Trong khi nhiều quốc gia trên thế giới cam kết chuyển đổi từ nhiên liệu hóa thạch sang các nguồn năng lượng tái tạo, việc sử dụng than đá để phát điện lại một lần nữa tăng lên. Một số chính phủ đã cam kết cắt giảm sản lượng và sử dụng than trong những thập kỷ tới, do than được coi là "nhiên liệu hóa thạch bẩn nhất". Than đang ngày càng được thay thế bằng các nhiên liệu hóa thạch ít gây ô nhiễm hơn, chẳng hạn như khí đốt tự nhiên, khi các quốc gia dần mở rộng lĩnh vực năng lượng tái tạo để chuyển đổi sang năng lượng xanh. Tuy nhiên, dường như bất chấp những lời hứa hẹn lớn và đầu tư mạnh mẽ vào các nguồn năng lượng thay thế, việc sử dụng than vẫn ở mức cao.
Việc sử dụng than toàn cầu đã tăng lên mức cao kỷ lục vào năm 2024, điều này có thể sẽ tác động tiêu cực đến hiện tượng nóng lên toàn cầu. Trong nhiều năm, các chính phủ trên toàn thế giới đã và đang đưa ra các chính sách nhằm giảm việc sử dụng than để góp phần giải quyết biến đổi khí hậu. Theo báo cáo thường niên về Tình hình Hành động vì Khí hậu được công bố gần đây, mặc dù đóng góp của than cho sản xuất điện giảm do công suất năng lượng tái tạo toàn cầu tăng lên, nhưng sự gia tăng chung về nhu cầu điện đã dẫn đến việc sử dụng than nhiều hơn trong năm ngoái.
Năm 2024, nhu cầu than toàn cầu đã tăng 1,5% so với năm 2023, đạt mức cao nhất mọi thời đại là 8,79 tỷ tấn. Sự gia tăng này chủ yếu được thúc đẩy bởi các nền kinh tế mới nổi ở châu Á, đặc biệt là Trung Quốc và Ấn Độ. Nhu cầu than của Trung Quốc tăng 82 triệu tấn (Mt), tương đương 1,7%, trong khi mức tiêu thụ của Ấn Độ tăng 45 Mt, tương đương 4%. Indonesia và Việt Nam cũng chứng kiến nhu cầu than tăng. Trong khi đó, Liên minh Châu Âu chứng kiến mức giảm sử dụng than 40 Mt, tương đương 11%, trong khi Hoa Kỳ chứng kiến mức giảm 14 Mt, tương đương 4%, do nhiều nhà máy điện than đã ngừng hoạt động và công suất năng lượng tái tạo tăng lên.
Khi các quốc gia ở Châu Âu và Bắc Mỹ giảm bớt sự phụ thuộc vào than, các khu vực khác, chủ yếu là Châu Á, dự kiến sẽ tiếp tục phụ thuộc nhiều vào than trong nhiều năm tới. Trung Quốc, Ấn Độ và các nước thuộc Hiệp hội các quốc gia Đông Nam Á (ASEAN) đóng góp khoảng 77% nhu cầu than toàn cầu năm 2024.
Sản xuất điện than, động lực chính của nhu cầu than toàn cầu, cũng đạt mức cao kỷ lục vào năm 2024, vào khoảng 10.766 TWh. Trong khi đó, việc sử dụng than trong sản xuất sắt thép vẫn khá ổn định. Trung Quốc có tác động đáng kể đến mức tiêu thụ than của thế giới, sử dụng nhiều hơn khoảng 30% nhiên liệu hóa thạch so với phần còn lại của thế giới cộng lại. Phần lớn than của nước này được sử dụng để cung cấp năng lượng cho ngành công nghiệp sản xuất đang phát triển mạnh mẽ.
Báo cáo cho thấy mặc dù nhiều chính phủ đang nỗ lực rõ ràng để giảm sự phụ thuộc vào than, chuyển sang các giải pháp thay thế tái tạo, nhưng thế giới đang không chuyển đổi đủ nhanh để đạt được các mục tiêu giảm khí thải nhà kính quốc tế vào giữa thế kỷ.
“Không còn nghi ngờ gì nữa, chúng ta phần lớn đang làm đúng. Chúng ta chỉ đang hành động chưa đủ nhanh. Một trong những phát hiện đáng lo ngại nhất từ đánh giá của chúng tôi là trong báo cáo thứ năm liên tiếp, các nỗ lực loại bỏ than đang đi chệch hướng”, Clea Schumer, cộng tác viên nghiên cứu tại Viện Tài nguyên Thế giới, cho biết. “Vấn đề là một hệ thống điện phụ thuộc vào nhiên liệu hóa thạch có tác động dây chuyền và lan tỏa rất lớn… Thông điệp về vấn đề này rất rõ ràng. Chúng ta sẽ không thể giới hạn mức nóng lên ở mức 1,5°C nếu việc sử dụng than đá cứ tiếp tục phá kỷ lục”, Schumer giải thích.
Tại hội nghị thượng đỉnh về khí hậu COP26 năm 2021, các chính phủ đã đồng ý “giảm dần” việc sử dụng than đá như một phần của “hiệp ước khí hậu Glasgow”. Mặc dù đã thay đổi ngôn từ vào phút chót, từ “loại bỏ dần” sang “giảm dần”, các đại diện chính phủ tại hội nghị đã cam kết rõ ràng sẽ giảm sự phụ thuộc vào than đá. Mặc dù nhiều nhà môi trường thất vọng trước quyết định ngôn từ được giảm nhẹ, nhưng hầu hết đều cho rằng điều này báo hiệu sự kết thúc của kỷ nguyên than đá.
Vào thời điểm đó, giám đốc điều hành của Cơ quan Năng lượng Quốc tế, Fatih Birol, cho biết hơn 40% trong số 8.500 nhà máy điện than hiện có trên thế giới sẽ cần phải đóng cửa vào cuối thập kỷ này, và không thể xây dựng thêm nhà máy mới nào nữa, để duy trì mức giới hạn nóng lên toàn cầu là 1,5°C. Birol phát biểu: “Tôi rất hy vọng các nền kinh tế tiên tiến sẽ đóng vai trò dẫn đầu và trở thành tấm gương cho các nước mới nổi. Nếu họ không làm được điều đó, nếu họ không thể hiện được tấm gương cho các nước mới nổi, thì họ không nên kỳ vọng các nước mới nổi sẽ làm được điều đó.”
Tuy nhiên, quan điểm về việc sử dụng than đá rất khác nhau giữa các quốc gia. Mặc dù cam kết giảm phát thải khí nhà kính trong những thập kỷ tới, Ấn Độ vẫn coi than đá là một yếu tố đóng góp chính cho sự phát triển công nghiệp cần thiết để hỗ trợ tăng trưởng kinh tế của đất nước. Thủ tướng Ấn Độ Narendra Modi đã ăn mừng việc sản lượng than vượt mốc 1 tỷ tấn vào đầu năm nay. Trong khi đó, Tổng thống Hoa Kỳ Donald Trump đã quay lưng lại với các nỗ lực về khí hậu của chính quyền Biden, thay vào đó tuyên bố ủng hộ than đá và các nhiên liệu hóa thạch khác trong năm nay.
Việc không thể giảm tiêu thụ than đá ở mức cần thiết để đáp ứng các cam kết quốc tế về khí hậu cho thấy sự cần thiết phải củng cố cam kết giảm dần việc sử dụng than đá tại hội nghị thượng đỉnh về khí hậu COP30 của Liên Hợp Quốc sắp tới tại Brazil. Ngoài ra, cần phải nỗ lực hơn nữa để hỗ trợ các nền kinh tế mới nổi chuyển đổi sang nền kinh tế xanh mà không ảnh hưởng đến tăng trưởng kinh tế vốn phụ thuộc vào việc sử dụng nhiên liệu hóa thạch.
Nguồn tin: xangdau.net
