Việc đảm bảo an ninh cho Kiev là một vấn đề then chốt trong nỗ lực chấm dứt giao tranh giữa bối cảnh Nga đang tiếp tục xâm lược Ukraine, và giờ đây, đặc phái viên Nhà Trắng Steve Witkoff đã đưa cụm từ "tương tự Điều 5" vào vị trí trung tâm.
Witkoff nói với CNN vào ngày 17 tháng 8 rằng tại hội nghị thượng đỉnh Alaska, Washington và các đồng minh đã nhất trí có thể đưa ra những đảm bảo "mang tính thay đổi cục diện" cho Ukraine dưới hình thức "các biện pháp bảo vệ tương tự Điều 5", mặc dù ông không nêu chi tiết.
Witkoff cho biết, sau cuộc gặp giữa Tổng thống Donald Trump và Vladimir Putin, Nga sẽ không phản đối điều này như một phần của khuôn khổ hòa bình tiềm năng.
Cụm từ này bắt nguồn từ Điều 5 của hiệp ước thành lập NATO, điều khoản cốt lõi coi một cuộc tấn công vũ trang nhằm vào một thành viên là một cuộc tấn công nhằm vào tất cả các thành viên của khối.
Trái với quan niệm phổ biến, điều khoản này không ràng buộc các thành viên NATO phải can thiệp quân sự toàn diện để hỗ trợ một thành viên khác nếu thành viên đó bị tấn công.
Điều khoản này quy định rằng mỗi thành viên NATO "sẽ hỗ trợ Bên hoặc các Bên bị tấn công bằng cách ngay lập tức, riêng rẽ và phối hợp với các Bên khác, thực hiện các hành động mà mình cho là cần thiết, bao gồm cả việc sử dụng vũ lực."
Kể từ khi NATO được thành lập vào năm 1949, Điều 5 chỉ được viện dẫn một lần: sau vụ tấn công ngày 11 tháng 9. Bước đi đó đã kích hoạt các hoạt động và biện pháp hỗ trợ do liên minh hậu thuẫn, mặc dù các thành viên khác nhau về phạm vi và thời điểm đóng góp của họ.
Một thỏa thuận gần giống Điều 5 dường như sẽ mượn khái niệm phòng thủ tập thể này để áp dụng bên ngoài hệ thống hiệp ước của NATO. Nó sẽ không biến Ukraine thành thành viên NATO, điều mà Trump đã loại trừ một cách cụ thể.
Nó cũng không tự động viện dẫn các cấu trúc tích hợp của liên minh; thay vào đó, đây sẽ là một hiệp ước được soạn thảo riêng bởi các quốc gia sẵn sàng ký kết.
"Giống Điều 5" có thể có nghĩa là gì?
Bất kỳ hệ thống song song nào cho Ukraine sẽ hoàn toàn phụ thuộc vào văn bản do các bên đàm phán.
Điều quan trọng không phải là nhãn mác mà là những chi tiết nhỏ: ai cam kết điều gì và họ sẵn sàng hành động nhanh chóng và quyết liệt đến mức nào nếu Ukraine bị tấn công lần nữa.
Những chi tiết cụ thể đó chính là điều làm dấy lên sự hoài nghi.
Người dân Ukraine cảnh giác với những cam kết mơ hồ sau Bản ghi nhớ Budapest năm 1994, trong đó đưa ra những "cam kết" về an ninh để đổi lấy việc Ukraine từ bỏ vũ khí hạt nhân mà họ được thừa hưởng sau khi Liên Xô sụp đổ.
Những cam kết đó đã không thể ngăn chặn sự xâm lược của Nga.
Và không chỉ người dân Ukraine mới tỏ ra hoài nghi. Bộ trưởng Ngoại giao Ba Lan Radoslaw Sikorski lưu ý rằng vấn đề của Kiev không phải là thiếu cam kết mà là việc không tôn trọng chúng.
"Vào ngày 22 tháng 4 năm 2004, Vladimir Putin đã long trọng phê chuẩn Hiệp ước Biên giới Nga-Ukraine. Chỉ cần tôn trọng chúng là chiến tranh sẽ kết thúc", ông viết trên X.
Trong khi đó, Chủ tịch Ủy ban Châu Âu Ursula von der Leyen hoan nghênh đề xuất này và cho biết EU "sẵn sàng đóng góp phần của mình".
"Như tôi thường nói, Ukraine phải trở thành một con nhím thép, khó tiêu hóa đối với những kẻ xâm lược tiềm tàng", bà nói.
Về mặt địa chính trị, đề xuất này đặt ra một nghịch lý. Nếu các đảm bảo thực sự phản ánh hiệu quả răn đe của NATO, tại sao Điện Kremlin lại chấp nhận chúng? Một câu trả lời khả dĩ là Moskva có thể coi các đảm bảo ngoài NATO ít mang tính tự động hoặc ràng buộc hơn so với tư cách thành viên liên minh, hoặc dễ thương lượng hơn về phạm vi và địa lý.
Khi được hỏi rõ ràng trên CNN về việc liệu Nga có cho phép "Điều 5 đảm bảo của NATO" xảy ra hay không, Witkoff trả lời: "Điều tôi muốn nói là chúng tôi đã đạt được một thỏa thuận rằng Hoa Kỳ và các quốc gia châu Âu khác có thể đưa ra ngôn ngữ tương tự Điều 5 về đảm bảo an ninh một cách hiệu quả."
Ngược lại, nếu các đảm bảo bị làm suy yếu để giành được sự đồng thuận của Nga, chúng có nguy cơ không răn đe được ai - nhất là Moskva.
Nguồn tin: xangdau.net/RFE/RL
