Vào thời Ä‘iểm cuá»™c khủng hoảng nợ châu Âu bá»›t căng thẳng, "cÆ¡n sốt" giá dầu Ä‘ang trở thành mối lo má»›i nhất đối vá»›i kinh tế thế giá»›i. "Dầu mỏ - má»™t Hy Lạp má»›i" là đầu đề má»™t báo cáo gần Ä‘ây của ngân hàng HSBC có trụ sở tại London.

Ná»—i lo ngại này là Ä‘iều dá»… hiểu trong lúc căng thẳng xung quanh Iran lên cao và giá dầu thô Brent Biển Bắc Ä‘ã tăng trên 5% trong phiên giao dịch đầu tiên của tháng 3/2012, lên 128 USD/thùng sau khi báo chí Iran Ä‘Æ°a tin về vụ nổ đường ống dẫn dầu chủ chốt ở Arập Xêút. Tuy giá dầu thô Ä‘ã dịu lại sau khi Arập Xêút bác bỏ tin này, nhÆ°ng vá»›i mức khoảng 125 USD/thùng nhÆ° hiện nay, giá dầu thô vẫn đắt hÆ¡n 16% so vá»›i đầu năm 2012.

Để Ä‘ánh giá những nguy cÆ¡ từ việc dầu thô "sốt giá", trÆ°á»›c hết cần trả lời lần lượt 4 câu hỏi: Nhân tố nào Ä‘ang đẩy giá dầu thô lên? Giá dầu có thể lên cao đến mức nào? Cho tá»›i nay việc giá dầu thô tăng cao Ä‘ã gây tác Ä‘á»™ng gì về mặt kinh tế? Sá»± gia tăng của giá dầu thô trong tÆ°Æ¡ng lai sẽ gây tổn hại gì?

Các "cú sốc" về nguồn cung dầu mỏ là kết quả của sá»± gia tăng mạnh nhu cầu. Giá»›i phân tích cho rằng chính sá»± hào phóng của các ngân hàng trung Æ°Æ¡ng Ä‘ã đẩy giá dầu mỏ lên cao. Trong những tháng gần Ä‘ây, các ngân hàng trung Æ°Æ¡ng chủ chốt trên thế giá»›i đều bÆ¡m tiền mặt hoặc gia hạn các chÆ°Æ¡ng trình ná»›i lỏng định lượng QE (theo Ä‘ó ngân hàng trung Æ°Æ¡ng in thêm tiền để mua trái phiếu) hoặc cam kết duy trì lãi suất ở mức thấp trong thời gian dài hÆ¡n. Chính dòng tiền "rẻ" này Ä‘ã thúc đẩy các nhà đầu tÆ° mua các "tài sản cứng", đặc biệt là dầu mỏ. Tuy nhiên, tuyên bố này, chứ không phải việc thá»±c hiện các chÆ°Æ¡ng trình QE, Ä‘ã đẩy giá dầu tăng lên.

Các ngân hàng trung Æ°Æ¡ng có thể Ä‘ã ảnh hưởng gián tiếp lên dầu mỏ thông qua việc góp phần "xây đắp" triển vọng tăng trưởng toàn cầu sáng sủa hÆ¡n, qua Ä‘ó thúc đẩy nhu cầu dầu mỏ Ä‘i lên. Sá»± tăng giá gần Ä‘ây của dầu thô diá»…n ra cùng thời Ä‘iểm kinh tế thế giá»›i - đặc biệt là các nền kinh tế đầu tàu nhÆ° Mỹ, Đức - có nhiều dấu hiệu lạc quan hÆ¡n. "Thảm họa" nợ nần ở Eurozone và kinh tế Trung Quốc hạ cánh nặng nhọc ít có khả năng xảy ra, trong khi Ä‘à phục hồi của kinh tế Mỹ dường nhÆ° mạnh mẽ hÆ¡n.

Bên cạnh triển vọng tăng trưởng kinh tế lạc quan hÆ¡n, má»™t Ä‘á»™ng lá»±c quan trọng đẩy giá dầu lên cao gần Ä‘ây và dá»± báo tiếp tục tăng trong thời gian tá»›i là sá»± gián Ä‘oạn nguồn cung. Thị trường dầu mỏ có thể mất trên 1 triệu thùng/ngày trong những tháng gần Ä‘ây. Má»™t loạt rắc rối không liên quan đến Iran, từ cuá»™c tranh chấp đường ống dẫn dầu vá»›i Nam Sudan đến những trục trặc ở Biển Bắc, Ä‘ã làm giảm nguồn cung Ä‘i khoảng 700.000 thùng/ngày.

Trong khi Ä‘ó, nguồn cung dá»± phòng hiện vẫn mỏng. Kho dá»± trữ dầu của những nÆ°á»›c giàu hiện ở mức thấp nhất trong 5 năm qua, trong khi việc tăng thêm lượng dầu dá»± phòng của OPEC không dá»… thá»±c hiện. Arập Xêút hiện bÆ¡m khoảng 10 triệu thùng/ngày, xấp xỉ mức cao ká»· lục. Thêm nữa, sá»± gián Ä‘oạn nguồn cung của Iran có nguy cÆ¡ còn lá»›n hÆ¡n nhiều nếu Iran Ä‘óng cá»­a eo biển Hormuz (tuyến đường vận chuyển dầu thô huyết mạch từ Vùng Vịnh ra thế giá»›i), nÆ¡i má»—i ngày có khoảng 17 triệu thùng dầu vận chuyển qua, tÆ°Æ¡ng Ä‘Æ°Æ¡ng khoảng 20% nguồn cung dầu mỏ toàn cầu. Con số này cao hÆ¡n nhiều so vá»›i lượng dầu bị gián Ä‘oạn trong những "cú sốc" dầu mỏ trÆ°á»›c Ä‘ây. Lấy ví dụ, lệnh cấm vận dầu mỏ Arập năm 1973 chỉ tác Ä‘á»™ng xấp xỉ 5 triệu thùng/ngày.

Chuyên gia Jeffrey Currie thuá»™c Goldman Sachs cho rằng những nhân tố cÆ¡ bản liên quan đến cung - cầu Ä‘ã đẩy giá dầu lên khoảng 118 USD/thùng. Theo ông Currie, má»™t nhân tố khác há»— trợ giá dầu là "ná»—i lo Iran". Nếu tình hình Iran được cải thiện, giá dầu mỏ sẽ giảm xuống vài USD nữa, nhÆ°ng vẫn xấp xỉ ngưỡng 120 USD/thùng.

Trên toàn cầu, thiệt hại từ sá»± gia tăng của giá dầu cho đến nay có thể ở mức vừa phải. Cứ 10% giá dầu tăng lên thì tốc Ä‘á»™ tăng trưởng của kinh tế toàn cầu bị giảm Ä‘i 0,2% trong năm đầu tiên, chủ yếu do dầu mỏ đắt đỏ hÆ¡n Ä‘ã chuyển thu nhập từ ví người tiêu dùng sang túi nhà sản xuất. Dẫu vậy, triển vọng tăng trưởng toàn cầu hiện vẫn khả quan hÆ¡n so vá»›i thời Ä‘iểm đầu năm nay.

Tuy vậy, tác Ä‘á»™ng đối vá»›i tăng trưởng và lạm phát tại từng nÆ°á»›c cÅ©ng sẽ khác nhau. Tại Mỹ, nÆ°á»›c nhập khẩu dầu ròng có mức thuế nhiên liệu khá thấp, Æ°á»›c tính giá dầu thô cứ tăng 10%, thì tốc Ä‘á»™ tăng trưởng kinh tế của nÆ°á»›c này Æ°á»›c giảm Ä‘i khoảng 0,2% trong năm đầu và 0,5% trong năm tiếp theo.

Sá»± gia tăng giá dầu mỏ có thể làm chậm Ä‘à tăng trưởng của kinh tế Mỹ vốn Ä‘ã được dá»± báo tăng trưởng trên 2% trong năm 2012. Nhiều lý do giúp nÆ°á»›c Mỹ mau phục hồi trÆ°á»›c việc giá dầu mỏ đắt đỏ hÆ¡n trong những năm gần Ä‘ây, nhÆ° giá xăng dầu thấp hÆ¡n trong năm 2011, Mỹ ngày càng sá»­ dụng ít năng lượng và bá»›t phụ thuá»™c vào dầu mỏ nhập khẩu hÆ¡n, thời tiết lạnh vừa phải giúp giảm bá»›t các hóa Ä‘Æ¡n thanh toán dầu sưởi ấm - ở mức thấp bất thường...

Vá»›i mức thuế Ä‘ánh vào dầu mỏ cao hÆ¡n nhiều so vá»›i Mỹ, tốc Ä‘á»™ tăng trưởng kinh tế của các nÆ°á»›c châu Âu Ä‘áng ra không bị ảnh hưởng nhiều khi dầu mỏ đắt đỏ hÆ¡n. Tuy nhiên, châu lục này dường nhÆ° Ä‘ang bị tác Ä‘á»™ng nhiều hÆ¡n, vào thời Ä‘iểm hầu hết các nền kinh tế trong khu vá»±c này tăng tưởng trì trệ hoặc sa sút. Tệ hÆ¡n, các nền kinh tế yếu nhất châu Âu lại ở trong số những nÆ°á»›c nhập khẩu dầu mỏ ròng lá»›n nhất. Hy Lạp hiện phụ thuá»™c rất lá»›n vào năng lượng nhập khẩu, trong Ä‘ó 88% là dầu mỏ.

Tại các nền kinh tế Ä‘ang nổi, tác Ä‘á»™ng của giá dầu mỏ lại khá Ä‘a dạng. Các nÆ°á»›c xuất khẩu dầu mỏ từ Venezuela đến Trung Đông Ä‘ang thu được lợi lá»›n, trong khi các nhà nhập khẩu dầu mỏ chứng kiến cán cân thÆ°Æ¡ng mại mất cân bằng.

Trong năm 2008 và 2011, nhiên liệu đắt đỏ hÆ¡n gây tác Ä‘á»™ng chủ yếu lên lạm phát. Tuy vậy, ná»—i lo này phần nào giảm Ä‘i do giá lÆ°Æ¡ng thá»±c, thá»±c phẩm - chiếm phần lá»›n hÆ¡n trong chi tiêu của các nền kinh tế Ä‘ang nổi - khá ổn định.

Trong khi Ä‘ó, trong ngắn hạn, má»™t số nền kinh tế Ä‘ang nổi ở Đông Âu sẽ bị thiệt hại nặng nhất, không chỉ từ việc giá dầu Ä‘i lên mà còn do các thị trường xuất khẩu của châu Âu yếu Ä‘i. Tại châu Á, v iệc giá dầu "sốt" trở lại cÅ©ng là mối lo ngại đối vá»›i tình hình lạm phát ở Ấn Độ, bởi nhiên liệu chiếm má»™t phần lá»›n trong chỉ số giá bán buôn của nÆ°á»›c này.

Theo Deutsche Bank, giá dầu Ä‘iêden tăng khoảng 31% từ tháng 1/2009, trong khi giá dầu thô tính bằng đồng rupee tăng khoảng 180%. Sá»± chênh lệch này là kết quả của việc Chính phủ Ấn Độ trợ giá nhiên liệu, gây khó khăn không nhỏ cho ná»— lá»±c giảm thâm hụt ngân sách của Ấn Độ.

Theo các nhà phân tích, dầu mỏ trÆ°á»›c mắt sẽ không trở thành má»™t "Hy Lạp má»›i". Vào thời Ä‘iểm hiện tại, dầu mỏ đắt đỏ hÆ¡n có thể chÆ°a gây hại gì lá»›n cho tăng trưởng toàn cầu, nhÆ°ng tất nhiên sẽ bất lợi cho các nền kinh tế "dá»… đổ vỡ" ở châu Âu. Và nếu Tehran "Ä‘óng cá»­a" eo biển Hormuz, giá dầu thô hầu nhÆ° chắc chắn sẽ tăng vọt, đồng nghÄ©a vá»›i việc Ä‘à phục hồi kinh tế toàn cầu có thể chững lại.

Nguồ tin: TTXVN