (U.A.E.), vốn chỉ trích gay gắt cuộc chiến ở Gaza và đã cùng với Iran và các quốc gia Hồi giáo khác thúc đẩy ngừng bắn – cũng được cho là đã đóng một vai trò nào đó trong việc ngăn chặn cuộc tấn công của Iran bằng cách chia sẻ thông tin tình báo.
Hành động của các quốc gia Ả Rập theo dòng Sunni, tất cả đều có mối quan hệ mong manh với cả Israel và Iran với đa số người theo đạo Shi'a, dẫn đến suy đoán rằng họ có thể đã chọn phe. Nhưng các chuyên gia nói rằng sự tham gia của họ trong việc ngăn chặn cuộc tấn công của Iran không đánh dấu một sự thay đổi lớn trong lập trường của họ – dù ủng hộ hay chống lại Israel hay Iran.
Không đứng về phía nào
Hamidreza Azizi, một nghiên cứu viên tại Viện An ninh và Quốc tế Đức nhận định: “Một số người đã đi xa hơn khi nói rằng đây là dấu hiệu cho thấy nhận thức về mối đe dọa giữa các quốc gia Ả Rập đối với Iran đang gia tăng và thế cân bằng đã thay đổi, và các nước Ả Rập có thể đứng về phía Israel chống lại Iran”.
Azizi giải thích rằng sự đóng góp của các nước Ả Rập, cho dù bắn hạ máy bay không người lái, tên lửa của Iran hay cung cấp thông tin tình báo, "là nhằm ngăn chặn chiến tranh hơn là đứng về phía bên này để chống lại bên kia".
Trên mạng xã hội X, trước đây là Twitter, nhà phân tích địa chính trị và an ninh Michael Horowitz nói rằng trong khi một số quốc gia tham gia, trực tiếp hoặc gián tiếp, vào nỗ lực hạn chế tác động trong cuộc tấn công của Iran, thì Jordan rõ ràng "hành động vì lợi ích cá nhân".
Lưu ý rằng đạn của Iran đã bay qua không phận Jordan trong cuộc tấn công, Horowitz, giám đốc công ty tư vấn an ninh Le Beck International, tự hỏi: "Quốc gia có chủ quyền nào lại để bên thứ ba bay hàng trăm tên lửa và máy bay không người lái qua các trung tâm đô thị lớn mà không có động tĩnh gì?"
Ông nói, những người khác đã hành động sau áp lực đáng kể từ đồng minh chủ chốt của Israel, Hoa Kỳ, hoặc vì "lo ngại leo thang trong khu vực". Horowitz nói, nỗi sợ hãi này ám chỉ các bước gần đây của Ả Rập Saudi và các nước khác nhằm cải thiện quan hệ với Tehran trong những năm gần đây, “chính là nỗi sợ leo thang đã khiến họ phải gia hạn các thỏa thuận bình thường hóa liên lạc và môi giới với Iran”.
Gaza và an ninh trên hết
Thông qua làn sóng đối đầu Israel-Iran, các nhà quan sát nói chuyện với RFE/RL cho biết, các nước Ả Rập đã gửi thông điệp rằng mong muốn duy trì sự ổn định trong khu vực và chứng kiến lệnh ngừng bắn trong cuộc chiến ở Gaza là ưu tiên hàng đầu.
Azizi nói: “Tôi không thấy bất kỳ sự thay đổi nào trong cách tiếp cận của các quốc gia Ả Rập đối với cuộc chiến của Israel ở Gaza”. "Họ vẫn phản đối nó và dường như đây vẫn là ưu tiên chính của thế giới Ả Rập và thế giới Hồi giáo, nói rộng hơn."
Trên thực tế, cuộc tấn công của Iran - mà Tehran tiến hành để trả đũa cuộc tấn công bị nghi ngờ của Israel nhằm vào khu phức hợp ngoại giao của Iran ở Syria vào ngày 1 tháng 4 - có thể đã bị các quốc gia Ả Rập coi là hành động xao lãng không mong muốn khỏi tình hình Gaza, theo Azizi.
Azizi nói: “Điều có thể khiến các nước Ả Rập tức giận không phải là cuộc tấn công hay trả đũa của Iran, mà là thời điểm nó diễn ra trong bối cảnh tất cả đều nỗ lực nhằm đạt được lệnh ngừng bắn để ngăn chặn chiến tranh. Và cũng theo nghĩa là, bạn biết đấy, cuộc tấn công của [Iran] đã chuyển trọng tâm quốc tế từ việc gây áp lực cơ bản lên Israel sang việc xem xét lại cách tiếp cận của họ ở Gaza sang cuộc đối đầu Iran-Israel."
Azizi cho biết, những cân nhắc quan trọng khác trong mắt các nước Ả Rập là duy trì sự ổn định trong khu vực và tránh chiến tranh với Iran.
"Họ đơn giản là không muốn có thêm bất ổn trong khu vực. Họ muốn tập trung vào các dự án phát triển của mình. Có rất nhiều sáng kiến đầy tham vọng mà tất cả các quốc gia riêng lẻ hoặc cùng nhau đang theo đuổi. Vì vậy, bất ổn hơn nữa sẽ là một thách thức lớn đối với điều đó. Và điều cuối cùng họ muốn xảy ra là một cuộc chiến với Iran."
Ra khỏi bóng tối
Iran và Israel từ lâu đã tham gia vào một cuộc chiến tranh bóng tối tuân theo một quy tắc chung - Iran sử dụng các lực lượng ủy nhiệm và đối tác của mình trong cái gọi là "trục kháng chiến" chống lại Israel để tấn công kẻ thù không đội trời chung của mình và Israel đã không ngần ngại tấn công các đối tác chiến đấu của Iran.
Điều này đã được nhấn mạnh bởi các sự kiện ngày 7 tháng 10, khi nhóm khủng bố Hamas được Iran hậu thuẫn và do Mỹ và EU chỉ định phát động một cuộc tấn công chết người vào Israel khiến Israel phải xâm chiếm Dải Gaza để tiêu diệt tận gốc Hamas. Cuộc chiến đã khiến hàng chục nghìn người Palestine thiệt mạng và kéo theo các cuộc tấn công vào Israel bởi các lực lượng ủy nhiệm do Iran hậu thuẫn, cũng như các cuộc tấn công của Israel chống lại các phiến quân được Iran hậu thuẫn và thậm chí cả các thành viên của quân đội Iran trong khu vực.
Nhưng trong suốt thời gian đó, Iran và Israel luôn cẩn thận không tấn công trực tiếp lẫn nhau.
Điều đó đã thay đổi với cuộc không kích ngày 1 tháng 4 nhằm vào khuôn viên Đại sứ quán Iran ở Damascus, khiến chỉ huy khu vực hàng đầu của Iran và sáu thành viên khác của Lực lượng Vệ binh Cách mạng Hồi giáo Iran (IRGC) thiệt mạng.
Đổ lỗi cho Israel về vụ tấn công chết người nhằm vào tòa nhà phụ lãnh sự, Iran thề sẽ trả đũa trực tiếp. Và mặc dù 12 ngày sau họ đã gửi tín hiệu phản hồi kèm theo cảnh báo trước tới các quốc gia trong khu vực, việc Tehran phóng hàng trăm tên lửa và máy bay không người lái là một tín hiệu nguy hiểm cho thấy “sự kiên nhẫn chiến lược” của Iran với Israel đã hết và nước này sẵn sàng đối đầu trực tiếp với Israel.
Nói về các lựa chọn mà Iran đưa ra trước khi quyết định tấn công Israel vào ngày 13/4, các chuyên gia trao đổi với RFE/RL lưu ý rằng chính Israel đã thực hiện bước đầu tiên để giao chiến trực tiếp với đối thủ Iran của mình.
Stephen Walt, giáo sư quan hệ quốc tế tại Đại học Harvard, nói với Radio Farda của RFE/RL: “Tôi nghĩ giải pháp mà [Iran] chọn là giải pháp cho thấy họ xem xét vấn đề này một cách nghiêm túc. Họ đang cố gắng nhắc nhở Israel rằng nước này có thể phải đối mặt với hậu quả quân sự nếu tiếp tục những hành động [như vậy]”.. “Nhưng họ không muốn nâng cao rủi ro để làm điều gì đó thậm chí còn sâu rộng hơn hoặc gây tổn hại hơn.
Ông nói thêm: “Tôi nghĩ Iran cảm thấy họ phải đáp trả nhưng muốn làm như vậy theo cách không gây ra một cuộc chiến tranh rộng hơn”.
Giờ đây, cuộc xung đột lâu dài giữa Iran và Israel đã lộ diện từ trong bóng tối, câu hỏi đặt ra là liệu nó có thể xoáy vào một cuộc chiến trực tiếp hay quay trở lại một cuộc chiến ủy nhiệm hay không.
Cả Israel và Iran đều cho rằng tình trạng bế tắc của họ vẫn chưa kết thúc. Israel đã thề sẽ đáp trả cuộc tấn công của Iran mà không nói rõ bằng cách nào và khi nào. Iran cho biết họ coi việc trả đũa với Israel đã kết thúc bằng cuộc tấn công chưa từng có vào lãnh thổ Israel, đồng thời cảnh báo rằng ngay cả hành động trả đũa "nhỏ nhất" trên lãnh thổ Iran cũng sẽ gây ra phản ứng "quy mô lớn và khắc nghiệt".
Walt nói: “Theo một nghĩa nào đó, chúng ta vẫn đang ở trong vương quốc của một cuộc chiến tranh bóng tối, cho rằng Israel hiện không đáp trả bằng cách đánh trả Iran”. “Giả sử bây giờ nó không leo thang thêm nữa thì tôi nghĩ chúng ta cũng sẽ chứng kiến sự quay trở lại của cuộc chiến bóng tối như những tháng qua.”
An toàn trong sự từ chối
Azizi nói rằng đó là điều mà Iran cảm thấy thoải mái, ngay cả trong trường hợp lợi ích hoặc lực lượng ủy nhiệm của họ bị Israel tấn công, bởi vì luôn có "một số chỗ để phủ nhận" rằng chính Iran đã bị tấn công.
Mặt khác, Iran được hưởng lợi từ lời phủ nhận chính đáng rằng nước này không trực tiếp tấn công vào Israel do các đối tác của họ như Hamas, hay phiến quân Huthi ở Yemen, hay Hizballah của Lebanon thực hiện.
Bằng cách tấn công Israel, Azizi nói, "Iran thực sự đã từ bỏ khả năng phủ nhận chính đáng, không chỉ nhận trách nhiệm mà còn nhận công lao." Ông nói thêm, điều này "là một nỗ lực nhằm thúc đẩy Israel hướng tới các quy tắc giao tiếp cũ - có thể nói là hãy quay trở lại vùng xám".
Không ai trong số các bên bên lề - kể cả Hoa Kỳ, quốc gia đã nỗ lực cải thiện hoặc thiết lập quan hệ giữa Israel và các quốc gia Ả Rập, và Nga, quốc gia ca ngợi cuộc tấn công của Iran vào Israel là chính đáng - muốn chứng kiến một cuộc chiến tranh tổng lực.
Những nước nằm gần nhất với cuộc xung đột, các quốc gia Ả Rập, đã nói rõ rằng họ muốn sự ổn định và chấm dứt chiến tranh ở Gaza. Một số nước lớn và đối thủ trong khu vực của Iran - đặc biệt là Ả Rập Saudi và U.A.E. – trong những năm gần đây đã khôi phục quan hệ với Tehran nhằm nỗ lực giảm thiểu mối đe dọa.
Trong khi các nước Ả Rập chỉ trích và trong một số trường hợp đã giúp ngăn chặn cuộc tấn công của Iran vào Israel, họ không lên án Tehran về hành động của mình. Iran, trong khi gửi đi cảnh báo mơ hồ rằng Jordan có thể là "mục tiêu tiếp theo", đã tránh bị chỉ trích sau nhiều tháng ngoại giao với các quốc gia Ả Rập về cuộc chiến ở Gaza và khủng hoảng nhân đạo.
“Tôi nghĩ cả hai bên (Iran và các quốc gia Ả Rập) đều khá rõ ràng rằng họ muốn tiếp tục đi theo con đường này”, Azizi nói, thậm chí còn đề xuất vai trò trung gian có thể có của một quốc gia Ả Rập trong việc giải quyết cuộc khủng hoảng Iran-Israel.
Nguồn tin: RFE/RL
© Bản tiếng Việt của xangdau.net
