Vá»›i sá»± trá»—i dậy của châu Á, dòng chảy thị trường dầu mỏ thế giá»›i Ä‘ang chuyển hÆ°á»›ng từ tây sang Ä‘ông.

Cách Ä‘ây 2 năm, nhiều nÆ°á»›c lên tiếng Ä‘òi tăng thêm nguồn cung cấp dầu, các nhà xuất khẩu thuá»™c khối OPEC Ä‘ã vắt sức để gia tăng sản lượng, giá dầu tăng đến mức ká»· lục. Ả Rập Xê Út thá»±c hiện má»™t chÆ°Æ¡ng trình đầy tham vọng trị giá 60 tỉ USD nhằm Ä‘áp ứng nhu cầu năng lượng Ä‘ang tăng cao. Mùa hè năm ngoái, nÆ°á»›c này Ä‘ã khánh thành mỏ khai thác Khurais, vốn là má»™t phần trong chÆ°Æ¡ng trình trên, có công suất bÆ¡m lên đến 1,2 triệu thùng dầu má»—i ngày, nhiều hÆ¡n tổng công suất của cả bang Texas ở Mỹ.

Thế nhÆ°ng, cuá»™c khủng hoảng của thế giá»›i Ä‘ã làm giảm sút mạnh mẽ nhu cầu tiêu thụ dầu. Giờ Ä‘ây, lần đầu tiên trong hÆ¡n má»™t thập niên qua, thế giá»›i có nhiều dầu hÆ¡n nó cần. Ả Rập Xê Út Ä‘ã cắt giảm đến 1/4 sản lượng. Sau khi tăng công suất lên 12,5 triệu thùng má»—i ngày, nÆ°á»›c này giờ Ä‘ây giảm xuống chỉ còn 8,5 triệu thùng má»—i ngày, Ä‘ó cÅ©ng là mức thấp nhất kể từ thập niên 1990.

Cục diện mới

Cuá»™c khủng hoảng Ä‘ã tạo ra má»™t cá»™t mốc quan trọng cho Ả Rập Xê Út và thị trường năng lượng toàn cầu. Trong khi kinh tế Trung Quốc phục hồi nhanh chóng thì cuá»™c khủng hoảng làm giảm Ä‘i lượng tiêu thụ dầu của Mỹ đến 10% so vá»›i giai Ä‘oạn cao Ä‘iểm 2005 - 2007.

Mức tiêu thụ dầu của Trung Quốc lên đến 8,5 triệu thùng má»—i ngày vào năm rồi, tăng từ 4,8 triệu thùng năm 2000. NÆ°á»›c này sẽ chiếm đến 1/3 lượng tiêu thụ dầu mỏ của cả thế giá»›i trong năm nay. Trong 2 năm tá»›i, nhu cầu dầu mỏ của Trung Quốc dá»± báo tăng thêm 900.000 thùng má»—i ngày. Ông Khalid A.al-falih, Chủ tịch kiêm Tổng giám đốc Ä‘iều hành của Saudi Aramco, tập Ä‘oàn dầu khí khổng lồ thuá»™c sở hữu nhà nÆ°á»›c, nói rằng: “Chúng tôi tin Ä‘ây là má»™t chuyển biến lâu dài. Trung Quốc là thị trường xăng dầu tăng trưởng nhanh”.

Ngược lại, bên cạnh lý do giảm quy mô sản xuất, má»™t số chuyên gia của Mỹ tin rằng các biện pháp sá»­ dụng năng lượng hiệu quả, năng lượng sinh học và kế hoạch hạn chế lượng khí thải Ä‘ang giúp đất nÆ°á»›c này tiêu thụ năng lượng ít hÆ¡n. Cho nên, năm ngoái Ả Rập Xê Út Ä‘ã xuất khẩu dầu sang Trung Quốc nhiều hÆ¡n sang Mỹ. Theo CÆ¡ quan Thông tin năng lượng thì xuất khẩu của Ả Rập Xê Út vào Mỹ giảm từ mức 1,5 triệu thùng má»—i ngày của các năm trÆ°á»›c xuống chỉ còn 989.000 thùng má»—i ngày vào năm ngoái, mức thấp nhất trong 22 năm qua. Còn Trung Quốc mua từ Ả Rập Xê Út trên 1 triệu thùng má»—i ngày, tÆ°Æ¡ng Ä‘Æ°Æ¡ng 1/4 lượng dầu nhập khẩu của nÆ°á»›c này và gấp Ä‘ôi các năm trÆ°á»›c.

Gần Ä‘ây, Aramco Ä‘ã khánh thành má»™t nhà máy lọc dầu khổng lồ tại tỉnh Phúc Kiến, nhà máy này nhập đến 200.000 thùng dầu thô má»—i ngày từ Ả Rập Xê Út. Tập Ä‘oàn này cÅ©ng Ä‘ang xem xét má»™t dá»± án thứ hai tại thành phố Thanh Đảo ở vùng Ä‘ông bắc Trung Quốc. Ngoài ra, má»™t số chuyên gia về an ninh và năng lượng cho rằng Ả Rập Xê Út Ä‘ang hồ hởi thay chá»— của Iran để bán dầu sang Trung Quốc nhằm thuyết phục Bắc Kinh hành xá»­ cứng rắn hÆ¡n đối vá»›i chÆ°Æ¡ng trình hạt nhân của Teheran, má»™t quan Ä‘iểm vốn được Mỹ hậu thuẫn. Douglas C.Hengel, Phó ban trợ lý Năng lượng, Luật pháp và ThÆ°Æ¡ng mại của Mỹ, nói: “Chúng ta biết Ả Rập Xê Út và nhiều quốc gia khác chuyển đến Trung Quốc thông Ä‘iệp rằng bất ổn ở vùng Vịnh sẽ không có lợi cho họ”.

Ấn Độ cÅ©ng Ä‘ang tranh thủ sá»± chú ý của Ả Rập Xê Út. Sau chuyến thăm vào tháng 3 đến Riyadh của Thủ tÆ°á»›ng Ấn Độ Manmohan Singh, Ả Rập Xê Út vạch ra mục tiêu tăng gấp Ä‘ôi lượng xuất khẩu sang quốc gia Ä‘ông dân vùng Nam Á. Lượng xuất khẩu đến nÆ°á»›c này Ä‘ã tăng lên bảy lần tính từ năm 2000 đến 2008.

Aramco cÅ©ng Ä‘ang lên kế hoạch xây dá»±ng hai nhà máy lọc dầu tại Ả Rập Xê Út, liên doanh vá»›i Total và Conoco Phillips, mà chủ yếu là xuất khẩu sang châu Á. Cách Ä‘ây vài tháng, Aramco Ä‘ã bán các cÆ¡ sở hạ tầng lÆ°u trữ tại vùng Caribe, theo các nhà phân tích thì Ä‘ó là dấu hiệu cho thấy họ Ä‘ang rời khỏi vùng bờ Ä‘ông nÆ°á»›c Mỹ. Brad Bourland, nguyên là quan chức Chính phủ Ả Rập Xê Út và là người lãnh đạo bá»™ phận nghiên cứu tại Công ty đầu tÆ° Jadwa ở Riyadh, nói: “Đó là sá»± phản ánh của má»™t thế giá»›i toàn cầu hóa và sá»± trá»—i dậy của châu Á. Giờ Ä‘ây, chúng ta nhìn thấy mối quan hệ của họ vá»›i Trung Quốc là mối quan hệ chiến lược, lâu dài”.

Vai trò của nÆ°á»›c Mỹ

NhÆ°ng những diá»…n biến trên không có nghÄ©a là Ả Rập Xê Út Ä‘ang cắt bỏ quan hệ gắn bó vá»›i Mỹ. Aramco Ä‘ang mở rá»™ng Nhà máy lọc dầu Motiva tại Texas để đạt công suất 600.000 thùng má»—i ngày, nhà máy này vốn là liên doanh của Aramco vá»›i Royal Dutch Shell. Motiva trở thành nhà máy lọc dầu lá»›n nhất tại Mỹ, vượt qua cả Nhà máy Baytown của Exxon Mobil.

Jon B.Alterman, má»™t chuyên gia về Trung Đông ở Trung tâm Nghiên cứu chiến lược và quốc tế tại Washington, nói rằng sá»± giảm sút phụ thuá»™c của Mỹ vào dầu mỏ của Ả Rập có thể làm cho Ả Rập khó khăn, vì Washington Ä‘ang đảm bảo an ninh cho vùng Vịnh. Ông Alterman nói: “Các quốc gia Ả Rập đặc biệt quan tâm về việc định hình thị trường toàn cầu, nÆ¡i mà tất cả sá»± tăng trưởng đều đến từ phía Ä‘ông nhÆ°ng tất cả sá»± đảm bảo an ninh lại đến từ phía tây”. Cho nên, các quốc gia Ả Rập cần cân bằng “quan hệ Ä‘ông tây”.

Ngoài ra, tuy Trung Quốc là thị trường tăng trưởng nhanh nhất thì Mỹ vẫn là nÆ°á»›c tiêu thụ dẫn đầu, dù cho giảm sút thì người Mỹ vẫn tiêu thụ 18,5 triệu thùng má»—i ngày trong năm 2009. Theo Ä‘ó, má»—i người Mỹ cần đến 22 thùng dầu má»™t năm, so vá»›i con số chỉ 2,4 thùng của Trung Quốc.

(New York Times)