ThiÌ£ trÆ°Æ¡Ì€ng toàn cầu suy thoái, những chu kỳ giá dâÌ€u buÌ€ng nổ rồi rớt giá, xu hướng thời tiết bất thường… tất cả Ä‘êÌ€u cho thấy môÌ£t thế giá»›i Ä‘ang ngày càng trở nên khó hiểu. Cuốn sách má»›i của nhaÌ€ kinh tế hoÌ£c Jeff Rubin, môÌ£t chuyên gia haÌ€ng Ä‘âÌ€u vêÌ€ năng lÆ°Æ¡Ì£ng, có thể sẽ giúp chúng ta hiểu vaÌ€ lý giải thế giá»›i rõ hÆ¡n.

Bất chấp dâÌ€u tăng giá, nhu câÌ€u vêÌ€ dâÌ€u lửa vẫn lớn hÆ¡n bao giÆ¡Ì€ hết (Ảnh: Treehugger.com)

Trong cuốn sách TaÌ£i sao thế giới ngaÌ€y caÌ€ng trở nên nhỏ bé, dâÌ€u vaÌ€ sÆ°Ì£ cáo chung của toaÌ€n câÌ€u hoá, Rubin Ä‘ã liên hêÌ£ tác Ä‘ôÌ£ng của nguồn cung dầu giá rẻ với mức tăng chóng mặt nhu cầu về dầu, biến đổi khí hậu, dân số và cả mức năng lượng tiêu thụ trên đầu người ở những nÆ°á»›c OPEC.

Theo ông, nếu dầu giá rẻ Ä‘ã dẫn tá»›i toàn cầu hóa, bùng nổ kinh tế toàn cầu và biến đổi khí hậu, thiÌ€ khi dâÌ€u giá rẻ không coÌ€n, má»™t ká»· nguyên má»›i mang tính địa phÆ°Æ¡ng sẽ mở ra, không còn mang tính toàn cầu nhÆ° trÆ°á»›c.

HÆ¡n 30 năm qua nhân loaÌ£i Ä‘ã xây dá»±ng má»™t nền kinh tế toàn cầu dá»±a vào dầu giá rẻ. Dầu thô tÆ°Ì€ng có giá chỉ 20 USD má»™t thùng vào năm 2000, song giờ Ä‘ây nếu giá dầu rá»›t xuống mức 50-60 USD má»™t thùng – cao gấp ba lần so vá»›i giá dầu má»™t thập niên trÆ°á»›c – chúng ta vẫn nghÄ© Ä‘ó là má»™t mức giá rẻ.

Theo Rubin, nguồn dầu giá rẻ Ä‘ang khan hiếm dần. Điều này không có nghÄ©a là nguồn dầu mỏ Ä‘ã caÌ£n kiêÌ£t, mà là lượng dầu chúng ta có khả năng mua được càng ngày càng ít Ä‘i. DÆ°Ì£a trên Báo cáo năm 2008 của CÆ¡ quan Năng lượng Quốc tế, Rubin khẳng định rằng trữ lÆ°Æ¡Ì£ng dầu trên thế giá»›i má»—i năm giảm Ä‘i 6,7%, chứ không phải 3,7% nhÆ° thông tin trÆ°á»›c Ä‘ó.

Trong khi Ä‘ó, trữ lượng những mỏ dầu má»›i khai thác cÅ©ng Ä‘ang Ä‘Æ°Æ¡Ì£c thể hiêÌ£n bằng môÌ£t đường đồ thị dốc xuống. NgaÌ€y nay, viêÌ£c khai thác nguôÌ€n dâÌ€u mới tốn kém hÆ¡n rất nhiêÌ€u do chúng nằm sâu hàng dặm dÆ°á»›i Ä‘áy đại dÆ°Æ¡ng hoặc dưới các mỏ cát, mỏ Ä‘á phiến sét. Nguồn dầu này sẽ không thể khai thác trừ phi dầu thô đạt mức giá saÌ€n má»›i - 70 USD má»™t thùng hoặc cao hÆ¡n nữa.

Tuy nhiên theo Rubin, viêÌ£c khan hiếm dầu giá rẻ chỉ là má»™t nửa vấn đề. MôÌ£t nửa vấn Ä‘êÌ€ coÌ€n laÌ£i laÌ€ nhu cầu hiêÌ£n nay về dầu lá»­a lá»›n hÆ¡n bao giờ hết ở khắp nÆ¡i trên thế giá»›i, Ä‘úng lúc nguồn dầu Ä‘ang cạn dần. Chúng ta Ä‘ang tiêu thụ dầu nhanh hÆ¡n rất nhiều tốc Ä‘á»™ mà chúng có thể tái tạo trong tá»± nhiên.

Đối vá»›i dầu mỏ, quy luật cung cầu thông thường dường nhÆ° không thể áp dụng, viÌ€ theo lý thuyết, khi cung giảm giá sẽ tăng và giá tăng làm cho cầu giảm. Song dá»±a vào thá»±c tế tiêu thụ dầu, từ năm 2002 đến năm 2008, giá dầu tăng từ 20 USD má»™t thùng lên gần 150 USD má»™t thùng vaÌ€ bất chấp mức tăng tới 600% naÌ€y, nhu cầu của thế giá»›i vẫn không giảm mà lại tăng lên gấp Ä‘ôi.

Rubin Ä‘Æ°a ra rất nhiều lý do lý giải cho hiêÌ£n tÆ°Æ¡Ì£ng này, trong Ä‘ó có lý do nhu cầu dầu nôÌ£i Ä‘iÌ£a tăng lên ở những quốc gia sản xuất dầu mỏ do gia tăng dân số, chất lượng cuá»™c sống được nâng cao và sÆ°Ì£ trÆ¡Ì£ cấp giá dầu.

ThÆ°Ì£c tế này liên quan gì tá»›i sÆ°Ì£ tẩy chay toàn cầu hóa vaÌ€ sÆ°Ì£ “lên ngôi” của các sản phẩm địa phÆ°Æ¡ng? ĐiêÌ€u naÌ€y Ä‘Æ°Æ¡Ì£c Rubin lý giải ngắn goÌ£n bằng “chi phí khoảng cách”. Tất cả những hàng hóa “nhạy cảm vá»›i vận chuyển”, nghĩa laÌ€ trị giá thấp, trọng lượng lá»›n sẽ bị tính thêm 8-13% giá vận tải. Lợi ích từ thÆ°Æ¡ng mại tá»± do và miá»…n giảm thuế cÅ©ng không thể bù đắp lại.

Theo Rubin, trong tÆ°Æ¡ng lai những tâÌ£p Ä‘oaÌ€n bán lẻ lớn sẽ tìm kiếm má»™t thiÌ£ trÆ°Æ¡Ì€ng gâÌ€n hÆ¡n, Ä‘ôÌ€ng nghĩa với giá rẻ hÆ¡n để lấy hàng, và có thể coÌ€n chuyển sản xuất về gâÌ€n nÆ¡i tiêu thuÌ£. Trong má»™t thế giá»›i mà giá dầu đạt ba con số thì nÆ¡i sản xuất càng gần thị trường càng tốt.

Ông cho rằng những rao giảng vêÌ€ sÆ°Ì£ Ä‘ảm bảo “môi trÆ°Æ¡Ì€ng kinh doanh biÌ€nh thÆ°Æ¡Ì€ng” dÆ°Ì£a trên công nghệ tiết kiêÌ£m năng lượng và xăng ethanol trong toàn cầu hóa chỉ là “trò lừa phỉnh”. Theo ông, nhiên liêÌ£u thu được từ ethanol quá ít nên không thể coi là má»™t nguồn năng lượng thá»±c sá»±. Thêm vaÌ€o Ä‘ó, khoảng ba phần tÆ° năng lượng trong má»™t gallon ethanol sản xuất từ ngô có được là nhờ đốt khí tá»± nhiên (hầu hết là để sản xuất phân bón), diesel và than sá»­ dụng trong các công Ä‘oaÌ£n trồng ngô.

Ông cÅ©ng Ä‘êÌ€ câÌ£p tới “nghịch lý sử duÌ£ng năng lÆ°Æ¡Ì£ng hiệu quả,” khi ngÆ°Æ¡Ì€i dân Bắc Mỹ sở hữu những ngôi nhà lá»›n hÆ¡n, những phÆ°Æ¡ng tiện tiêu tốn nhiên liêÌ£u hÆ¡n, sá»­ dụng máy bay thường xuyên hÆ¡n và dùng nhiều Ä‘ôÌ€ Ä‘iêÌ£n tử hÆ¡n. Và Ä‘ây là má»™t thá»±c tế: Trong khi lượng dầu mỏ sá»­ dụng trên má»™t Ä‘Æ¡n vị GDP ở Mỹ giảm hÆ¡n 50% kể từ những năm 1970, tổng lượng dầu tiêu thụ Ä‘ã tăng thêm 20%.

Theo Rubin viêÌ£c khan hiếm nguồn dầu giá rẻ vừa laÌ€ tin vui, vừa laÌ€ tin buôÌ€n. Lợi ích cho lao Ä‘á»™ng địa phÆ°Æ¡ng, cá»™ng đồng Ä‘iÌ£a phÆ°Æ¡ng và má»™t thế giá»›i phát triển mang tính Ä‘iÌ£a phÆ°Æ¡ng hÆ¡n có thể là tin vui đối vá»›i tất cả chúng ta. Thế giá»›i má»›i naÌ€y có thể là má»™t nÆ¡i tốt đẹp hÆ¡n, yên bình hÆ¡n và cả mát mẻ hÆ¡n nữa, khi lượng nhiên liệu hóa thạch được đốt để sản xuất hàng hóa cho thị trường xa xôi ít hÆ¡n nhiều. Song tin buôÌ€n là chúng ta sẽ có má»™t thế giá»›i đắt đỏ hÆ¡n rất nhiều. Lạm phát có thể trở lại khi giai Ä‘oạn suy thoái kinh tế qua Ä‘i vaÌ€ nêÌ€n kinh tế diÌ£ch vuÌ£ có thể sẽ Ä‘ến hôÌ€i kết.

Nhận xét về cuốn sách của Robin, Ä‘ã có ý kiến cho rằng bất kỳ ai làm trong lÄ©nh vá»±c kinh doanh cÅ©ng nên đọc cuốn sách này, và tất cả mọi người sống trên hành tinh này nữa, duÌ€ rằng những người có xu hÆ°á»›ng dá»± báo tÆ°Æ¡ng lai theo cách nhìn lại quá khứ có thể sẽ thấy những kiến giải của Rubin có vẻ thái quá.

Theo nhận Ä‘iÌ£nh của môÌ£t số chuyên gia, chúng ta Ä‘ang ở trong giai Ä‘oạn đỉnh Ä‘iểm của má»™t cuá»™c đổi thay sâu sắc mang tính toàn cầu. Có rất nhiều dấu hiệu cho thấy Ä‘iều này. Nếu bạn không thấy Ä‘Æ°Æ¡Ì£c những dấu hiệu ấy, cuốn sách của Rubin chính là thứ bạn cần. Sau khi đọc xong, có thể baÌ£n sẽ thấy thế giá»›i của bạn trở nên nhỏ bé hÆ¡n rất nhiều và bạn sẽ hiểu thêm rất nhiều Ä‘iều về nó.

Green Business