Quỹ Bình ổn giá xăng dầu Ä‘ã được má»™t số nÆ°á»›c trên thế giá»›i, nhÆ° Trung Quốc, Thái Lan, Philippines, Chile, Mexico sá»­ dụng nhÆ° là má»™t công cụ tài chính  há»— trợ bình ổn giá xăng dầu trong nÆ°á»›c khi giá xăng dầu thế giá»›i tăng cao. Tuy nhiên, ở Việt Nam Quỹ Bình ổn giá xăng dầu Ä‘ang chịu nhiều lời chỉ trích hÆ¡n là khen ngợi, cả về cÆ¡ sở pháp lý, cách thức trích lập, quản lý, sá»­ dụng quỹ… Vậy tồn tại hay không tồn tại loại hình quỹ này hoặc đổi má»›i ra sao cÆ¡ chế hoạt Ä‘á»™ng của quỹ.

TrÆ°á»›c hết, cần khẳng định giá xăng dầu có ảnh hưởng mạnh trá»±c tiếp và gián tiếp đến lạm phát ở Việt Nam; những Ä‘á»™ng thái về giá xăng dầu phản ánh và cho thấy sá»± minh bạch, cÅ©ng nhÆ° sá»± lành mạnh trong cÆ¡ chế thị trường. HÆ¡n nữa, giá xăng dầu còn là thÆ°á»›c Ä‘o và ảnh hưởng đến uy tín, cÅ©ng nhÆ° hiệu lá»±c và hiệu quả quản lý Nhà nÆ°á»›c về kinh tế – xã há»™i của Việt Nam trong giai Ä‘oạn chuyển đổi… Má»™t khi cÆ¡ chế quản lý giá xăng dầu không cho phép ổn định và thị trường hóa giá xăng dầu thì cÅ©ng có nghÄ©a là hiệu quả quản lý Nhà nÆ°á»›c đối vá»›i giá xăng dầu nói riêng, giá cả thị trường và nền kinh tế vÄ© mô nói chung Ä‘ang chÆ°a đạt yêu cầu đề ra. Tóm lại, đằng sau giá xăng dầu là bức tranh về những triển vọng lạm phát, về sá»± minh bạch của môi trường đầu tÆ° và cÆ¡ chế thị trường, cÅ©ng nhÆ° của uy tín, hiệu lá»±c và hiệu quả quản lý Nhà nÆ°á»›c…

HÆ¡n 2 năm qua, Quỹ Bình ổn giá xăng dầu (gọi tắt là Quỹ) được thiết kế và vận hành nhÆ° là má»™t giải pháp thá»­ nghiệm từ vận dụng kinh nghiệm quốc tế, cÅ©ng nhÆ° kế thừa thá»±c tiá»…n vận hành Quỹ Bình ổn giá quốc gia.

Quỹ Ä‘ang được thá»±c hiện trích lập, sá»­ dụng, quản lý theo quy định tại Thông tÆ° số 234/2009/TT-BTC ngày 9/12/2009 của Bá»™ Tài chính về việc hÆ°á»›ng dẫn cÆ¡ chế hình thành, quản lý và sá»­ dụng Quỹ Bình ổn giá xăng dầu theo quy định tại Nghị định số 84/2009/NĐ-CP ngày 15/10/2009 của Chính phủ về kinh doanh xăng dầu. Việc trích lập và sá»­ dụng Quỹ là bắt buá»™c và theo chỉ đạo của cÆ¡ quan chức năng, chứ không phải  không phụ thuá»™c ý chí của doanh nghiệp. Các doanh nghiệp kinh doanh xăng dầu đầu mối phải chấp hành Ä‘úng các quy định của Liên bá»™ Tài chính – Công ThÆ°Æ¡ng thông qua các thông báo của Tổ Giám sát liên ngành.

Hiện nay, Kiểm toán Nhà nÆ°á»›c Ä‘ang tiến hành kiểm toán việc trích lập, sá»­ dụng, quản lý Quỹ Bình ổn giá xăng dầu tại các doanh nghiệp kinh doanh xăng dầu đầu mối và tại Bá»™ Tài chính, Bá»™ Công ThÆ°Æ¡ng. Kết quả cuối cùng chÆ°a được công bố; song bÆ°á»›c đầu, Kiểm toán Nhà nÆ°á»›c cho rằng các doanh nghiệp kinh doanh xăng dầu đầu mối chÆ°a thấy có vi phạm về  hÆ°á»›ng dẫn trích lập, sá»­ dụng Quỹ bình ổn giá của Liên bá»™ Tài chính – Công ThÆ°Æ¡ng.

Thá»±c tế cÅ©ng cho cho thấy, hoạt Ä‘á»™ng của Quỹ Ä‘ã góp phần nhất định vào việc bình ổn giá thị trường xăng dầu trong má»™t số thời gian nhậy cảm và ở mức cần thiết.

Bên cạnh những thông tin dường nhÆ° khá minh bạch và an lòng trên Ä‘ây, người ta vẫn thấy có những bất cập cả trong cÆ¡ chế hiện hành, lẫn trong triển vọng hoạt Ä‘á»™ng và vị thế của Quỹ, cụ thể: Thứ nhất, hoạt Ä‘á»™ng trích lập Quỹ qua giá xăng dầu khiến người tiêu dùng chịu thiệt nhiều hÆ¡n lợi. Thứ hai, cÆ¡ chế quản lý hành chính của Quỹ Ä‘i ngược xu hÆ°á»›ng và làm méo mó giá cả thị trường. Thứ ba, việc ủy thác quản lý thu  trích lập và chi dùng Quỹ cho doanh nghiệp có thể tạo nhiều kẽ hở cho sá»± lạm dụng và tham nhÅ©ng hoặc làm phát sinh chi phí quản lý, giám sát hoạt Ä‘á»™ng của Quỹ. Thứ tÆ°, hiệu quả và vị thế của Quỹ là chÆ°a thật rõ ràng và thiểu ổn định.

Đặc biệt, cÆ¡ chế Quỹ cÅ©ng nhÆ° phân cấp quản lý xăng dầu hiện hành khó cho phép bóc tách, phân biệt các hoạt Ä‘á»™ng kinh doanh xăng dầu vá»›i quản lý dá»± trữ xăng dầu cho bảo đảm an ninh năng lượng quốc gia. Điều này dá»… gây lãng phí, chồng chéo trong hoạt Ä‘á»™ng  quản lý Nhà nÆ°á»›c, cÅ©ng nhÆ° dá»… tạo cÆ¡ há»™i cho sá»± lạm dụng và hạch toán thiếu minh bạch vì lợi ích nhóm, cục bá»™, nhÆ°ng nhân danh “nhiệm vụ chính trị “trong lÄ©nh vá»±c xăng dầu.

Sá»± phân tích trên cho thấy, rõ ràng nhu cầu đổi má»›i mục tiêu và cÆ¡ chế hoạt Ä‘á»™ng của Quỹ là hết sức bức thiết và cần quán triệt má»™t số Ä‘iểm nhấn nguyên tắc sau: Về mục tiêu và tên gọi của Quỹ, thay vì lấy sá»± ổn định hình thức của giá xăng dầu trong thời Ä‘iểm “có tính chất chính trị” làm mục tiêu hàng đầu, thì Quỹ cần lấy việc há»— trợ chuyển nhanh hoạt Ä‘á»™ng kinh doanh xăng dầu sang cÆ¡ chế thị trường làm Æ°u tiên số 1. Có thể xem xét mở rá»™ng và đổi tên Quỹ thành Quỹ An ninh năng lượng Quốc gia.

Về cÆ¡ chế quản lý Quỹ, trÆ°á»›c hết, cần nhấn mạnh rằng, dù là Quỹ Bình ổn giá xăng dầu hay Quỹ An ninh năng lượng Quốc gia, thì cÅ©ng cần bãi bỏ ngay cÆ¡ chế quản lý Quỹ nhÆ° hiện nay vì vừa yếu, vừa thiếu năng lá»±c và trách nhiệm về pháp lý; tức phải coi Ä‘ây là Quỹ Quốc gia và phải được quản lý trá»±c tiếp, tập trung bởi Há»™i đồng Quỹ liên ngành và trá»±c thuá»™c má»™t cÆ¡ quan quản lý Nhà nÆ°á»›c thích hợp, trong Ä‘ó tốt nhất là Bá»™ Tài chính, hoặc Bá»™ Công ThÆ°Æ¡ng.

Đặc biệt, cần lồng ghép việc thu lập Quỹ qua giá xăng dầu vào má»™t khoản thu ngân sách trá»±c tiếp trong các nguồn thu ngân sách Nhà nÆ°á»›c; có thể giữ nguyên tên gọi khoản thu này nhÆ° má»™t khoản thu  ngân sách  chính thức má»›i, nhÆ°ng “mềm” về mức thu và thời gian áp dụng hoặc tiện nhất là lồng ghép vá»›i thu qua thuế xuất – nhập khẩu xăng dầu. Điều này là cần thiết để khắc phục các bất cập trong hình thành và quản lý Quỹ hiện hành, đồng thời tạo sá»± linh hoạt trong quản lý Quỹ cho mục tiêu má»›i nêu trên của Quỹ, cÅ©ng nhÆ° cho các mục tiêu quản lý Nhà nÆ°á»›c khác có thể đặt ra; Điều này còn giúp giải tỏa tâm lý xã há»™i đầy bức xúc trÆ°á»›c quá nhiều các khoản thu phức tạp cá»™ng vào giá xăng dầu, nhất là tâm lý cho rằng việc thu và quản lý Quỹ nhÆ° hiện nay làm tăng quyền hạn và sá»± phiền hà, cÅ©ng nhÆ° chỉ có lợi cho doanh nghiệp kinh doanh xăng dầu.

Đồng thời, cần tách bạch nhiệm vụ, cÆ¡ chế quản lý xăng dầu cho mục tiêu dá»± trữ bảo đảm an ninh xăng dầu vá»›i nhiệm vụ kinh doanh xăng dầu vì mục tiêu thÆ°Æ¡ng mại của các đầu mối về xăng dầu hiện nay và trong tÆ°Æ¡ng lai.

Trên hết, cần bảo đảm sá»± minh bạch, rõ ràng trong mục tiêu và tính có thể dá»± báo được, cÅ©ng nhÆ° tăng cường thông tin và trách nhiệm giải trình  trong cÆ¡ chế hoạt Ä‘á»™ng của Quỹ.

Nguồn tin: Petrotimes