Việc Ä‘iều chỉnh gần nhÆ° đồng thời giá xăng dầu và Ä‘iện vừa qua không chỉ tác Ä‘á»™ng “vòng 1” làm lạm phát, khiến chỉ số giá cả CPI cả năm có thể tăng thêm 2%, mà còn tạo ra các tác Ä‘á»™ng “vòng 2, vòng 3” khó lường lên nền kinh tế.

Muôn mặt hệ lụy của bao cấp giá

Thiếu Ä‘iện, thiếu xăng, dầu cung cấp cho nhu cầu của nền kinh tế và sinh hoạt của xã há»™i. Hàng nghìn ha cà phê, hồ tiêu và các cây công nghiệp khác ở Tây Nguyên có nguy cÆ¡ mất mùa, thậm chí chết khô chết héo trong mùa khô bởi nông dân không thể chạy máy bÆ¡m nÆ°á»›c tÆ°á»›i. Nhiều em nhỏ sống giữa thành phố nhÆ°ng phải thắp Ä‘èn dầu để học trong Ä‘êm. Doanh nghiệp phải ngừng sản xuất còn thu nhập người lao Ä‘á»™ng bị giảm sút…Đây là vô vàn hệ lụy mà Việt Nam Ä‘ã, Ä‘ang và sẽ tiếp tục phải đối mặt không chỉ trong năm 2011 này mà còn dá»± báo trong 4 năm tá»›i Ä‘ây. Điều Ä‘áng quan tâm, hệ lụy này lại bắt nguồn từ chính sách bao cấp giá năng lượng Ä‘ã tồn tại nhiều năm.

Tính toán của các chuyên gia kinh tế dá»±a trên hệ số co giãn của GDP theo giá dầu và cung dầu cho thấy: Vá»›i GDP năm 2008 của Việt Nam là 76 tá»· USD, thiệt hại kinh tế là 25,5 triệu USD/ngày nếu ngừng cung cấp xăng dầu. Còn vá»›i GDP dá»± báo của năm 2015 là 181 tá»· USD, con số này sẽ lên tá»›i 69,5 triệu USD/ngày.

Chủ tịch Hiệp há»™i xây dá»±ng năng lượng, ông Trần Viết Ngãi khẳng định: Vá»›i má»™t nÆ°á»›c Ä‘ang phát triển nhÆ° Việt Nam, khi ngành công nghiệp chiếm khoảng 49% tổng GDP cả nÆ°á»›c, chỉ cần mất Ä‘iện má»™t giờ, mức thiệt hại cÅ©ng có thể vượt quá con số 1.000 tỉ đồng. Do Ä‘iện là yếu tố then chốt của sản xuất, nhiều nÆ°á»›c trên thế giá»›i không còn tính toán thiệt hại do mất Ä‘iện theo Ä‘Æ¡n vị giờ mà là Ä‘Æ¡n vị phút.

Còn Chủ tịch Hiệp há»™i Thép Việt Nam, ông Phạm Chí Cường : Thiếu Ä‘iện cho sản xuất còn Ä‘áng sợ hÆ¡n rất nhiều so vá»›i tăng giá Ä‘iện có lá»™ trình. CÅ©ng ông Cường, chính sách giá Ä‘iện chÆ°a được tính Ä‘úng, tính đủ nhÆ° hiện nay là nguyên nhân chủ yếu khiến 50% doanh nghiệp ngành thép vẫn sá»­ dụng công nghệ lạc hậu, tiêu tốn năng lượng và gây ô nhiá»…m môi trường.

Thá»±c tế cÅ©ng cho thấy: Vá»›i giá xăng dầu vẫn được bao cấp, giá Ä‘iện chÆ°a bằng “má»™t cốc nÆ°á»›c chè” nhÆ° hiện nay, việc sá»­ dụng Ä‘iện còn lãng phí từ 15-20%, tÆ°Æ¡ng Ä‘Æ°Æ¡ng 1.500-2.800 MW. Vì vậy, hệ số Ä‘àn hồi tăng trưởng Ä‘iện/GDP (ICOR) của Việt Nam hiện bằng 2, cao gấp 2-2,5 lần so vá»›i nhiều nÆ°á»›c trong khu vá»±c và thế giá»›i. Đây cÅ©ng chính là nguyên nhân gây vỡ quy hoạch ngành thép, xi măng, nạn tắc đường do mật Ä‘á»™ ô tô, xe máy quá lá»›n nhÆ° trong thời gian qua.

“Đến giờ phút này không thể lùi được nữa”

Bá»™ trưởng Bá»™ Tài chính VÅ© Văn Ninh Ä‘ã phải thốt lên vá»›i báo giá»›i nhÆ° vậy khi Chính phủ có quyết định “Ä‘au Ä‘á»›n” Ä‘iều chỉnh gần nhÆ° cùng lúc giá xăng dầu và Ä‘iện cho dù khả năng lạm phát cao luôn rình rập.

Theo Bá»™ trưởng VÅ© Văn Ninh, chính sách kìm nén xăng dầu để giảm lạm phát thời gian qua đ㠓đẩy” ngành xăng dầu đến chá»— rất khó khăn vá»›i giá bán thấp hÆ¡n nhiều so vá»›i Lào, Campuchia, Trung Quốc. Nếu Ä‘iều chỉnh đủ, giá xăng phải tăng 6.400 đồng/lít. Tuy nhiên để tránh cÆ¡n sốc giá cho nền kinh tế và xã há»™i, giá xăng dầu chỉ được Ä‘iều chỉnh theo nguyên tắc Nhà nÆ°á»›c lùi thuế từ 20% xuống 0%; ngành xăng dầu chÆ°a tính lãi; khoanh vùng toàn bá»™ lá»— cÅ©. Tuy nhiên, sau Ä‘iều chỉnh, giá xăng trong nÆ°á»›c vẫn thấp hÆ¡n giá xăng của Lào khoảng 5.100 đồng/lít và của Campuchia khoảng 4.200 đồng/lít, của Trung Quốc khoảng 3.200 đồng/lít và tình trạng buôn lậu xăng dầu qua biên giá»›i vẫn chÆ°a hết các diá»…n biến phức tạp.

TÆ°Æ¡ng tá»± nhÆ° vậy, Việt Nam Ä‘ã kiềm chế giá Ä‘iện quá lâu và theo tính toán Ä‘áng ra phải Ä‘iều chỉnh tá»›i 62%, tÆ°Æ¡ng ứng vá»›i tăng hÆ¡n 670 đồng má»™t kWh. Vá»›i quyết định tăng giá 165 đồng/kWh, Nhà nÆ°á»›c Ä‘ã lùi khấu hao tá»›i 90%, tức là cÆ¡ cấu vào giá chỉ có 10%. Đồng thời dừng má»™t số khoản thu nhÆ° phí môi trường cÅ©ng nhÆ° các khoản nợ cÅ© vẫn chÆ°a tính vào mức tăng giá này, chÆ°a tính giá than bán cho Ä‘iện… Tính đến 31/12/2010, ngành Ä‘iện lá»— 28.000 tá»· đồng, tính đến hết năm 2011, con số này có thể lên tá»›i 57.000 tá»· đồng. Do Ä‘ó, ngay cả khi tăng giá thì ngành Ä‘iện vẫn chÆ°a hòa vốn.

Thừa nhận về hệ lụy của chính sách bao cấp giá nhiên liệu thời gian qua, ông Ninh cho biết: Trong bối cảnh giá nhiên liệu thế giá»›i còn tăng, nền kinh tế sẽ méo mó nếu Việt Nam kìm giá và nguồn lá»±c của Nhà nÆ°á»›c cÅ©ng không thể bù lá»— được mức cao nhÆ° thế nữa.

Chuyên gia kinh tế VÅ© Đình Ánh cho rằng: Vấn đề quan trọng vá»›i Việt Nam hiện nay là phải tạo lập thị trường nhiên liệu hoạt Ä‘á»™ng theo Ä‘úng quy luật cung cầu giá cả cùng vá»›i lá»™ trình Ä‘Æ°a giá nhiên liệu theo thị trường.

Đồng quan Ä‘iểm này, Vụ trưởng Vụ Năng lượng Bá»™ Công ThÆ°Æ¡ng Tạ Văn Hường cho biết: Theo lá»™ trình gồm bốn giai Ä‘oạn mà Nhà nÆ°á»›c đặt ra cho thị trường Ä‘iện thì việc bán lẻ Ä‘iện cạnh tranh sẽ bắt đầu từ năm 2020 trở Ä‘i sau khi thị trường phát Ä‘iện cạnh tranh, bán buôn cạnh tranh hoàn tất. Do vậy, trÆ°á»›c mắt, Nhà nÆ°á»›c phải thiết lập được má»™t thị trường Ä‘iện có hệ thống vận hành ổn định và an toàn, làm cÆ¡ sở giá trị nhất thuyết phục người tiêu dùng cho má»—i lần tăng giá.

Lạc quan về chính sách giá nhiên liệu theo thị trường, Cục trưởng Cục Điều tiết Điện lá»±c Phạm Mạnh Thắng dá»± báo: Quyết tâm Ä‘iều chỉnh giá Ä‘iện theo thị trường sẽ là chất xúc tác mạnh mẽ khuyến khích nhà đầu tÆ° trong và ngoài nÆ°á»›c đầu tÆ° mạnh và nhanh vào ngành Ä‘iện trong thời gian tá»›i nhằm “lấp lá»— hổng” thiếu Ä‘iện bởi hàng chục năm qua, chẳng có doanh nghiệp nÆ°á»›c ngoài nào đầu tÆ° vào lÄ©nh vá»±c có giá bao cấp này.

Về phía doanh nghiệp, Chủ tịch Hiệp há»™i Thép Việt Nam Phạm Chí Cường cÅ©ng cho rằng: bên cạnh lợi ích mang lại là sá»­ dụng năng lượng tiết kiệm hiệu quả, giá nhiên liệu được tính Ä‘úng sẽ giúp nền kinh tế hoạt Ä‘á»™ng lành mạnh hÆ¡n, bền vững hÆ¡n nhờ công khai lá»— lãi thá»±c; từ Ä‘ó buá»™c doanh nghiệp phải tá»± nâng cao sức cạnh tranh trong há»™i nhập. Còn người tiêu dùng sẽ quyết định nhu cầu tiêu dùng của mình vá»›i cÆ¡ chế giá sòng phẳng, có giảm, có tăng. Điều Ä‘ó đồng nghÄ©a vá»›i việc cả doanh nghiệp và người tiêu dùng đều phải chấp nhận cuá»™c chÆ¡i theo Ä‘úng quy luật thị trường. Việc can thiệp từ Nhà nÆ°á»›c sẽ chỉ áp dụng trong má»™t số trường hợp cụ thể, cấp bách.

Nguồn: Saga