Để phá huá»· sá»± phục hồi nên kinh tế thế giá»›i, giá dầu sẽ cần phải tăng vọt hÆ¡n 150 USD/thùng?

Từ trÆ°á»›c đến nay, giá cả của dầu mỏ luôn có khả năng làm bùng nổ nền kinh tế thế giá»›i, và Trung Đông thường là ngòi châm cho sá»± bùng nổ này. Lệnh cấm vận đối vá»›i dầu lá»­a Ả rập năm 1973, cuá»™c cách mạng Iran năm 1978-79 và cuá»™c xâm lược của Saddam Hussein vào Kuwait năm 1990 là những vết thÆ°Æ¡ng nhắc nhở thế giá»›i về mức Ä‘á»™ tàn phá khủng khiếp đối vá»›i nền kinh tế má»™t khi có sá»± xung Ä‘á»™t giữa địa lí và địa chinh trí của khu vá»±c có tiếng là dá»… bùng nổ này. Liệu thế giá»›i có phải hứng chịu 1 cú sốc về dầu nữa không, khi các cuá»™c biểu tình Ä‘ang diá»…n ra ở khắp các nÆ°á»›c Ả rập?

Thế giá»›i có những lí do chinh Ä‘áng để lo lắng. Khu vá»±c Trung Đông và Bắc Phi cung cấp hÆ¡n 1/3 lượng dầu cho thế giá»›i. Tình trạng há»—n loạn ở Libya cho thấy má»™t cuá»™c cách mạng có thể sẽ làm sụp đổ các nhà cung cấp dầu má»™t cách nhanh chóng. Trong khi tổng thống Muammar Gaddafi tiếp tục giữ lập trường ảo tưởng của mình và các nÆ°á»›c phÆ°Æ¡ng Tây tranh cãi về việc thiết lập vùng cấm bay, sản lượng dầu tại Libya Ä‘ã giảm má»™t ná»­a do công nhân nÆ°á»›c ngoài Ä‘ã bỏ chạy về nÆ°á»›c, và do sá»± há»—n loạn tại nÆ°á»›c này. Sá»± lan rá»™ng của tình trạng bất ổn này tá»›i toàn khu vá»±c sẽ là nguy cÆ¡ dẫn đến sá»± tàn phá lá»›n hÆ¡n nữa.

Thị trường Ä‘ã có những phản ứng khiêm nhường má»™t cách bất ngờ đối sá»± việc này.  Giá dầu thô tăng 15% ở mức $120 má»™t thùng dầu vào 24 tháng 2, khi bạo loạn ở Libya nổ ra. NhÆ°ng lời hứa tăng sản lượng dầu từ phía Saudi Arabia Ä‘ã làm giá dầu giảm 1 lần nữa. Vào 2 tháng 3, giá dầu là $ 116, cao hÆ¡n 20% so vá»›i đầu năm, nhÆ°ng vẫn nằm ở dÆ°á»›i  mức đỉnh của giá dầu năm 2008. Hầu hết các nhà kinh tế đều lạc quan rằng: tăng trưởng thế giá»›i có thể sẽ chậm lại, nhÆ°ng không đủ để gây nguy hiểm tá»›i sá»± phục hồi của thế giá»›i.

Ý kiến trên dường nhÆ° Ä‘ã tránh đề cập đến 2 mối nguy hiểm. Thứ nhất, sá»± sụp đổ nghiêm trọng của nhà cung cấp dầu, hay chỉ là sá»± sợ hãi nếu Ä‘iều Ä‘ó xảy ra, sẽ làm cho giá dầu tăng chóng mặt. Và Ä‘iều thứ hai là, giá dầu đắt đỏ có thể là sá»± châm ngòi cho lạm phát – thúc đẩy những chính sách Ä‘á»™t ngá»™t về tiền tệ - và Ä‘iều này sẽ bóp nghẹt sá»± hồi phục kinh tế. Những Ä‘iều này sẽ phụ thuá»™c rất nhiều vào kÄ© năng của các chủ ngân hàng khu vá»±c trung Æ°Æ¡ng.

Dá»± trữ dầu, Người Ả Rập và Bình ổn

Cho đến nay, người ta có thể thấy những cú sốc đối vá»›i nhà cung cấp dầu là rất nhỏ. Bạo loạn ở Libya Ä‘ã làm giảm 1% sản lượng dầu trên toàn thế giá»›i. Vào năm 1973, con số này là 7.5%. Thị trường dầu hiện nay có rất nhiều vật đệm. Các chính phủ có kho dá»± trữ, Ä‘iều họ không có vào năm 1973. Cổ phần thÆ°Æ¡ng mại dầu phong phú hÆ¡n thời kì đỉnh giá năm 2008. Ả Rập Xê-út, ngân hàng trung tâm của thị trường dầu mỏ, có dÆ° thừa sản lượng để thay thế Libya, Algeria và giành lấy những nhà sản xuất nhỏ khác. Và người Ả Rập Ä‘ã cho thấy rõ rằng họ Ä‘ã sẵn sàng.

Tuy vậy, không nên có thêm bất kì sá»± rối loạn nào nữa. Nền công nghiệp dầu rất phức tạp: lấy Ä‘úng loại dầu tại Ä‘úng nÆ¡i và vào Ä‘úng thời Ä‘iểm là má»™t quyết định quan trọng. Và tiếp theo Ä‘ó chinh là đất nÆ°á»›c Ả Rập Xê-út. VÆ°Æ¡ng quốc này có rất nhiều cá nhân Ä‘ã dẫn tá»›i tình trạng bạo Ä‘á»™ng ở nÆ¡i khác, trong Ä‘ó có quân Ä‘á»™i của những thanh niên vỡ má»™ng.  Mặc dù Ä‘ã chi tá»›i 36 tỉ USD để mua chuá»™c những phe đối kháng, chế Ä‘á»™ hà khắc vẫn phải đối mặt vá»›i việc cải cách. Chỉ cần má»™t tín hiệu nhỏ của sá»± bất ổn cÅ©ng sẽ làm lan rá»™ng sá»± há»— loạn trong thị trường dầu mỏ.

Cho dù không có sá»± rối loạn trong ná»™i bá»™ các nhà cung cấp dầu, có má»™t nguồn khác tạo nên áp lá»±c về giá cho dầu mỏ: sản lượng dÆ° thừa ngày càng nhỏ dần Ä‘i. Cùng vá»›i sá»± tăng trưởng mạnh mẽ của nên kinh tế thế giá»›i, nhu cầu về dầu cÅ©ng Ä‘ã vượt xa khả năng cung ứng của nhà cung cấp. Vì vậy, bất kì biến Ä‘á»™ng nào ở khu vá»±c Trung Đông sẽ nhanh chóng dẫn đến sá»± tăng giá, thậm chí tăng giá quá mức của dầu mỏ.


Có má»™t Ä‘iều Ä‘áng mừng là nền kinh tế thế giá»›i Ä‘ã ít bị ảnh hưởng bởi giá dầu hÆ¡n so vá»›i những năm 70 của thế kỉ trÆ°á»›c. Các hoạt Ä‘á»™ng sản xuất trên thế giá»›i ít sá»­ dụng đến dầu hÆ¡n. Lạm phát giảm dần và mức lÆ°Æ¡ng cÅ©ng ít có xu hÆ°á»›ng bị ảnh hưởng bởi giá cả của năng lượng hÆ¡n, vì vậy các ngân hàng trung Æ°Æ¡ng cÅ©ng không quá cần thiết phải phản ứng má»™t cách mạnh mẽ nữa. Tuy nhiên, ít ảnh hưởng hÆ¡n không có nghÄ©a có khả năng miá»…n dịch.

Giá dầu đắt đỏ sẽ biến những người sá»­ dụng dầu trở thành những nhà sản xuất dầu; và bởi vì những nhà sản xuất dầu có xu hÆ°á»›ng tiết kiệm nhiều hÆ¡n nữa, họ sẽ làm giảm nhu cầu sá»­ dụng dầu trên toàn cầu. Theo kinh nghiệm nếu giá dầu tăng 10% thì tăng trưởng toàn cầu sẽ giảm Ä‘i má»™t phần tÆ°. Hiện nay tăng trưởng kinh tế thế giá»›i Ä‘ang ở mức 4.5%, nhÆ° vậy để phá huá»· sá»± phục hồi nên kinh tế thế giá»›i, giá dầu sẽ cần phải tăng vọt, có thể cao hÆ¡n đỉnh giá năm 2008 ở mức 150 usd/ thùng. NhÆ°ng chỉ cần má»™t sá»± tăng giá nhỏ cÅ©ng sẽ làm suy giảm tăng trưởng là gia tăng lạm phát.

Hành Ä‘á»™ng

Cục Dá»± trữ liên bang Mỹ (FED) sẽ có má»™t sá»± lá»±a chọn khá dá»… dàng. Nền kinh tế Mỹ không dá»… bị ảnh hưởng bởi Ä‘ây là má»™t nền kinh tế phụ thuá»™c vào dầu mỏ (giá mức thuế thấp). Hiện tại, mức lạm phát Ä‘ang rất thấp và nền kinh tế có rất nhiều Ä‘iểm trùng. Điều này giúp ngân hàng Trung Æ°Æ¡ng Mỹ có thể tạm quên Ä‘i sá»± tăng giá của dầu mỏ. Ở Châu Âu, dầu bị Ä‘ánh thuế nặng hÆ¡n, tác Ä‘á»™ng tức thì của giá dầu đắt đỏ không phải quá lá»›n. Tuy nhiên, các ngân hàng Trung Æ°Æ¡ng châu Âu bắt đầu lo lắng nhiều hÆ¡n cho việc giá cả tăng cao, rằng Ä‘iều này sẽ đặt nền kinh tế châu Âu vẫn còn Ä‘ang yếu á»›t quay trở lại thời kì suy thoái.

Ngược lại, mối nguy hiểm nhất đối vá»›i các nÆ°á»›c má»›i nổi là không hành Ä‘á»™ng. Giá dầu đắt đỏ sẽ làm bùng cháy lạm phát, đặc biệt thông qua việc tăng giá thá»±c phẩm – trong khi thá»±c phẩm vẫn chiếm má»™t phần lá»›n trong chi tiêu của những nÆ°á»›c nhÆ° Trung Quốc, Brazil và Ấn Ä‘á»™. Trên thá»±c tế, ngân hàng trung Æ°Æ¡ng các nÆ°á»›c Ä‘ã tăng tỉ giá lãi xuất, nhÆ°ng Ä‘iều này Ä‘ang diá»…n ra chậm chạp. Các Ä‘iều kiện tiền tệ vẫn còn lỏng lẻo, và lạm phát Ä‘ã tăng.

Không may rằng quá  nhiều chính phủ ở các thị trường má»›i nổi Ä‘ã cố gắng kiềm chế lạm phát và xoa dịu sá»± tức giận của dân chúng bằng cách trợ giá thá»±c phẩm và giá xăng dầu. Điều này không những làm người tiêu dùng trở nên mù mịt về sá»± tăng giá, mà nó còn có thể là cái giá đắt cho những chính phủ liên quan. NhÆ°ng Ä‘iều nguy hiểm nhất nằm ở chính các nÆ°á»›c Trung Đông, nÆ¡i trợ giá thá»±c phẩm và xăng dầu trở nên phổ biến và là nÆ¡i các nhà chính trị Ä‘ang ná»— lá»±c trợ giá hÆ¡n nữa để kiềm chế bạo loạn. Các nhà nhập khẩu xăng dầu, ví dụ nhÆ° Ai Cập, phải đối mặt vá»›i vòng xoáy của phá sản, sá»± khắc nghiệt của giá dầu tăng. Để ngăn chặn Ä‘iều này, phải chấm dứt việc trợ giá và giúp đỡ những người nghèo nhất trong xã há»™i, nhÆ°ng không má»™t nÆ°á»›c Ả Rập nào Ä‘Æ°a ra đề xuất về cải cách nhÆ° thế vào lúc này.

Điều tồi tệ nhất, mối hiểm nguy là má»™t vòng quay vá»›i giá dầu đắt đỏ và chính trị không ổn định. Ngay cả khi Ä‘iều trên được tránh khỏi thì triển vọng cho nền kinh tế thế giá»›i vẫn dao Ä‘á»™ng mạnh. Tuy nhiên, vẫn có thể có má»™t Ä‘iều may mắn: những nÆ°á»›c còn lại trên thế giá»›i cuối cùng cÅ©ng Ä‘ã đối mặt vá»›i vấn đề nhạy cảm: dầu mỏ và Trung Đông. Danh sách những việc cần làm Ä‘ã được biết đến: từ việc đầu tÆ° cÆ¡ sở hạ tầng cho các phÆ°Æ¡ng tiện sá»­ dụng Ä‘iện cho đến việc định giá than. Cú sốc về dầu mỏ những năm 70 thế kỉ trÆ°á»›c Ä‘ã làm thay đổi nền kinh tế thế giá»›i. Có thể cú sốc dầu mỏ năm 2011 cÅ©ng sẽ làm biến chuyển kinh tế thế giá»›i – nhÆ°ng vá»›i cái giá rất nhỏ.