- Trong các biến số kinh tế vÄ© mô cÆ¡ bản, về lý thuyết thì dầu thô không có mặt. NhÆ°ng dầu thô thá»±c tế lại có thể xem là má»™t trong những biến số cÆ¡ bản nhất, chi phối mạnh đến các biến số khác bao gồm cả lạm phát, tá»· giá, lãi suất…

Trong năm 2015, tín hiệu tích cá»±c là tuy giá dầu thế giá»›i trồi sụt và Việt Nam, vá»›i hình ảnh má»™t quốc gia vẫn còn phải xuất thô dầu cÅ©ng nhÆ° má»™t phần nguồn thu ngân sách có sá»± Ä‘óng góp từ khai thác tài nguyên, đến cuối năm, Ä‘ã có má»™t phác thảo má»›i: Ít nhất, ngân sách quốc gia không còn quá phụ thuá»™c vào dầu thô.

Những “biến số” dầu thô

Vá»›i má»™t quá khứ gần ở ba năm trÆ°á»›c, tá»· trọng xuất khẩu dầu thô Ä‘óng góp vào kim ngạch xuất khẩu và nguồn thu ngân sách quốc gia nhÆ° sau:

Năm2012,, dầu thô Ä‘óng góp vào kim ngạch xuất khẩu 8,23 tá»· USD trong tổng kim ngạch 114,57 tá»· USD,. Năm 2013, con số này giảm 11,9% so vá»›i cùng kỳ, xuống còn 7,2 tá»· USD trong tổng kim ngạch xuất khẩu 132,2 tá»· USD. Năm 2014, tá»· trọng giảm nhẹ xuống 0,1%, Ä‘óng góp 7,23 tá»· vào tổng kim ngạch xuất khẩu 150 tá»· USD. Theo thống kê từ Tổng cục Hải quan trong ba năm này, sản lượng xuất khẩu dầu thô giảm nhẹ và Ä‘ây cÅ©ng là yếu tố tác Ä‘á»™ng đến tá»· trọng nguồn thu. Tuy nhiên, sá»± sụt giảm của giá dầu thô thế giá»›i má»›i là yếu tố chính khiến dầu thô của Việt Nam xuất khẩu ngày càng bị co hẹp lại, đặc biệt là co hẹp về mức lãi khi giá xuất Ä‘i ngày càng về gần vá»›i chi phí bỏ ra để khai thác dầu.

Dù vậy, dầu thô ít nhất trong những năm qua vẫn Ä‘óng góp không nhỏ vào ngân sách. Năm 2012, vá»›i mức giá dầu thô xuất khẩu bình quân đạt 118 USD/thùng, cao hÆ¡n 33 USD/thùng so vá»›i dá»± toán, tÆ°Æ¡ng ứng tá»· lệ 38%, ngân sách Ä‘ã có thêm mức vượt thu từ dầu thô Ä‘áng kể, đặc biệt vào sản lượng thanh toán vượt 4,1% và chênh lệch giữa giá dá»± toán và giá thanh toán. Kết quả trong 4 khoản thu Nhà nÆ°á»›c, dầu thô có mức vượt thu tăng vọt so vá»›i dá»± toán tăng vọt tá»›i 66%, chiếm tá»· trọng tá»›i 18,9% trong tổng thu ngân sách và dÆ° đủ bù đắp thâm hụt nguồn thu từ thuế bất Ä‘á»™ng sản vốn Ä‘ã bị Ä‘óng băng ở thời Ä‘iểm Ä‘ó, Ä‘Æ°a dá»± thu ngân sách xuất sắc hoàn thành vượt chỉ tiêu.

TÆ°Æ¡ng tá»±, dá»± toán thu ngân sách năm 2013 là 816.000 tá»· đồng, trong Ä‘ó từ dầu thô 99.000 tá»· đồng (chiếm 12,13%); các số tÆ°Æ¡ng ứng của dá»± toán ngân sách 2014 là 782,7 ngàn tá»· đồng và 85,2 ngàn tá»· đồng (chiếm 10,89% tổng thu ngân sách). NhÆ° vậy cả dá»± toán thu ngân sách và thu từ dầu thô Ä‘ã giảm. Kết quả dù giá dầu Ä‘i xuống ngay từ đầu năm nhÆ°ng dầu thô vẫn Ä‘óng góp vào ngân sách trên 120.000 tá»· đồng. Và ở năm 2014, khoản thu lá»›n Ä‘áng quan tâm nhất trong cÆ¡ cấu ngân sách vẫn là thu từ dầu thô. Ở thời Ä‘iểm lên kế hoạch ngân sách, các cÆ¡ quan quản lí Æ°á»›c giá dá»± toán từ đầu năm tá»›i 100 USD/thùng, nhÆ°ng từ tháng 7/2014 giá dầu thô trên thị trường thế giá»›i liên tục sụt giảm, thậm chí xuống dÆ°á»›i 60 USD/thùng vào cuối năm. Sản lượng khai thác Ä‘ã được đẩy lên để thu về 107 ngàn tá»· đồng.

Theo báo cáo của Bá»™ Tài chính, tổng số thu từ dầu thô năm 2014 không những không giảm, mà vẫn đạt và vượt tá»›i 25,6% so vá»›i dá»± toán. Nói cách khác, liên tục trong nhiều năm, dù giá dầu ngày càng Ä‘i lùi, 1 phần lá»›n nguồn thu cho ngân sách vẫn đặt gánh nặng lên “mÅ©i nhọn” xuất khẩu dầu thô. Theo Ä‘ó, dù muốn hay không, Việt Nam vẫn Ä‘ang là quốc gia mà nền kinh tế xuất khẩu có trên 10% tá»· trọng GDP là từ khai thác dầu thô.

Và sá»± chủ Ä‘á»™ng – Đã thật là… chủ Ä‘á»™ng?

Những biến Ä‘á»™ng hÆ¡n 6 năm qua của thế giá»›i dầu khiến các nhà hoạch định kịch bản vÄ© mô không thể không tính toán ẩn số giá dầu. NhÆ°ng biến Ä‘á»™ng thá»±c tế của giá dầu năm nay dường nhÆ° Ä‘ang nằm ngoài biên Ä‘á»™ của những kịch bản.

Năm 2015, các cÆ¡ quan quản lí dá»± toán nguồn thu giá dầu 93.000 tá»· đồng, vá»›i giá dầu dá»± toán 98 USD/ thùng. Tại thời Ä‘iểm hiện nay, giá dầu thô Ä‘ang về dÆ°á»›i mức 40 USD/ thùng, tức sụt giảm khoảng ½ so vá»›i mức giá dá»± toán. Có nghÄ©a là dá»± báo của TS Lê Đăng Doanh, nguyên Viện trưởng Viện Nghiên cứu Kinh tế Trung Æ°Æ¡ng vào hồi giữa năm 2015, rằng có thể ngân sách thu được từ dầu thô năm nay sẽ chỉ đạt khoảng 50.000 tá»· đồng, là có thể xảy ra.

Kết quả chính thức Æ°á»›c tính tá»›i 15/12/2015, theo thông tin của Thứ trưởng Bá»™ Tài chính Đỗ Hoàng Anh Tuấn, nguồn thu ngân sách từ từ dầu thô, Ä‘ang đạt 66.000 tá»· đồng, chiếm tá»· trọng khoảng 6% tổng thu ngân sách Nhà nÆ°á»›c. Tuy chÆ°a biết việc xây dá»±ng kịch bản cho giá dầu ở các mức nhÆ° vậy, thì những “biến số phụ” nào cho các kịch bản sẽ Ä‘i theo, nhÆ°ng rõ ràng vá»›i mức giá dầu các tháng trong tÆ°Æ¡ng lai Ä‘ang giảm dÆ°á»›i ngưỡng 36 USD/ thùng, và thậm chí giá dầu Brent còn được các chuyên gia dá»± báo có thể giảm xuống tá»›i 34 USD/ thùng, khoảng 20.000 tá»· cần thu để đạt kế hoạch dá»± toán từ dầu thô cho ngân sách sẽ rất khó khăn. CÆ¡ quan quản lí sẽ phải có nguồn thu nào khác bù đắp khoản hụt này.

Theo khẳng định của Thứ trưởng, mức giá dầu hiện hữu không ảnh hưởng đến thu ngân sách 2015, và con số thu được còn thấp hÆ¡n cả phần nợ đọng thuế (76.000 tá»· đồng) – xác nhận thu từ dầu thô Ä‘ã không còn là nguồn có tá»· trọng lá»›n nhÆ° 5 – 10 năm trÆ°á»›c, có thể xem là tín hiệu tích cá»±c về sá»± chủ Ä‘á»™ng “thoát dầu” của má»™t nền kinh tế vẫn chịu tác Ä‘á»™ng thu chính từ khai thác tài nguyên.

Kinh tế Việt Nam hiện thoát bóng Ä‘en lạm phát, phục hồi, Ä‘i vào phát triển, thì ngân sách Nhà nÆ°á»›c Ä‘ã có nguồn để tăng thu từ hoạt Ä‘á»™ng sản xuất, kinh doanh
Tích cá»±c ở mặt chủ Ä‘á»™ng, nhÆ°ng chúng ta Ä‘ã hoàn toàn chủ Ä‘á»™ng? Ở má»™t biến số khác, ta sẽ thấy rằng dầu thô lại vẫn Ä‘ang tác Ä‘á»™ng tá»›i kinh tế Việt Nam: Giá dầu thô thế giá»›i Ä‘ang giảm gần tá»›i 2/3. Giá xăng dầu giảm. Và khá thú vị là lạm phát của Việt Nam cÅ©ng Ä‘ã tá»· lệ thuận giảm tÆ°Æ¡ng ứng. Có thể nói là mục tiêu kềm chế lạm phát dÆ°á»›i 5% của Việt Nam năm 2015 Ä‘ã hoàn thành hết sức xuất sắc và có vẻ khá nhẹ nhàng hÆ¡n so vá»›i những ná»— lá»±c kềm chế lạm phát các năm trÆ°á»›c Ä‘ây, đặc biệt trong bối cảnh tăng trưởng tín dụng có thể đạt tá»›i 17% cÅ©ng nhÆ° tổng cung tiền đạt mục tiêu theo kế hoạch. NhÆ° vậy, rõ ràng kinh tế Việt Nam hiện thoát bóng Ä‘en lạm phát, phục hồi, Ä‘i vào phát triển, thì ngân sách Nhà nÆ°á»›c Ä‘ã có nguồn để tăng thu từ hoạt Ä‘á»™ng sản xuất, kinh doanh và xuất khẩu phi dầu thô – qua Ä‘ó có thể tăng bù đắp cho khoản hụt thu từ khai thác và xuất khẩu dầu thô cÅ©ng nhÆ° từ nhập khẩu xăng dầu thành phẩm.

Vấn đề đặt ra là má»™t khi cÆ¡ cấu thu ngân sách dù Ä‘ã tạm “thoát dầu” nhÆ°ng vẫn chÆ°a thoát khai thác tài nguyên, thoát dá»±a vào các hoạt Ä‘á»™ng xuất – nhập khẩu thì nguồn thu Ä‘ó liệu có bền vững, khi thị trường quốc tế luôn tiềm ẩn biến Ä‘á»™ng và má»™t mặt khác, những biến Ä‘á»™ng Ä‘ó cÅ©ng phần nào phụ thuá»™c vào diá»…n biến giá dầu – nguồn cung và sản lượng từ các quốc gia xuất dầu.

Có lẽ Việt Nam hẳn Ä‘ang cần má»™t thời gian quá Ä‘á»™ để Ä‘iều chỉnh sá»± phụ thuá»™c của xuất nhập khẩu dầu thô – xăng dầu trong tổng kim ngạch xuất nhập khẩu nói chung, và trong ngân sách nhà nÆ°á»›c nói riêng; cÅ©ng nhÆ° cần má»™t thời gian để thay đổi cÆ¡ cấu thu ngân sách phù hợp. Kịch bản kinh tế và thu ngân sách nhà nÆ°á»›c năm 2016 hy vọng Ä‘ã được xây dá»±ng trên các dá»± báo nhích gần, sát gần đến các biến số vÄ© mô, trong Ä‘ó có biến số giá dầu, và tiếp tục củng cố phần chủ Ä‘á»™ng Ä‘ang có, vá»›i sá»± cân đối để tránh tăng thu – bù thất thu.

Nguồn tin: Enternews