Ngày 15-12, Nghị định số 84/2009/NÐ-CP về kinh doanh xăng, dầu bắt đầu có hiệu lá»±c. Nghị định này quy định rõ cÆ¡ chế kinh doanh xăng, dầu và Ä‘iều kiện kinh doanh xăng, dầu tại thị trường Việt Nam, thay thế các văn bản trÆ°á»›c Ä‘ây. Theo Nghị định 84, việc kinh doanh xăng, dầu sẽ được vận hành theo cÆ¡ chế má»›i, doanh nghiệp (DN) được quyền quyết định giá bán lẻ khi giá xăng, dầu thành phẩm thị trường thế giá»›i có biến Ä‘á»™ng.

Từ năm 2007, Nghị định 55 về kinh doanh xăng, dầu cÅ©ng Ä‘ã xác định mục tiêu chuyển kinh doanh xăng, dầu sang cÆ¡ chế thị trường, giảm dần sá»± bù lá»— của Nhà nÆ°á»›c nhÆ°ng khi Ä‘Æ°a vào vận hành do giá thị trường thế giá»›i biến Ä‘á»™ng phức tạp, tăng giá liên tục, thời kỳ cao Ä‘iểm giá dầu thô lên tá»›i 148 USD/thùng. Trong bối cảnh nhÆ° vậy, để ổn định sản xuất và đời sống, Nhà nÆ°á»›c tiếp tục Ä‘iều hành theo hÆ°á»›ng "tiệm cận" giá thế giá»›i mà chÆ°a thá»±c hiện hoàn toàn theo cÆ¡ chế thị trường. Sá»± Ä‘iều hành này dẫn tá»›i việc cÆ¡ quan quản lý nhà nÆ°á»›c phải chạy theo DN để quản lý giá, còn DN thì bị Ä‘á»™ng, má»—i lần muốn tăng hoặc giảm giá đều phải xin phép, còn người tiêu dùng thì bức xúc sau má»—i lần tăng giá. Ðiều Ä‘áng nói hÆ¡n do chÆ°a chuyển hẳn sang cÆ¡ chế thị trường, Nhà nÆ°á»›c vẫn phải bù lá»— cho DN đầu mối kinh doanh xăng, dầu. Theo số liệu công bố của Kiểm toán Nhà nÆ°á»›c, tổng số tiền ngân sách phải bỏ ra cấp bù cho các DN đầu mối nhập khẩu năm 2008 là 22 nghìn tá»· đồng. Trong Ä‘ó, cấp bù lá»— cho Tổng công ty Xăng dầu Việt Nam là 10.775 tá»· đồng đối vá»›i các mặt hàng dầu và 4.000 tá»· đồng đối vá»›i mặt hàng xăng. Năm 2009, mặc dù thị trường thế giá»›i giá tiếp tục biến Ä‘á»™ng nhÆ°ng vá»›i quyết tâm chuyển kinh doanh xăng, dầu sang cÆ¡ chế thị trường, Nhà nÆ°á»›c Ä‘ã chấm dứt bù lá»— cho DN nhÆ°ng số ná»™p ngân sách Nhà nÆ°á»›c của DN cÅ©ng bắt đầu tăng lên. Riêng Tổng công ty Xăng dầu Việt Nam dá»± kiến mức ná»™p ngân sách Nhà nÆ°á»›c năm 2009 là 26 nghìn tá»· đồng, tăng hÆ¡n 10 nghìn tá»· đồng so vá»›i năm trÆ°á»›c, con số này Ä‘ã khẳng định kết quả của Ä‘iều hành kinh doanh xăng, dầu theo cÆ¡ chế thị trường.

Ðể từng bÆ°á»›c chuyển kinh doanh xăng, dầu theo cÆ¡ chế má»›i, Nghị định 84 quy định rõ những Ä‘iều kiện, quyền lợi, trách nhiệm của từng đối tượng trong quá trình kinh doanh xăng, dầu. Ðặc biệt là việc công khai hóa công thức tính toán hình thành giá bán lẻ xăng, dầu, công khai minh bạch để làm căn cứ giám sát quá trình tăng, giảm giá. CÅ©ng theo quy định má»›i, DN sẽ được phép tá»± ban hành, công bố và áp dụng giá bán mà không cần đăng ký, xin phép phÆ°Æ¡ng án Ä‘iều chỉnh giá, bỏ qua khâu kiểm tra, phê duyệt phÆ°Æ¡ng án nhÆ° trÆ°á»›c Ä‘ây, từ Ä‘ó xóa bỏ được tình trạng cÆ¡ quan quản lý "chờ" DN đăng ký giá, còn DN nhìn nhau để tăng, giảm, loại bỏ được yếu tố phi thị trường. Theo quy định má»›i, các DN khác nhau nhập khẩu xăng, dầu ở các thời Ä‘iểm khác nhau có thể bán ra vá»›i mức giá khác nhau, nếu tiết kiệm được chi phí thì có thể Ä‘Æ°a ra giá cạnh tranh, đồng thời tá»± quyết định tăng, giảm theo khung Ä‘ã quy định khi giá biến Ä‘á»™ng và tá»± chịu trách nhiệm. Việc vận hành theo cÆ¡ chế má»›i ngoài việc Ä‘Æ¡n giản hóa khâu quản lý vẫn bảo đảm sá»± chặt chẽ, còn người tiêu dùng có thể giám sát được giá bán của DN. Tính Æ°u việt của cÆ¡ chế má»›i còn được thể hiện thông qua chấm dứt bù lá»— cho DN kinh doanh xăng, dầu, giảm chi cho ngân sách Nhà nÆ°á»›c.

Những quy định má»›i tại Nghị định 84 là bÆ°á»›c tiến trong quản lý, bảo đảm Nhà nÆ°á»›c Ä‘iều hành quản lý giá xăng, dầu theo cÆ¡ chế thị trường. Vấn đề còn lại là để Ä‘Æ°a chính sách vào cuá»™c sống, quyết tâm không quay trở lại cÆ¡ chế bao cấp Ä‘òi hỏi trong quá trình Ä‘iều hành, cÆ¡ quan quản lý nhà nÆ°á»›c cần có thái Ä‘á»™ kiên định và kiên quyết vận hành hoàn toàn theo cÆ¡ chế thị trường, loại bỏ những yếu tố làm cản trở đến quá trình vận hành theo cÆ¡ chế má»›i, tăng cường vai trò kiểm tra, giám sát của Nhà nÆ°á»›c. Bá»™ Tài chính, Bá»™ Công thÆ°Æ¡ng tổ chức kiểm tra giám sát chặt chẽ, giữ vai trò trọng tài, bảo đảm tính khách quan, công khai, minh bạch để bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng. Trong quá trình kinh doanh, những DN đầu mối không thá»±c hiện Ä‘úng quy định phải được xá»­ lý kịp thời, công khai hóa thông tin về sai phạm để người tiêu dùng biết. Quá trình chuyển đổi cÆ¡ chế kinh doanh sẽ còn phải đối mặt vá»›i những diá»…n biến phức tạp của thị trường, Ä‘òi hỏi các cÆ¡ quan quản lý Nhà nÆ°á»›c, DN và đặc biệt là người tiêu dùng phải thích ứng vá»›i những biến Ä‘á»™ng tăng, giảm giá theo quy luật thị trường, kiên trì thá»±c hiện Ä‘úng những quy định tại Nghị định số 84 của Chính phủ.

ND