NÆ°á»›c nắm trong tay quyền lá»±c dầu mỏ của thế giá»›i, Ả rập Saudi, Ä‘ã giữ im lặng suốt thời gian dài giá dầu lao dốc. Mãi đến trung tuần tháng này, Bá»™ trưởng Dầu mỏ Ả rập Saudi má»›i lên tiếng giải thích rằng việc giá dầu lao dốc hoàn toàn do thị trường, nhÆ°ng Ä‘ã quá muá»™n để có thể làm yên lòng những người tin theo thuyết âm mÆ°u.

Thỏa thuận bí mật

Nhà báo Ameen Izzadeen của Daily Mirror tin rằng dầu giảm giá má»™t cách bất thường nhÆ° hiện nay thá»±c ra là kết quả má»™t thỏa thuận bí mật giữa Hoa Kỳ và Ả rập Saudi. “Nguyên nhân của hiện tượng kỳ lạ này được tìm thấy trong má»™t thỏa thuận bí mật giữa Hoa Kỳ và Ả Rập Saudi vào tháng trÆ°á»›c. Các logic sau thỏa thuận này là: Nếu giá dầu tăng vì những căng thẳng Trung Đông, ngành xuất khẩu dầu mỏ Nga sẽ kiếm đủ tiền để giúp Moscow phá vỡ tác Ä‘á»™ng của các biện pháp trừng phạt kinh tế do Hoa Kỳ và các đồng minh châu Âu áp đặt” - ông Izzadeen viết.

Điều này Ä‘ã được minh chứng trong lịch sá»­. Sau khi Liên Xô tan rã, Nga rÆ¡i vào tình trạng há»—n loạn kinh tế trong những năm 1990 khi đồng rúp bị sụp đổ. Chính nhờ giá dầu tăng mạnh Ä‘ã cho phép Nga lấy lại ít nhất là cái vẻ bề ngoài của vị thế siêu cường vào năm 2005 và khẳng định quyền lá»±c của mình bằng cách mở cuá»™c chiến tranh ở Georgia vào năm 2008 và sáp nhập Crimea trong năm nay.

Nếu giá dầu giảm, Hoa Kỳ và các đồng minh vùng Vịnh tin rằng Nga có thể phải khụy gối, vì có tá»›i 50% thu ngân sách của nÆ°á»›c này phụ thuá»™c vào xuất khẩu dầu và khí đốt. Chiến lược này Ä‘ã từng thành công vào cuối thập niên 80 của thế ká»· trÆ°á»›c (xem lại Kỳ 1).

PhÆ°Æ¡ng Tây lo ngại nếu Nga không bị trừng phạt hay áp lá»±c, đất nÆ°á»›c lá»›n nhất thế giá»›i càng lún sâu vào những Ä‘á»™ng thái đầy tham vọng có thể nghiêm trọng hÆ¡n việc thôn tính Crimea. Ngoài ra, phÆ°Æ¡ng Tây và các đồng minh vùng Vịnh, đặc biệt Ả Rập Saudi, Ä‘ang tức tối “gấu Nga” vì Tổng thống Vladimir Putin là má»™t người ủng há»™ trung thành của Tổng thống Syria Bashar al-Assad.

Hàng tháng trời trÆ°á»›c khi Thế vận há»™i Mùa Ä‘ông khai mạc ở Sochi, Nga vào tháng 2, Giám đốc tình báo Ả rập Saudi, Hoàng tá»­ Bandar bin Sultan, Ä‘ã gặp Putin để cảnh báo nếu Moscow không chấm dứt việc há»— trợ chế Ä‘á»™ Assad, Ả rập Saudi sẽ không còn chọn lá»±a nào khác ngoài việc tiến hành những biện pháp có hại cho Nga.

Vào thời Ä‘iểm Ä‘ó, nhiều nhà phân tích tin rằng những gì Bandar ám chỉ có thể là má»™t cuá»™c tấn công khủng bố vào làng Olympic do má»™t nhóm phiến quân Chechnya được Saudi tài trợ. NhÆ°ng Ä‘iều này Ä‘ã không xảy ra. Thay vào Ä‘ó, theo Izzdeen, Ả rập Saudi và Hoa Kỳ quyết định sá»­ dụng giá dầu nhÆ° má»™t vÅ© khí, không chỉ để trừng phạt Nga, mà cả Iran - má»™t đồng minh thân cận Assad hÆ¡n Nga.

NhÆ° Moscow, Tehran cÅ©ng đặt hết hy vọng vào giá dầu tăng để vượt qua những khó khăn kinh tế Ä‘ang phải đối mặt vì cấm vận của Hoa Kỳ. Bên cạnh Ä‘ó, “vÅ© khí giá dầu” của Hoa Kỳ-Saudi cÅ©ng kết nối vá»›i Ä‘á»™ng thái của Hoa Kỳ-Israel nhằm gây sức ép lên Iran để ngăn chặn chÆ°Æ¡ng trình hạt nhân của Tehran.

Song song Ä‘ó, Liên minh châu Âu Ä‘ang há»— trợ Ukraine tiếp cận được má»™t số nguồn cung cấp khí đốt ngoài Nga. Má»™t kế hoạch dài hạn là giúp Ukraine được cấp khí đốt từ Trung Đông thông qua châu Âu. NhÆ°ng để Ä‘iều này xảy ra, Assad nhất định phải ra Ä‘i. Nếu hạ bệ được Assad, dầu và khí đốt từ Saudi, UAE và Qatar có thể đến được thị trường châu Âu thông qua đường ống xuyên suốt Syria.

Theo thỏa thuận bí mật được ký kết trong cuá»™c Ä‘àm phán giữa Ngoại trưởng Hoa Kỳ John Kerry vá»›i Quốc vÆ°Æ¡ng Abdullah và Hoàng tá»­ Bandar tại Jeddah tháng trÆ°á»›c, Ả rập Saudi Ä‘ã đồng ý bán dầu cho má»™t số khách hàng quan trọng nhÆ° Trung Quốc vá»›i giá thấp hÆ¡n giá thị trường. Theo Ä‘ó, Ả rập Saudi sẽ bán dầu cho Trung Quốc vá»›i giá 50-60USD/thùng nhằm ngăn cản Trung Quốc mua dầu mỏ của Nga. Há»— trợ cho Ả rập Saudi là Kuwait và UAE. Động thái này Ä‘ã buá»™c Iran, nÆ°á»›c sản xuất dầu lá»›n thứ tÆ°, cÅ©ng phải vào cuá»™c nhằm giảm thiểu thiệt hại trÆ°á»›c việc giá dầu giảm mạnh.

Hay đồng minh đấu Ä‘á?

Tuy nhiên, má»™t số ý kiến khác cho rằng nếu giá dầu hạ, bản thân Hoa Kỳ cÅ©ng là bên bị hại, nên rất có thể Ä‘ây là hành Ä‘á»™ng Ä‘Æ¡n phÆ°Æ¡ng của Ả rập Saudi nhằm kiềm chế ngành sản xuất dầu Ä‘á phiến Ä‘ang gia tăng ở Hoa Kỳ. Thay vì lo lắng về Nga, Ả rập Saudi có thể Ä‘ang tìm cách kéo giá dầu mỏ xuống thấp tá»›i mức khiến sản xuất dầu mỏ của Hoa Kỳ không mang lại lợi nhuận và phải từ bỏ, từ Ä‘ó bảo tồn được sá»± thống trị của Saudi trên các thị trường dầu mỏ.

Sản lượng dầu thô của Hoa Kỳ tăng liên tục từ năm 2008, vượt nhập khẩu ròng vào năm 2011 và tiếp tục tăng mạnh gần Ä‘ây. Nhập khẩu dầu thô giảm giúp củng cố mạnh mẽ an ninh năng lượng của Hoa Kỳ nhờ giảm được sá»± phụ thuá»™c vào các nÆ°á»›c Ä‘ang có nguy cÆ¡ đổ vỡ cao hÆ¡n bên ngoài Bắc Mỹ. Sản lượng dầu thô của Hoa Kỳ tăng Ä‘áng kể nhờ dầu Ä‘á phiến sét, là kết quả việc phát triển thành công những công nghệ má»›i nhÆ° khoan ngang và bẻ gãy thủy lá»±c.

Bên cạnh sá»± phát triển của công nghệ dầu Ä‘á phiến, má»™t lý do khác làm tăng sản lượng ở Hoa Kỳ là do giá dầu ở mức cao Ä‘ã khuyến khích việc tiếp cận các mỏ dá»± trữ dầu Ä‘á phiến của nhà nÆ°á»›c và tÆ° nhân. NhÆ°ng nếu giá dầu giảm quá mức, ngành công nghiệp này có thể bị phá sản do giá bán không bù nổi giá thành sản xuất.

Nguy cÆ¡ này hoàn toàn có thá»±c và Ä‘ã từng xuất hiện trong lịch sá»­, khi giá dầu thấp Ä‘ã làm hoạt Ä‘á»™ng sản xuất dầu Ä‘á phiến của Hoa Kỳ bị chết yểu vào đầu thập niên 80. TrÆ°á»›c Ä‘ó, ngành dầu Ä‘á phiến Hoa Kỳ tăng đạt đỉnh năm 1970 vì tiếp cận được những mỏ má»›i và những phát kiến công nghệ má»›i.

Cuá»™c gặp gỡ giữa Vua Ả rập Saudi Abdullah (phải) và Ngoại trưởng Hoa Kỳ John Kerry
hồi tháng 9 được cho là để bàn kế hoạch thao túng thị trường dầu mỏ.

Cùng vá»›i Ä‘ó là sá»± kết hợp của giá dầu đạt đỉnh, tăng tiêu thụ ở Hoa Kỳ và cấm vận dầu mỏ của OPEC. Năm 1980, dầu thô đạt giá 30USD/thùng và dá»± báo còn tăng nữa. NhÆ°ng chi phí sản xuất dầu Ä‘á phiến của Hoa Kỳ lúc Ä‘ó cÅ©ng tròm trèm 30USD/thùng.

Nếu giá dầu thế giá»›i tăng nhÆ° dá»± báo, ngành này má»›i có lời. NhÆ°ng những năm sau Ä‘ó, cùng vá»›i cuá»™c suy thoái kinh tế, nhu cầu dầu thô thế giá»›i giảm, trong khi OPEC lại làm ngập tràn thị trường dầu khiến giá giảm dài hạn. Điều này Ä‘ã dẫn đến việc tất cả dá»± án dầu Ä‘á phiến ở Hoa Kỳ bị phá sản vào đầu thập niên 80. Cho đến nay, chi phí sản xuất dầu Ä‘á phiến vẫn cao hÆ¡n nhiều so vá»›i việc sản xuất dầu truyền thống.

Theo Æ°á»›c tính, chi phí này vào khoảng 70-75USD/thùng. Vì vậy, các chuyên gia của FOXBusiness Æ°á»›c tính nếu Ả rập Saudi và các nÆ°á»›c OPEC tìm cách ghim giá dầu dÆ°á»›i mức 75USD/thùng trong 12 tháng tá»›i, sản lượng dầu ở Hoa Kỳ sẽ giảm dần kể từ cuối năm 2015.

Trong trường hợp này, có phải Hoa Kỳ sẽ Ä‘Æ°a đầu chịu trận? Không hoàn toàn nhÆ° vậy, các nhà phân tích của Reuters cho biết Washington có thể phản ứng bằng cách mua dầu thô nhiều hÆ¡n để cân bằng thị trường, hoặc áp thuế lên dầu nhập khẩu từ Ả rập Saudi.

Nguồn tin: Saigondautu