Cộng hòa Hồi giáo Iran đã tuyên bố tăng giá nhiên liệu lần đầu tiên kể từ năm 2019, vào thời điểm chính quyền đang phải vật lộn với áp lực kinh tế và thảm họa môi trường.
Hệ thống giá mới, có hiệu lực từ nửa đêm ngày 13 tháng 12, sẽ khiến người lái xe phải trả 15.000 rial/lít (khoảng 4,7 cent Mỹ/gallon) cho 60 lít đầu tiên tiêu thụ trong một tháng; 30.000 rial/lít (khoảng 9,4 cent/gallon) cho 100 lít tiếp theo và 50.000 rial/lít (khoảng 15,7 cent/gallon) cho bất kỳ lượng nào vượt quá mức đó. Người dân Iran được hưởng giá xăng rẻ nhất thế giới nhờ trợ cấp hào phóng của chính phủ, trong khi chi phí sản xuất cao gấp 20 lần so với giá do nhà nước quy định.
Trước đó, Tổng thống Masoud Pezeshkian đã cảnh báo rằng chính phủ không thể duy trì giá nhiên liệu siêu rẻ mãi mãi khi tiêu thụ trong nước vượt quá khả năng lọc dầu, buộc phải nhập khẩu với chi phí cao. Chính phủ Iran đang chịu áp lực phải giảm chi tiêu khi lạm phát tăng vọt lên khoảng 40%.
Iran chi gần 50 tỷ đô la mỗi năm cho trợ cấp nhiên liệu, cao nhất trong số các quốc gia vùng Vịnh. Tháng trước, chính phủ Iran báo cáo rằng chi phí nhập khẩu xăng đã tăng lên 700.000 rial/lít (khoảng 2,34 đô la/gallon), cao hơn nhiều so với giá bán thông thường tại các trạm xăng ở Iran. Quốc gia này sẽ chi 6 tỷ đô la cho nhập khẩu xăng trong năm nay, với nhu cầu vượt sản lượng trong nước. Việc tăng giá mới nhất một phần nhằm mục đích kiềm chế mức tiêu thụ nhiên liệu cao.
Tuy nhiên, việc tăng giá có nguy cơ gây ra một làn sóng bất ổn khác khi người dân Iran coi nhiên liệu giá rẻ như một quyền lợi hiển nhiên. Các cuộc biểu tình trên toàn quốc đã nổ ra khắp đất nước vào năm 2019 sau khi chính phủ tăng giá tới 200%, với những người biểu tình kêu gọi lật đổ Lãnh đạo tối cao Ali Khamenei. Ước tính khoảng 700 ngân hàng và trạm xăng đã bị tấn công hoặc đốt cháy trong sự kiện được gọi là "Aban đẫm máu" hay "Tháng 11 đẫm máu", được coi là thách thức lớn nhất đối với chế độ kể từ Cách mạng Iran năm 1979. Chính quyền Iran đã đàn áp dã man các cuộc biểu tình, với các báo cáo cho rằng có tới 1.500 người đã thiệt mạng.
Giá dầu rẻ của Iran cũng đã dẫn đến sự gia tăng nạn buôn bán dầu bất hợp pháp, với ước tính từ 20 đến 30 triệu lít xăng được buôn lậu ra khỏi đất nước mỗi ngày sang Afghanistan và Pakistan, nơi giá nhiên liệu cao gấp gần 20 lần.
Iran là một nhà sản xuất dầu lớn trên thế giới, tận dụng các tuyến đường xuất khẩu phức tạp và nhu cầu của Trung Quốc để tạo ra doanh thu đáng kể, với các số liệu gần đây cho thấy sản lượng cao. Sản lượng dầu của Iran dao động từ 3,2 đến 4,2 triệu thùng/ngày vào cuối năm 2025, với dự báo ổn định ở mức khoảng 3,34 triệu thùng/ngày vào năm 2026, được hỗ trợ bởi sản lượng tăng và doanh số bán cho Trung Quốc bất chấp lệnh trừng phạt, một phần nhờ sự hợp tác Nga-Trung trong phát triển mỏ dầu.
Iran chủ yếu bán dầu cho Trung Quốc, quốc gia mua phần lớn (khoảng 90%), thường sử dụng các phương pháp phức tạp như "đội tàu ngầm" để né tránh lệnh trừng phạt của Mỹ. Các khách hàng khác bao gồm Syria, UAE và Venezuela, mặc dù thị phần nhỏ hơn nhiều. Các cảng lớn ở Trung Quốc như Thiên Tân và Thanh Đảo thường xuyên tiếp nhận dầu thô của Iran, trong khi các cảng của UAE như Jajairah đóng vai trò là trung tâm trung chuyển, dầu cũng được vận chuyển đến các quốc gia châu Á khác và một số quốc gia Mỹ Latinh.
Iran tiếp tục nhập khẩu một lượng lớn dầu bất chấp lệnh trừng phạt của Mỹ, với Tehran vận chuyển 2,15 triệu thùng/ngày (mbpd) trong tháng 10, bao gồm 1,93 mbpd dầu thô. Dầu thô Iran thường được bán với giá thấp hơn 5-10% so với dầu Brent. Gần 40 trong số 53 tàu vận chuyển dầu thô Iran trong tháng 10 đã bị chính quyền Trump trừng phạt.
Những người chỉ trích việc chính phủ Iran tăng giá gần đây cảnh báo rằng cứ mỗi lần giá xăng tăng 10.000 rial sẽ làm tăng lạm phát 5%. Hơn nữa, xăng giá rẻ tạo ra nhiều cơ hội việc làm cho người dân trong nước. Hiện tại, hơn 8 triệu người Iran, tương đương gần 10% dân số, làm nghề lái xe taxi, chủ yếu thông qua các nền tảng trực tuyến.
Để dễ hình dung hơn, Uber có 8,8 triệu tài xế và người giao hàng trên toàn cầu. Điều thú vị là, mặc dù Iran nổi tiếng với cường độ sử dụng năng lượng cao và mức tiêu thụ bình quân đầu người cao so với nhiều quốc gia khác trên thế giới, nhưng mức tiêu thụ của nước này vẫn thấp hơn đáng kể so với các quốc gia thành viên GCC. Mức tiêu thụ năng lượng bình quân đầu người của Iran đạt 3.266 kgoe (Kilogram dầu tương đương), cao hơn một chút so với mức trung bình 3.189 kgoe của châu Âu nhưng chỉ bằng một phần nhỏ so với 16.684 kgoe của Qatar.
Các nước GCC luôn nằm trong số những nước có mức tiêu thụ năng lượng bình quân đầu người cao nhất thế giới do các yếu tố như nguồn tài nguyên hydrocarbon dồi dào, các ngành công nghiệp tiêu thụ nhiều năng lượng và việc sử dụng điều hòa không khí/khử muối cao trong điều kiện khí hậu nắng nóng.
Nguồn tin: xangdau.net
