Trong bối cảnh Việt Nam Ä‘ã há»™i nhập sâu, rá»™ng vá»›i thế giá»›i, việc giá cả nhiều loại hàng hóa thiết yếu, trong Ä‘ó có xăng, dầu được Ä‘iều tiết tăng, giảm theo thị trường là tất yếu. Tuy nhiên, sau má»—i đợt tăng giá nhÆ° vậy, vấn đề công khai, minh bạch và yếu tố chủ Ä‘á»™ng của cÆ¡ quan quản lý trong Ä‘iều hành giá cả hàng thiết yếu lại được dÆ° luận đặt ra.
 

Giá xăng dầu tăng và phản ứng dây chuyền

Theo Tổng cục Thống kê, trong tháng 3, chỉ số lạm phát được kiềm chế, thị trường giá cả tÆ°Æ¡ng đối ổn định. CPI tháng 3 Ä‘ã giảm 0,19% so vá»›i tháng trÆ°á»›c và là tháng đầu tiên có chỉ số này giảm sau 7 tháng tăng liên tiếp. So vá»›i tháng 12-2012, CPI tháng 3 Ä‘ã tăng 2,39%, Ä‘ây là mức tăng thấp nhất so vá»›i cùng kỳ 4 năm qua. Trong tháng 3, nhóm hàng ăn và dịch vụ ăn uống, vốn là nhóm chiếm quyền số cao nhất trong rổ hàng hóa dịch vụ tính CPI, có mức giảm 0,53%. Hầu hết các nhóm hàng hóa, dịch vụ còn lại đều giảm giá so vá»›i tháng trÆ°á»›c. Chỉ có nhóm thiết bị, đồ dùng gia Ä‘ình tăng nhẹ 0,23%, tiếp đến là nhóm hàng may mặc, giày dép tăng 0,18%… Tính chung cả quý I-2013, CPI Ä‘ã tăng 6,91% so vá»›i quý I năm 2012.

Tuy nhiên, ngay sau khi CPI tháng 3 được công bố, giá các mặt hàng xăng, dầu bất ngờ tăng giá từ 20h ngày 28-3. Theo Bá»™ Tài chính, từ cuối năm 2012 và những tháng đầu năm 2013, giá xăng dầu thế giá»›i vận Ä‘á»™ng theo xu hÆ°á»›ng tăng, khiến giá cÆ¡ sở tăng cao. Để giữ ổn định giá xăng dầu trong nÆ°á»›c, Nhà nÆ°á»›c Ä‘ã 4 lần Ä‘iều chỉnh tăng mức sá»­ dụng Quỹ bình ổn giá (BÔG) vá»›i mặt hàng này. Vào thời Ä‘iểm ngày 26-2-2013, giá xăng dầu thế giá»›i tăng ở mức cao, nên giá bán lẻ trong nÆ°á»›c thấp hÆ¡n giá cÆ¡ sở 1.000-2.300 đồng/lít. Để ổn định thị trường, Thủ tÆ°á»›ng Chính phủ Ä‘ã yêu cầu không tăng giá bán lẻ xăng dầu mà tiếp tục sá»­ dụng Quỹ BÔG để bù đắp. Trong thời Ä‘iểm hiện nay, giá xăng dầu thế giá»›i tuy có giảm, nhÆ°ng vẫn ở mức cao, trong khi Quỹ BÔG xăng dầu Ä‘ã hết. Thêm vào Ä‘ó, do thá»±c hiện chính sách BÔG nên giá bán lẻ xăng, dầu tại thị trường Việt Nam hiện thấp hÆ¡n các nÆ°á»›c có chung đường biên giá»›i từ 2.000 đồng đến hÆ¡n 5.000 đồng/lít. Thá»±c tế này dẫn đến tình trạng buôn lậu xăng dầu tại khu vá»±c biên giá»›i gia tăng.

Là má»™t trong những đối tượng chịu ảnh hưởng trá»±c tiếp từ việc tăng giá xăng, dầu nên các DN vận tải Ä‘ã lập tức có kế hoạch Ä‘iều chỉnh cÆ°á»›c phí sau khi giá xăng tăng ká»· lục lên 24.580 đồng/lít. Đại diện Hiệp há»™i Taxi Hà Ná»™i cho biết, 3 tháng đầu năm, lượng khách của các DN giảm 40% so vá»›i năm trÆ°á»›c. Trong năm qua, giá xăng tăng tổng cá»™ng 3.280 đồng/lít, còn giá taxi má»›i tăng 800-1.000 đồng/km. Việc tăng giá xăng sẽ khiến DN taxi buá»™c phải Ä‘iều chỉnh cÆ°á»›c phí và dá»± kiến, giá cÆ°á»›c má»›i tăng lên 600-1.000 đồng/km má»›i bù đắp được phần nào mức tăng của giá xăng. Bên cạnh Ä‘ó, má»—i DN cÅ©ng phải tiết giảm triệt để chi phí, giảm số kilômét rá»—ng... nhằm tiết kiệm tối Ä‘a chi phí má»›i có thể cân đối được thu chi.

Mặc dù quyết định tăng giá xăng dầu được Ä‘Æ°a ra trong bối cảnh khá thuận lợi là CPI tháng 3 giảm, thị trường hàng hóa và sức mua đều ổn định. Bối cảnh này Ä‘ã giúp giá cả các loại hàng hóa, dịch vụ khác chÆ°a rÆ¡i vào tình trạng tăng giá kiểu "té nÆ°á»›c theo mÆ°a". Tuy nhiên, trong bối cảnh giá xăng, dầu thế giá»›i có chiều hÆ°á»›ng giảm, người dân và DN Ä‘ang chờ quyết định giảm giá xăng thì câu trả lời "quỹ bình ổn Ä‘ã hết" của ngành chức năng dường nhÆ° chÆ°a đủ sức thuyết phục. Yêu cầu được công khai tình hình sá»­ dụng Quỹ BÔG và những phÆ°Æ¡ng án kiềm chế tăng giá hậu tăng giá xăng chính là Ä‘òi hỏi bức thiết của dÆ° luận trong thời Ä‘iểm hiện nay.
 

Cần minh bạch trong Ä‘iều hành giá

TrÆ°á»›c những thông tin liên quan đến tình hình quản lý và sá»­ dụng Quỹ BÔG xăng dầu, ông Nguyá»…n Anh Tuấn, Phó Cục trưởng Cục Quản lý giá (Bá»™ Tài chính) cho biết, vấn đề tăng cường công khai, minh bạch trong việc sá»­ dụng Quỹ BÔG luôn là tÆ° duy Ä‘iều hành của Bá»™ Tài chính và thá»±c tế Ä‘ã công khai, dù hÆ¡i trá»…. Để khắc phục, trong thời gian tá»›i Bá»™ Tài chính sẽ yêu cầu DN kịp thời báo cáo kết dÆ° Quỹ BÔG hằng tháng, thay vì má»—i quý má»™t lần. Thông tin về Quỹ BÔG cần được công khai, minh bạch ở mức cao nhất để người dân và các cÆ¡ quan chức năng giám sát. Theo số liệu của Bá»™ Tài chính, trong hÆ¡n má»™t tháng trở lại Ä‘ây, tình hình giá xăng dầu thế giá»›i biến Ä‘á»™ng phức tạp. Số dÆ° của Quỹ BÔG xăng dầu vào ngày 20-2 vẫn còn 728 tá»· đồng, còn đến thời Ä‘iểm 28-3, Quỹ BÔG Ä‘ã âm (-) vì vậy buá»™c phải Ä‘iều chỉnh giá xăng.

Cùng vá»›i yêu cầu công khai số dÆ° của Quỹ BÔG xăng dầu, Bá»™ Tài chính cÅ©ng công bố những biện pháp Ä‘iều hành giá cả hàng hóa sau khi giá xăng dầu tăng cao. Bá»™ Tài chính đề nghị Sở Tài chính các địa phÆ°Æ¡ng phối hợp vá»›i quản lý thị trường và các cÆ¡ quan liên quan trên địa bàn tăng cường công tác quản lý. Các Ä‘Æ¡n vị chức năng cần thường xuyên theo dõi, nắm chắc diá»…n biến giá cả thị trường, nhất là giá các mặt hàng thiết yếu nhÆ° lÆ°Æ¡ng thá»±c, thá»±c phẩm, thuốc chữa bệnh, sữa, gas, cÆ°á»›c vận tải… kịp thời báo cáo UBND tỉnh, TP nhằm có biện pháp thích hợp để ổn định thị trường theo quy định của pháp luật. Bá»™ cÅ©ng yêu cầu các Ä‘Æ¡n vị chức năng giám sát chặt chẽ việc đăng ký, kê khai giá và kiên quyết xá»­ lý các trường hợp tăng giá hàng hóa, dịch vụ không do tác Ä‘á»™ng trá»±c tiếp của việc Ä‘iều chỉnh giá xăng dầu, đồng thời xá»­ lý nghiêm các trường hợp tá»± ý tăng giá theo quy định của pháp luật.

Việc Bá»™ Tài chính công khai số dÆ° của Quỹ BÔG đồng thời chủ Ä‘á»™ng Ä‘Æ°a ra các giải pháp kiểm soát tăng giá sau khi giá xăng dầu tăng cao sẽ góp phần quan trọng trong việc giữ ổn định thị trường và giảm áp lá»±c gia tăng chỉ số lạm phát khi các mặt hàng thiết yếu Ä‘iều chỉnh tăng giá theo thị trường.