IS kiểm soát hầu hết các mỏ dầu của Syria và buôn lậu dầu thô là nguồn doanh thu chính của IS. Có khi nào bạn tá»± hỏi hệ thống sản xuất dầu của IS hoạt Ä‘á»™ng nhÆ° thế nào và tại sao các thế lá»±c bên ngoài khó thể phá vỡ ngay cả các cuá»™c không kích.

Khu vá»±c sản xuất dầu chính của IS là ở miền Ä‘ông tỉnh Deir Ezzor, Syria. Sản lượng dầu mỏ từ những vùng mà IS kiểm soát lên tá»›i khoảng 34.000 – 40.000 thùng má»—i ngày. Vá»›i giá bán từ 20 đến 45 USD/thùng, trung bình ISIS có thể kiếm 1,5 triệu USD má»—i ngày.

1. Khai thác

NÆ¡i sản xuất dầu chính của IS là ở tỉnh Deir Ezzor - miền Ä‘ông Syria. Theo người dân địa phÆ°Æ¡ng, công suất các mỏ ở Ä‘ây vào khoảng 34.000 - 40.000 thùng dầu má»—i ngày. Nhóm này cÅ©ng kiểm soát mỏ dầu Qayyara gần Mosul, phía Bắc Iraq, công suất 8.000 thùng dầu má»—i ngày. Tuy nhiên, loại dầu này nặng hÆ¡n và chủ yếu dùng tại địa phÆ°Æ¡ng để làm nhá»±a đường.

Rất khó xác định công suất chính xác của các mỏ dầu tại các vùng đất IS kiểm soát. NhÆ°ng rõ ràng, con số này Ä‘ã giảm Ä‘i sau khi bị IS tiếp quản. Phần lá»›n các mỏ này Ä‘ã già cá»—i. Bất chấp ná»— lá»±c tuyển công nhân lành nghề của IS, chúng cÅ©ng sẽ không có đủ công nghệ và thiết bị để duy trì sản lượng. NhÆ°ng kể cả vậy, dầu mỏ vẫn mang lại nguồn thu hấp dẫn cho IS.

Giá dầu cÅ©ng phụ thuá»™c vào chất lượng. Má»™t số mỏ chỉ bán được 25 USD má»™t thùng. Có trường hợp nhÆ° al-Omar - má»™t trong những mỏ lá»›n nhất Syria, bán được tá»›i 45 USD. Tổng cá»™ng, Mỹ Æ°á»›c tính IS kiếm khoảng 1,53 triệu USD má»—i ngày từ dầu.

2. Bán dầu
Dù rất nhiều người cho rằng IS phụ thuá»™c vào xuất khẩu dầu, chúng lại kiếm lời từ việc bán cho các lãnh thổ bị chiếm Ä‘óng quanh khu vá»±c bắc Syria và biên giá»›i Syria - Iraq.

Nhóm này trá»±c tiếp bán phần lá»›n dầu cho các nhà buôn Ä‘á»™c lập ở quanh mỏ. Vá»›i hệ thống được tổ chức chặt chẽ, các nhà buôn Syria và Iraq thường xếp xe chở dầu thành hàng dài trÆ°á»›c lối ra vào các mỏ. Thời gian đợi lấy hàng thường phải vài tuần.

3. Các nhà máy lọc dầu
Nhà buôn có 3 cách để vận chuyển hàng.
- Má»™t là Ä‘Æ°a dầu đến các nhà máy lọc gần Ä‘ó, hút ra và quay trở lại xếp hàng tại mỏ dầu. Việc này thường được thá»±c hiện bởi nhà buôn có hợp đồng vá»›i nÆ¡i lọc dầu.

- Bán lại dầu cho các nhà buôn có phÆ°Æ¡ng tiện nhỏ hÆ¡n. Những người này sau Ä‘ó sẽ Ä‘Æ°a dầu đến các vùng phía Bắc Syria thuá»™c quyền kiểm soát của IS, hoặc sang Iraq.

- Thá»­ vận may bằng cách bán cho má»™t nhà máy lọc dầu hoặc bán ngay tại chợ địa phÆ°Æ¡ng. Chợ lá»›n nhất nằm gần al-Qaim, tại biên giá»›i Syria - Iraq.

Phần lá»›n nhà buôn thích bán ngay và quay về xếp hàng tại các mỏ dầu. Họ có thể kiếm lời ít nhất 3.000 SL (10 USD) má»—i thùng dầu.

Phần lá»›n nhà máy lọc dầu nằm ở khu vá»±c lãnh thổ Syria do IS kiểm soát. Má»™t số cho ra thành phẩm chất lượng thấp hÆ¡n các nhà máy ở phía Ä‘ông. Các nhà máy này tạo ra xăng và dầu madút, được sá»­ dụng trong các máy phát Ä‘iện - công cụ cần thiết tại các vùng không có Ä‘iện. Do chất lượng xăng không đồng nhất và cÅ©ng đắt đỏ, dầu madút có nhu cầu lá»›n hÆ¡n.Việc lọc dầu được thá»±c hiện bởi người dân địa phÆ°Æ¡ng. Họ phải xây dá»±ng các cÆ¡ sở lọc dầu thô sÆ¡, sau khi các nhà máy di Ä‘á»™ng có sẵn của IS bị liên quân không kích. Chủ các cÆ¡ sở này phải làm hợp đồng mua bán vá»›i IS.

Có má»™t số dấu hiệu cho thấy vài tháng gần Ä‘ây, IS Ä‘ã tá»± lọc dầu trở lại. Trong cuá»™c phỏng vấn vá»›i FT, má»™t nhà buôn cho biết nhóm này gần Ä‘ây Ä‘ã mua 5 nhà máy lọc dầu.

Tại các nhà máy của IS, chủ cÅ© vẫn là người đứng tên và xuất đầu lá»™ diện. IS chỉ cung cấp dầu thô, để đổi lấy dầu madút thành phẩm, sau Ä‘ó chia lợi nhuận từ bán xăng vá»›i người chủ cÅ©. Các nhà buôn cho biết IS có xe chở dầu riêng, cung cấp dầu thô từ mỏ đến các nhà máy lọc dầu của chúng rất thường xuyên. Nhóm này cÅ©ng có hợp đồng vá»›i các trạm xăng và nhà máy lọc dầu khác bên ngoài.

4. Cung cấp ra thị trường
Má»™t khi qua giai Ä‘oạn lọc dầu, thành phẩm sẽ được các nhà buôn mang đến các chợ quanh Syria và Iraq. Đến giai Ä‘oạn này, IS gần nhÆ° không tham gia vào việc giao dịch. Khoảng ná»­a số dầu được Ä‘Æ°a đến Iraq, còn lại được tiêu thụ ở Syria. Cả hai đều tại lãnh thổ do IS và quân nổi dậy chiếm Ä‘óng.

Phần lá»›n các thị trấn đều có chợ dầu, để người dân địa phÆ°Æ¡ng mua bán. Tuy nhiên, nhà buôn cung cấp cho các chợ này cÅ©ng thường mua dầu số lượng lá»›n từ đầu mối lá»›n hÆ¡n.

Các chợ thuá»™c lãnh thổ IS kiểm soát

Có nhiều chợ do IS kiểm soát tại các thị trấn nhÆ° Manbij hay al-Bab ở vùng ngoại ô Aleppo phía Ä‘ông. Các nhà buôn tại Ä‘ây sẽ phải trình tài liệu chứng minh họ Ä‘ã trả zakat - má»™t loại thuế - để mua dầu miá»…n thuế. Những người tá»›i từ vùng do quân nổi loạn chiếm Ä‘óng tại Syria và chÆ°a trả thuế sẽ phải Ä‘Æ°a thêm 200 SL (0,67 USD) má»™t thùng.

Má»™t số chợ tÆ° nhân cÅ©ng Ä‘ánh thuế. al-Qaim - má»™t trong những chợ lá»›n nhất khu vá»±c, cÅ©ng yêu cầu người bán và người mua ná»™p 100 SL (0,3 USD) má»™t thùng.

Mosul

Tại các thành phố do IS kiểm soát ở Iraq, nhÆ° Mosul, xăng được bán tại các trạm xăng mini có 2 cá»™t bÆ¡m. Những trạm xăng này rất phổ biến tại các góc đường ở Mosul. Người dân thường đặt tên dầu theo vùng lãnh thổ từ Syria mà chúng được Ä‘Æ°a tá»›i. Việc này giúp họ quyết định được chất lượng và giá cả.

Chợ của quân nổi loạn Syria

Có 2 loại nhiên liệu được bán tại Ä‘ây - loại đắt hÆ¡n được lọc ở các khu vá»±c IS kiểm soát, và loại rẻ hÆ¡n được lọc tại địa phÆ°Æ¡ng. Người dân ở Ä‘ây thường mua cả hai, dùng loại rẻ chạy máy phát Ä‘iện và loại tốt cho phÆ°Æ¡ng tiện Ä‘i lại.

Tầm quan trọng của dầu IS tại các vùng đất do quân nổi loạn Syria chiếm Ä‘óng là má»™t trong những lý do liên quân do Mỹ đứng đầu vẫn còn lưỡng lá»± trong việc chặt đứt tuyến thÆ°Æ¡ng mại của nhóm này. Họ lo ngại việc này sẽ khiến cuá»™c sống của người dân địa phÆ°Æ¡ng xáo trá»™n.

5. Buôn lậu xăng dầu

Vì IS chỉ quan tâm đến việc kiếm lời tại trận, buôn lậu sang các nÆ°á»›c láng giềng là việc kinh doanh đầy hấp dẫn của các thÆ°Æ¡ng lái Syria và Iraq. Những tay buôn lậu Syria cho biết hoạt Ä‘á»™ng này Ä‘ã giảm dần vài tháng gần Ä‘ây, không phải vì việc kiểm soát tại biên giá»›i thắt chặt, mà vì giá dầu thế giá»›i giảm, khiến họ không có lãi. Tuy nhiên, má»™t số nhà buôn vẫn kiên trì làm việc này.

Phần lá»›n việc buôn lậu từ Syria được thá»±c hiện qua vùng Tây Bắc. Người dân địa phÆ°Æ¡ng mua dầu tại chợ, đổ vào can và xách bá»™ qua biên giá»›i, hoặc vá»›i vùng núi thì cưỡi lừa hoặc ngá»±a. Tại Iraq, phần lá»›n việc buôn lậu được thá»±c hiện qua vùng đất của người Kurd ở phía Bắc Ä‘ã bị chặn lại. Vì vậy, họ chuyển sang Ä‘i qua tỉnh Anbar đến Jordan.

Các phÆ°Æ¡ng tiện buôn lậu
Thuyền
Khi giá dầu cao, những kẻ buôn lậu đổ vào can lá»›n (50-60 lít) rồi chất vào trong bình kim loại hoặc thuyền nhỏ, kéo dọc bờ sông để sang Thổ NhÄ© Kỳ. Trên bờ, các lái xe sẽ nhận hàng và tuồn chúng vào chợ Ä‘en địa phÆ°Æ¡ng. Tại Ä‘ây, chúng sẽ được các xe lá»›n nhận lấy và chở Ä‘i bán.

Dùng đường ống
Má»™t số thị trấn tại Syria và Thổ NhÄ© Kỳ còn hợp tác bằng cách chôn ống cao su nhỏ dÆ°á»›i đất để vận chuyển dầu. Những tháng gần Ä‘ây, Thổ NhÄ© Kỳ Ä‘ã tăng cường tuần tra biên giá»›i và liên tục phát hiện đường ống trái phép.

Đi bộ
Cách buôn lậu phổ biện nhất là mang can dầu trên lÆ°ng, Ä‘i bá»™ từ Kharbet al-Jawz tại Syria sang Guvecci (Thổ NhÄ© Kỳ). Hoạt Ä‘á»™ng này Ä‘ang được giá»›i chức Thổ NhÄ© Kỳ kiểm soát chặt, nhÆ°ng vị trí địa lý xa xôi khiến việc này khó chấm dứt hoàn toàn.

Ngựa, l​ừa
Tại các khu vá»±c nhÆ° al-Sarmada và al-Rai, những kẻ buôn lậu vượt biên bằng la, lừa hoặc ngá»±a. Những loài vật này có thể chở khoảng 8 can dầu má»™t lần.

Nguồn tin: Songmoi