Cuộc đua xây dựng nhà máy điện hạt nhân đầu tiên của Kazakhstan dường như đang được gây cấn. Tập đoàn hạt nhân Nga Rosatom từ lâu đã có vẻ như nắm quyền kiểm soát hợp đồng xây dựng, nhưng Tập đoàn hạt nhân quốc gia Trung Quốc (CNNC) đang tiến lên phía trước, hy vọng sẽ giành chiến thắng.
Người đứng đầu Cơ quan an toàn hạt nhân quốc gia Trung Quốc Dong Baotong đã thúc đẩy để đảm bảo thỏa thuận cho CNNC trong các cuộc đàm phán tại Astana với người đứng đầu Cơ quan năng lượng nguyên tử Kazakhstan (KAEA) Almasadam Satkaliev, hãng tin Kursiv đưa tin ngày 26 tháng 5, trích dẫn một tuyên bố của cơ quan. Ngoài việc xây dựng nhà máy, Trung Quốc cũng đang đưa ra lời chào mời để xử lý chu trình nhiên liệu hạt nhân và "tăng cường cơ sở hạ tầng khoa học và kỹ thuật", theo tuyên bố.
Đấu thầu của Trung Quốc đang nhận được "sự chú ý đặc biệt" từ các quan chức Kazakhstan. Chênh lệch chi phí dường như là lợi thế lớn nhất của Bắc Kinh. CNNC ước tính họ có thể xây dựng hai lò phản ứng HPR-1000, dự kiến sẽ tạo ra tổng cộng 2,4 Gigawatt điện hàng năm, với chi phí khoảng 5,5 tỷ đô la.
Trong khi đó, chính quyền Kazakhstan đã dự đoán chi phí thiết kế lò phản ứng khác của Rosatom, cũng như của các công ty từ Hàn Quốc và Pháp, dao động từ 12-15 tỷ đô la. Phó Thủ tướng thứ nhất Roman Sklyar gần đây đã lưu ý rằng chi phí vật liệu và dịch vụ đang tiếp tục tăng.
Phát biểu với các nhà báo tại Astana vào ngày 28 tháng 5, Thứ trưởng Ngoại giao Kazakhstan Roman Vassilenko cho biết Astana muốn một liên minh các quốc gia tham gia vào hoạt động của nhà máy điện hạt nhân đầu tiên. Ông cũng nhấn mạnh rằng Tổng thống Kassym-Jomart Tokayev đã hình dung ra việc xây dựng một cụm nhà máy điện hạt nhân.
Vassilenko cho biết "Có thể có nhiều loại liên minh xây dựng các loại nhà máy khác nhau" theo thời gian.
Kazakhstan ban đầu dự kiến sẽ trao hợp đồng xây dựng vào cuối năm 2022, nhưng thời hạn đã bị lùi lại nhiều lần. Theo báo cáo của Kursiv, quyết định hiện đang được lên kế hoạch vào cuối tháng 6. Vassilenko xác nhận chưa có quyết định nào được đưa ra cho đến nay.
Một cuộc trưng cầu dân ý toàn quốc vào tháng 10 năm 2024 đã cho phép xây dựng các nhà máy điện hạt nhân. Địa điểm xây dựng cơ sở hạt nhân đầu tiên của đất nước đã được chọn dọc theo bờ Hồ Balkhash ở Quận Zhambyl, cách trung tâm thương mại của đất nước, Almaty, khoảng 300 dặm về phía đông bắc.
Theo một tuyên bố của chính phủ, các nhà máy điện hạt nhân là cần thiết để "giúp ngăn ngừa tình trạng thiếu hụt năng lượng ở một số khu vực, giảm sự phụ thuộc vào nhập khẩu và ổn định giá điện". Ngoài ra, các quan chức đã coi năng lượng hạt nhân là giải pháp "năng lượng xanh" có thể đóng "vai trò quan trọng trong việc đạt được mức trung hòa carbon vào năm 2060, phù hợp với các cam kết quốc tế của Kazakhstan".
Lần gần đây nhất các quan chức năng lượng hạt nhân Nga có báo cáo về cuộc gặp gỡ với các đối tác Kazakhstan diễn ra vào cuối tháng 1. Ngoài chuyến thăm của Baotong vào ngày 26 tháng 5, Tổng thống Tokayev và các quan chức Kazakhstan khác đã gặp giám đốc CNNC Shen Yanfeng vào tháng 3.
Củng cố thêm đồn đoán rằng chính quyền Kazakhstan có thể thích giá thầu của Trung Quốc, hãng tin Đức Deutsche Welle đưa tin rằng vào giữa tháng 12, Astana đã gây sức ép buộc Rosatom bán cổ phần của mình trong ba công ty khai thác uranium cho các thực thể Trung Quốc. DW cũng dẫn lời một nhà kinh tế học người Kazakhstan, Almas Chukin, nói rằng Kazakhstan có thể muốn Rosatom thoái vốn "vì sự hiện diện của Rosatom trong tập đoàn khai thác khiến tài sản này trở nên độc hại và hạn chế các cơ hội" do hậu quả từ hành động quân sự đang diễn ra của Nga ở Ukraine.
Các quan chức Kazakhstan nhấn mạnh rằng quá trình ra quyết định đấu thầu không chỉ xem xét chi phí mà còn cả "độ tin cậy về mặt công nghệ và an toàn môi trường".
Tuyên bố của KAEA công bố việc thành lập Ủy ban Giám sát và Kiểm soát, chịu trách nhiệm giám sát hoạt động của nhà máy và đảm bảo "thực hiện các tiêu chuẩn và thông lệ tốt nhất của quốc tế", Kursiv dẫn lời Satkaliev. Các quan chức Kazakhstan đặc biệt quan tâm đến việc "nghiên cứu kinh nghiệm của Trung Quốc trong việc đảm bảo an toàn hạt nhân và an toàn sinh thái nước ở mọi giai đoạn" của quá trình xây dựng và vận hành nhà máy điện hạt nhân, tuyên bố của KAEA cho biết thêm.
Nguồn tin: xangdau.net/Eurasianet.org
