Tổng thống Hoa Kỳ Donald Trump đặt mục tiêu phát triển ngành công nghiệp khai thác đáy biển của đất nước để tiếp cận nguồn cung cấp khoáng sản quan trọng, vốn rất cần thiết cho nhiều ngành công nghiệp, nhằm giảm sự phụ thuộc vào Trung Quốc. Tuy nhiên, vì khai thác đáy biển là một vấn đề quốc tế, với các quy định và chuẩn mực chặt chẽ về hoạt động, kế hoạch của Trump đã vấp phải sự chỉ trích gay gắt từ các tổ chức quốc tế và các nhà môi trường trên toàn thế giới.
Cơ quan Quản lý Đáy biển Quốc tế (ISA) là một tổ chức tự trị được thành lập năm 1982 theo Công ước Liên hợp quốc về Luật Biển (UNCLOS) và Thỏa thuận năm 1994 liên quan đến việc Thực hiện Phần XI của Công ước Liên hợp quốc về Luật Biển nhằm bảo vệ môi trường biển thế giới khỏi những tác động có hại có thể phát sinh từ các hoạt động liên quan đến đáy biển sâu. Đến năm 2024, ISA đã có 170 thành viên, bao gồm 169 quốc gia thành viên và Liên minh Châu Âu - mặc dù không có Hoa Kỳ - đã ký kết Hiệp ước Luật Biển.
Trong những năm gần đây, áp lực ngày càng tăng lên ISA trong việc đưa ra các quy định về khai thác khoáng sản thương mại, với việc một số cường quốc toàn cầu kêu gọi tạm dừng. Nhiều người kỳ vọng ISA sẽ đưa ra các quy định như vậy trong năm nay, vì một số quốc gia đã bắt đầu thảo luận về kế hoạch khai thác khoáng sản quan trọng dưới đáy biển do nhu cầu toàn cầu về các kim loại và khoáng sản này rất cao.
Năm 2024, Na Uy đã đưa ra một kế hoạch đánh giá tiềm năng khai thác khoáng sản dưới biển sâu trước khi động thái này cuối cùng bị chặn lại sau khi Đảng Xã hội Cánh tả của nước này tuyên bố sẽ không ủng hộ ngân sách của chính phủ trừ khi chính phủ hủy bỏ vòng cấp phép đầu tiên, dự kiến vào năm 2025, vì những lo ngại về môi trường. Trong khi đó, một số đảo Thái Bình Dương, vốn phụ thuộc rất nhiều vào sức khỏe của đại dương, vẫn tiếp tục đấu tranh chống lại các hoạt động khai thác dưới biển sâu nhằm đảm bảo sự tồn tại của họ.
Tuy nhiên, điều này không ngăn cản Tổng thống Trump khuyến khích các kế hoạch khai thác dưới đáy biển tại vùng biển Hoa Kỳ. Vào tháng 4, Trump đã ký một sắc lệnh hành pháp nhằm "Giải phóng Khoáng sản và Tài nguyên quan trọng ngoài khơi Hoa Kỳ". Trong sắc lệnh, Tổng thống Trump tuyên bố: "Quốc gia chúng ta phải hành động ngay lập tức để đẩy nhanh việc khai thác có trách nhiệm các nguồn tài nguyên khoáng sản dưới đáy biển, định lượng nguồn tài nguyên khoáng sản dưới đáy biển của quốc gia, củng cố vị thế dẫn đầu của Hoa Kỳ trong các công nghệ khai thác và xử lý liên quan, và đảm bảo chuỗi cung ứng an toàn cho các lĩnh vực quốc phòng, cơ sở hạ tầng và năng lượng của chúng ta."
Vài ngày sau tuyên bố của Tổng thống Trump, Công ty Kim loại (TMC) Hoa Kỳ đã nộp đơn lên Cơ quan Quản lý Khí quyển và Đại dương Quốc gia (NOAA) xin cấp hai giấy phép thăm dò và một giấy phép khai thác thương mại tại Khu vực Clarion-Clipperton, theo Đạo luật Tài nguyên Khoáng sản Cứng dưới đáy biển sâu (DSHMRA). Tuy nhiên, khu vực Clarion-Clipperton, một khu vực quản lý môi trường của Thái Bình Dương, lại do ISA quản lý.
Đáp lại kế hoạch của Trump, Leticia Reis de Carvalho, Tổng Thư ký ISA, tuyên bố, sắc lệnh hành pháp liên quan đến tài nguyên khoáng sản dưới đáy biển sâu "gây ra những lo ngại cụ thể bởi vì mặc dù sắc lệnh chủ yếu giải quyết các vấn đề chính trị và chính sách trong nước, nhưng việc đề cập đến khả năng áp dụng ở các khu vực nằm ngoài phạm vi quyền tài phán quốc gia lại trở thành vấn đề pháp quyền trong khuôn khổ quản trị đại dương toàn cầu được gọi là UNCLOS." Reis de Carvalho nói thêm rằng UNCLOS nêu rõ rằng "không quốc gia nào được yêu sách, giành được hoặc thực thi chủ quyền hoặc quyền chủ quyền đối với bất kỳ phần nào của khu vực hoặc tài nguyên khoáng sản của khu vực đó."
Kể từ khi sắc lệnh được ký kết, một số tổ chức quốc tế và các nhóm môi trường đã phản đối các kế hoạch khai thác mỏ của Trump. Ngoài ra, một số đối tác quốc tế của TMC đang đặt câu hỏi về mối quan hệ của họ với công ty do lo ngại về tính hợp pháp của các kế hoạch khai thác mỏ của công ty. Nhiều người tin rằng việc khai thác mỏ ở các khu vực bên ngoài lãnh hải của một quốc gia không chỉ vi phạm luật pháp quốc tế mà còn là sự xúc phạm đến "di sản chung của nhân loại", trừ khi cộng đồng quốc tế có thể đạt được sự đồng thuận chung về cách quản lý hoạt động khai thác mỏ dưới đáy biển.
Tuần trước, các đại biểu của ISA đã tập trung tại trụ sở chính ở Kingston, Jamaica, để thảo luận về tham vọng khai thác mỏ của Trump. Hội đồng, bao gồm 36 quốc gia thành viên được bầu, đã thông qua một nghị quyết kêu gọi ủy ban pháp lý và kỹ thuật của nhóm điều tra "sự không tuân thủ" của các bên ký kết.
Matthew Gianni, đồng sáng lập Liên minh Bảo tồn Biển Sâu, người đã tham dự các cuộc đàm phán của ISA, cho biết: "TMC đã thử thách giới hạn của những gì họ có thể thoát tội, giống như một đứa trẻ thử xem mình có thể đi xa đến đâu với hành vi xấu." Gianni nói thêm: "Các quốc gia thành viên của ISA về cơ bản đã gửi một lời cảnh báo tới TMC rằng việc làm trái luật có thể dẫn đến việc mất các quyền khai thác ISA... Điều này cũng gửi một tín hiệu tới các công ty khác rằng nếu họ đi theo con đường tương tự như TMC, họ cũng có thể phải đối mặt với hậu quả tương tự."
Hiện vẫn chưa chắc chắn liệu Tổng thống Trump có tiếp tục các kế hoạch khai thác đáy biển hay chính quyền của ông sẽ phê duyệt giấy phép khai thác của TMC hay không; tuy nhiên, cộng đồng quốc tế đã bày tỏ rõ ràng lập trường của mình. ISA và các quốc gia thành viên phản đối mạnh mẽ kế hoạch của Hoa Kỳ về việc khởi động các hoạt động khai thác khoáng sản biển sâu trước khi các quy định quốc tế được thiết lập, vì họ cho rằng động thái này có thể gây ra thiệt hại không thể khắc phục đối với môi trường biển.
Nguồn tin: xangdau.net
