Trong bối cảnh chiến dịch không kích của Israel chống lại Iran đang leo thang, những lời kêu gọi đang gia tăng ở Tehran nhằm rút khỏi Hiệp ước không phổ biến vũ khí hạt nhân (NPT) và đóng eo biển Hormuz, một trong những tuyến đường vận chuyển dầu quan trọng nhất thế giới.
Hai kẻ thù không đội trời chung đã tấn công nhau kể từ ngày 13 tháng 6 sau khi Israel phát động một cuộc tấn công chưa từng có vào các địa điểm hạt nhân, căn cứ quân sự và khu dân cư của Iran nhằm cản trở Chương trình của Tehran và loại bỏ các nhà lãnh đạo quân sự cấp cao.
Một số chỉ huy cấp cao của Quân đoàn Vệ binh Cách mạng Hồi giáo (IRGC) và các nhà khoa học hạt nhân đã thiệt mạng trong các cuộc tấn công. Bộ Y tế Iran cho biết vào ngày 15 tháng 6 rằng 224 người, trong đó có trẻ em, đã thiệt mạng.
Theo các nhà chức trách Israel, ít nhất 24 người, bao gồm dân thường, đã thiệt mạng trong các cuộc phản công của Iran.
Israel cho biết họ đã phát động cuộc tấn công sau khi kết luận rằng Iran chỉ còn cách vài tuần, nếu không muốn nói là chỉ vài ngày, để làm giàu uranium và sở hữu vũ khí hạt nhân. Tuy nhiên, Iran bác bỏ cáo buộc này, khẳng định rằng chương trình hạt nhân của họ chỉ phục vụ mục đích hòa bình.
Quốc hội Iran đang tiến hành một dự luật rút khỏi NPT, người phát ngôn Bộ Ngoại giao Esmail Baqaei tuyên bố vào ngày 16 tháng 6. Các quan chức Iran cũng đe dọa sẽ đóng eo biển Hormuz nếu các cuộc tấn công tiếp tục.
Nhưng các chuyên gia cảnh báo rằng các đe dọa của Tehran có thể liên quan nhiều hơn đến sân khấu chính trị hơn là sự thay đổi sắp xảy ra.
Rút khỏi NPT: Đe dọa nhiều hơn là hành động thực sự?
Nhà lập pháp cứng rắn người Iran Hamid Rasaee vào cuối tuần đã cáo buộc rằng không có lý do gì để tiếp tục tham gia NPT vì hiệp ước này đã không bảo vệ được các địa điểm hạt nhân của Iran khỏi các cuộc tấn công.
Một nhà lập pháp cứng rắn khác là Mohammad Mannan đã lên tiếng, tuyên bố rằng một dự luật ưu tiên cao sẽ được đệ trình lên quốc hội để thúc đẩy việc rút khỏi hiệp ước.
Bất chấp những lời lẽ gay gắt ở Tehran, các chuyên gia cho rằng Iran khó có thể thực sự rời khỏi hiệp ước trong thời gian tới.
Hamidreza Azizi, một thành viên tại Viện các vấn đề quốc tế và an ninh Đức, nói với RFE/RL rằng "Hiện tại, Iran có vẻ như sẽ không rút khỏi NPT, bất chấp áp lực ngày càng tăng từ những người theo đường lối cứng rắn".
Ngay cả khi quốc hội thông qua dự luật, thì nó cũng cần phải được Hội đồng giám hộ chấp thuận, cơ quan giám sát hiến pháp của Iran, với các thành viên được bổ nhiệm trực tiếp và gián tiếp bởi Lãnh tụ tối cao Ayatollah Ali Khamenei, tổng tư lệnh của đất nước, người có tiếng nói cuối cùng về mọi vấn đề của nhà nước.
Azizi lập luận rằng việc rút khỏi NPT sẽ thực sự làm suy yếu khả năng bảo vệ pháp lý của Iran.
“Cho đến nay, Tehran đã dựa vào lập luận bảo vệ của mình ở cấp độ quốc tế rằng hành động của Israel là bất hợp pháp, viện dẫn việc không có mối đe dọa sắp xảy ra. Việc rời khỏi NPT sẽ làm suy yếu hoàn toàn ranh giới này”.
Năm 2010, Khamenei đã ban hành fatwa - một phán quyết tôn giáo - tuyên bố việc sử dụng vũ khí hạt nhân là "haram" hoặc bị cấm theo luật Hồi giáo, và tuyên bố rằng Iran sẽ không theo đuổi chúng.
Các quan chức Iran thường chỉ ra sắc lệnh này như bằng chứng cho thấy nước cộng hòa Hồi giáo này không có ý định phát triển vũ khí hạt nhân.
Tuy nhiên, các nhà phân tích lập luận rằng fatwa không phải là trở ngại nghiêm trọng đối với việc Iran sở hữu bom. Họ lưu ý rằng Iran có thể thực hiện phần lớn công việc cần thiết trong khi fatwa vẫn có hiệu lực và Khamenei có thể đơn giản thu hồi nó vào giai đoạn sau nếu có quyết định tiến hành.
Baqaei cho biết vào ngày 16 tháng 6 rằng, bất chấp những nỗ lực lập pháp nhằm khởi xướng việc Iran rút khỏi NPT, Tehran không tìm cách sở hữu vũ khí hạt nhân.
Eo biển Hormuz: Nguy cơ cao nhưng khả năng xảy ra thấp
Truyền thông có quan điểm cứng rắn và một số quan chức đã một lần nữa nêu ra khả năng đóng cửa Eo biển Hormuz -- một động thái sẽ đe dọa gần một phần năm nguồn cung dầu của thế giới. Nhưng Gregory Brew, một nhà phân tích cấp cao về Iran và dầu mỏ tại Eurasia Group có trụ sở tại New York, cho biết đây là lời đe dọa mà Tehran khó có thể thực hiện.
"Đóng cửa eo biển là lá bài lớn cuối cùng mà Iran có thể chơi", Brew nói với RFE/RL. "Về cơ bản, họ có phương tiện để phong tỏa tuyến đường thủy này… bằng cách triển khai tên lửa đạn đạo tầm ngắn, tàu hải quân và thủy lôi".
Nhưng việc cố gắng phong tỏa eo biển chiến lược này sẽ gây ra những hậu quả lớn, chẳng hạn như "ngay lập tức" kích hoạt phản ứng từ Hoa Kỳ và Hội đồng hợp tác vùng Vịnh (GCC).
"Nếu chiến tranh với Israel gây ra nhiều thiệt hại, thì chiến tranh với Hoa Kỳ (và GCC) sẽ còn tồi tệ hơn nhiều", Brew nói.
Về mặt kinh tế, việc đóng eo biển Hormuz cũng sẽ gây tổn hại cho chính Iran vì nước này đang sử dụng tuyến đường thủy này để xuất khẩu dầu, chủ yếu là sang Trung Quốc.
“Chừng nào tình hình vẫn như vậy, tôi không nghĩ họ sẽ thực sự thực hiện những lời đe dọa của mình,” Brew nói thêm.
Nguồn tin: xangdau.net/RFE/RL
