Dầu mỏ là má»™t thuận lợi hay trở ngại? PhÆ°á»›c lành hay lời nguyền? Nếu không có dầu mỏ, sẽ không có máy bay, xe hÆ¡i; tàu vÅ© trụ không lên được mặt trăng, sao Hỏa; không có internet và mạng xã há»™i... NhÆ°ng nếu dầu mỏ không được phát hiện, trái đất sẽ có môi trường sống tốt hÆ¡n và có lẽ hòa bình hÆ¡n; và hàng tá»· người trên thế giá»›i có lẽ không phải nhấp nhổm má»—i khi giá dầu lên hay xuống.

Những người theo chủ nghÄ©a hoài nghi cho rằng Ä‘ây không chỉ Ä‘Æ¡n thuần là câu chuyện theo quy luật của cung cầu, mà thật sá»± Ä‘ang có sá»± can thiệp của những “bàn tay bí mật”, có thể dầu mỏ lại má»™t lần nữa Ä‘ang được sá»­ dụng nhÆ° má»™t thứ vÅ© khí chính trị.
Giá dầu quay đầu giảm trong khi Ä‘ang có những xung Ä‘á»™t địa chính trị là Ä‘iều chÆ°a từng có. NhÆ°ng Ä‘iều Ä‘ó Ä‘ang diá»…n ra. Thế giá»›i Ä‘ang có xung Ä‘á»™t ở những khu vá»±c nhạy cảm vá»›i ngành năng lượng, từ Trung Đông đến Ukraine, nhÆ°ng giá dầu Ä‘ã giảm 30% kể từ tháng 6.Hàng hóa chính trị

Dầu mỏ chiếm má»™t vị trí đặc biệt trong thÆ°Æ¡ng mại quốc tế và địa chính trị toàn cầu. Không có hàng hóa nào có quyền lá»±c chính trị, chiến lược và chiến thuật giống nhÆ° xăng dầu. Kể từ khi dầu mỏ trở thành má»™t hàng hóa thÆ°Æ¡ng mại cách nay hÆ¡n 1 thế ká»·, nó Ä‘ã trở thành nền tảng của nền kinh tế thế giá»›i.

Nếu thình lình tất cả dá»± trữ dầu trên thế giá»›i biến mất, chúng ta buá»™c phải từ bỏ nhiều thứ xa xỉ, 7 tá»· người trên thế giá»›i sẽ cảm thấy cuá»™c sống thật bất tiện. NhÆ°ng bên cạnh những Ä‘óng góp cho nền kinh tế, dầu mỏ cÅ©ng bị tố cáo là má»™t nguyên nhân gây ra tình trạng há»—n loạn và chiến tranh. Nhiều người tin rằng hầu hết những cuá»™c chiến tranh và xung Ä‘á»™t ở Tây Á và Trung Đông là vì dầu mỏ.

Chẳng hạn, những người theo thuyết âm mÆ°u tin rằng chính vì dầu mỏ mà tình báo Hoa Kỳ và Anh Ä‘ã lật đổ chính phủ được bầu của Mohammed Mossadegh ở Iran vào năm 1953, dọn đường cho các đại gia dầu mỏ nhÆ° Petroleum và Shell; chính vì dầu mỏ mà Tổng thống George Bush và đồng minh Ä‘ã Ä‘ánh chiếm Iraq năm 2003 và Tổng thống Obama Ä‘ã can thiệp vào Libya năm 2012; vì dầu mỏ mà Syria Ä‘ang chìm vào má»™t cuá»™c chiến không biết hồi kết.

Dầu mỏ cÅ©ng được dùng nhÆ° má»™t vÅ© khí chính trị. Chẳng hạn, vào năm 1973, các nÆ°á»›c Ả rập sản xuất dầu mỏ Ä‘ã quyết định không bán dầu mỏ cho phÆ°Æ¡ng Tây vì Ä‘ã ủng há»™ Israel. NhÆ°ng dầu mỏ không phải là thứ vÅ© khí Ä‘á»™c quyền của các nÆ°á»›c Ả rập. PhÆ°Æ¡ng Tây cÅ©ng Ä‘ã từng dùng thứ hàng hóa này nhÆ° má»™t loại vÅ© khí chống lại các chính quyền đối nghịch.

Thông qua việc kiểm soát Há»™i đồng Bảo an Liên Hiệp quốc, phÆ°Æ¡ng Tây Ä‘ã áp đặt lệnh trừng phạt lên các nÆ°á»›c nhÆ° Iran, Iraq, Libya và Sudan, ngăn cản các nÆ°á»›c này bán dầu mỏ. Cấm vận kinh tế đối vá»›i chế Ä‘á»™ Saddam Hussein ở Iraq từng khiến kinh tế nÆ°á»›c này chá»›i vá»›i. Tờ Daily Mirror cho rằng trong những năm cuối thập niên 80 của thế ká»· trÆ°á»›c, Hoa Kỳ và Ả rập Saudi từng liên kết vá»›i nhau để thao túng giá dầu thế giá»›i, khiến nó giảm xuống mức 10USD/thùng vá»›i mục Ä‘ích trừng phạt Liên Xô. Và họ Ä‘ã thành công khi góp phần đẩy Liên Xô đến tan rã và chấm dứt chiến tranh lạnh.

Điều chưa từng thấy

Thông thường, khi có chiến tranh hay xung Ä‘á»™t ở má»™t khu vá»±c sản xuất dầu mỏ, giá dầu sẽ tăng phi mã. Năm 1973, khi các nÆ°á»›c Ả rập áp đặt cấm vận dầu mỏ lên phÆ°Æ¡ng Tây, giá dầu thế giá»›i tăng gấp 4 lần từ 3USD/thùng lên 12USD/thùng chỉ trong vòng vài ngày và lên đến đỉnh Ä‘iểm 20USD thời gian ngắn sau Ä‘ó.

Giá dầu luôn được giữ ở mức cao suốt thời gian cuá»™c chiến tranh 9 năm giữa Iran và Iraq, cÅ©ng nhÆ° gia tăng chóng mặt trong cuá»™c xâm lăng của Iraq sang Kuwait năm 1991, hay khi Hoa Kỳ và đồng minh tấn công Iraq năm 2003. Những xung Ä‘á»™t chính trị và lo ngại nguồn cung giảm dần Ä‘ã đẩy giá dầu từ mức 70USD/thùng tháng 8-2007 lên 150USD/thùng tháng 7-2008.

Việc giá dầu quay đầu giảm trong những lúc Ä‘ang có xung Ä‘á»™t địa chính trị là thứ gì Ä‘ó chÆ°a từng nghe thấy. Hiện có những lo ngại rằng cuá»™c chiến tranh hiện nay ở Syria và Iraq sẽ lan rá»™ng sang các nÆ°á»›c khác trong khu vá»±c sản xuất dầu mỏ (Trung Đông chiếm 66% tổng sản lượng OPEC).

Thêm vào Ä‘ó là cuá»™c khủng hoảng ở miền Đông Ukraine, nÆ¡i Nga - nÆ°á»›c sản xuất dầu và khí đốt - Ä‘ang Ä‘e dọa cắt giảm nguồn cung tá»›i Ukraine và các nÆ°á»›c châu Âu để trả Ä‘Å©a các biện pháp trừng phạt kinh tế của Hoa Kỳ và châu Âu lên Moscow.

Thông thường, căng thẳng ở Nga và Trung Đông - vá»›i việc tổ chức khủng bố IS chiếm các mỏ dầu ở Iraq và Syria - sẽ là má»™t Ä‘òn kép lên các quốc gia mua dầu mỏ. NhÆ°ng thay vào Ä‘ó, các nÆ°á»›c nhập khẩu dầu Ä‘ang ăn mừng giảm giá. Giá dầu Ä‘ã giảm khoảng 30% kể từ tháng 6, từ mức 112USD xuống còn khoảng 80USD/thùng. Không chỉ vậy, giá dầu còn được dá»± báo tiếp tục duy trì ở mức thấp.

“Nếu không có sá»± gián Ä‘oạn nguồn cung má»›i nào, áp lá»±c giảm giá có thể tiếp tục kéo dài tá»›i ná»­a đầu năm 2015. Rõ ràng chúng ta Ä‘ã bắt đầu má»™t chÆ°Æ¡ng má»›i trong lịch sá»­ của thị trường dầu mỏ” - CÆ¡ quan Năng lượng Quốc tế (IEA) cho biết trong báo cáo má»›i nhất. TÆ°Æ¡ng tá»±, trong dá»± báo ngắn hạn công bố hôm 12-11, CÆ¡ quan Thông tin năng lượng Hoa Kỳ (EIA) dá»± báo giá dầu thô bình quân vào khoảng 95USD/thùng trong năm nay và 77,75USD/thùng vào năm tá»›i; dầu Brent 101,04USD/thùng trong năm 2014 và 83,42USD/thùng năm 2015.

Biếm họa về việc giá dầu được dùng nhÆ° hàng hóa chính trị.

Điều gì Ä‘ã dẫn đến sá»± bất thường này? Những người trung thành vá»›i các lý thuyết thị trường tin rằng Ä‘ó là kết quả của việc tăng cung và giảm cầu, đặc biệt là việc Hoa Kỳ - nÆ°á»›c tiêu thụ số 1 - Ä‘ang tiến gần tá»›i tá»± chủ nguồn cung bằng việc phát triển ngành công nghiệp dầu mỏ Ä‘á phiến.

EIA cho biết sản lượng tại Hoa Kỳ đạt 8,9 triệu thùng/ngày trong tháng 10, mức cao nhất theo tháng kể từ tháng 3-1986. CÆ¡ quan này dá»± báo sản lượng dầu thô bình quân của Hoa Kỳ trong năm nay là 8,57 triệu thùng/ngày và 9,5 triệu thùng/ngày năm tá»›i.

NhÆ° vậy, sản lượng bình quân trong năm 2015 sẽ đạt mức cao nhất kể từ năm 1972. Ngoài ra, thế giá»›i cÅ©ng chứng kiến sá»± hồi sinh của ngành công nghiệp dầu mỏ ở Libya. Trong khi Ä‘ó, nhu cầu tiêu thụ ở Hoa Kỳ sẽ giảm còn 18,91 triệu thùng/ngày trong năm nay và 19,07 triệu thùng/ngày vào năm tá»›i, hạ so vá»›i dá»± báo 18,92 triệu thùng/ngày năm 2014 và 19,1 triệu thùng/ngày năm 2015.

EIA cÅ©ng giảm dá»± báo tiêu thụ dầu mỏ toàn cầu xuống còn 91,38 triệu thùng/ngày trong năm nay và 92,5 triệu thùng/ngày vào năm tá»›i. Cùng lúc Ä‘ó là sá»± sụt giảm nhu cầu ở các nÆ°á»›c Ä‘ông dân nhất nhì thế giá»›i là Trung Quốc và Ấn Độ, do kinh tế ở những nÆ°á»›c này bắt đầu tăng trưởng chậm lại.

Trong khi Ä‘ó, các nÆ°á»›c xuất khẩu dầu mỏ ở châu Phi, nhÆ° Nigeria, nay tăng cường xuất khẩu sang châu Á vì Ä‘ã Ä‘ánh mất thị trường Hoa Kỳ sau khi nÆ°á»›c này tăng sản lượng dầu Ä‘á phiến. NhÆ° vậy, lượng dầu đổ sang châu Á nhiều hÆ¡n trong khi nhu cầu tại Ä‘ó lại ít hÆ¡n, buá»™c lòng các nhà xuất khẩu phải hạ giá để giành giật thị trường, đặc biệt ở Trung Quốc.

Nguồn tin: Saigondautu