Cuá»™c khủng hoảng chính trị Ä‘ang diá»…n ra ở Li-bi, nÆ°á»›c sản xuất dầu mỏ lá»›n thứ ba châu Phi và đứng thứ chín trong số 12 thành viên của Tổ chức các nÆ°á»›c xuất khẩu dầu mỏ (OPEC), khiến giá dầu thô thế giá»›i tăng cao, tác Ä‘á»™ng Ä‘áng kể nền kinh tế thế giá»›i.

Giá dầu thô trên thị trường Niu Oóc (Mỹ) tăng tá»›i hÆ¡n 100 USD/thùng, trong khi giá dầu ở Luân Ðôn (Anh) Ä‘ã gần chạm mức 120 USD/thùng, mức cao nhất kể từ thời Ä‘iểm bắt đầu khủng hoảng tài chính toàn cầu tháng 9-2008. Giá vàng cÅ©ng tăng vượt 1.400 USD/ao-xÆ¡.

Má»™t trong những lý do đẩy giá dầu tăng nhanh là sản lượng khai thác dầu của Li-bi giảm. Ước tính, kể từ khi xảy ra bạo loạn, sản lượng dầu của Li-bi Ä‘ã giảm hÆ¡n má»™t ná»­a. Bạo lá»±c khiến hàng nghìn nhân viên nÆ°á»›c ngoài làm trong lÄ©nh vá»±c dầu mỏ rời khỏi Li-bi. Trong khi Ä‘ó, chính quyền của Tổng thống Ca-Ä‘a-phi mất quyền kiểm soát ở nhiều vùng lãnh thổ thuá»™c miền Ä‘ông nÆ°á»›c này, đẩy các mỏ khí đốt và dầu mỏ ở Ä‘ây nằm dÆ°á»›i quyền kiểm soát của phe đối lập. Lá»±c lượng đối lập Ä‘ã kiểm soát các cổng xuất khẩu dầu mỏ quan trọng Tô-brúc và Du-e-ti-na, những nÆ¡i vận chuyển dầu và khí đốt qua các đường ống dẫn nằm sâu trong sa mạc Xa-ha-ra. TÆ°Æ¡ng lai của ngành công nghiệp khai thác dầu mỏ của Li-bi bị Ä‘e dọa, bởi không biết khi nào những chuyên gia nÆ°á»›c ngoài có tay nghề cao có thể quay trở lại nÆ°á»›c này.

Vá»›i sản lượng khai thác 1,8 triệu thùng/ngày, Li-bi xuất khẩu 90% lượng dầu khai thác, trong Ä‘ó 80% lượng dầu thô và nhiên liệu Ä‘i qua Ðịa Trung Hải để bán sang thị trường châu Âu, đứng đầu là các nÆ°á»›c I-ta-li-a, Pháp, Ðức. 25% lượng dầu nhập khẩu của I-ta-li-a là từ Li-bi. Nhiều nÆ°á»›c Nam Âu nhÆ° Áo, Bồ Ðào Nha, Tây Ban Nha, thậm chí cả Ai-len ở Tây Bắc Âu, những nÆ°á»›c Ä‘ang bên bờ khủng hoảng tài chính, đều phải nhập khẩu dầu của Li-bi. Biến Ä‘á»™ng chính trị và bạo loạn ở Li-bi ảnh hưởng Ä‘áng kể tá»›i đồng Æ¡-rô vốn Ä‘ang suy yếu.

Li-bi là nÆ°á»›c sản xuất dầu nhẹ và ngọt. Những mỏ dầu dÆ°á»›i vùng sa mạc cho loại dầu thô dá»… dàng lọc thành dầu Ä‘i-ê-den và xăng có lượng lÆ°u huỳnh thấp, khí đốt sạch hÆ¡n và ít gây ô nhiá»…m môi trường. Mặc dù OPEC tuyên bố có đủ dá»± trữ thay thế lượng dầu thiếu hụt từ Li-bi, nhÆ°ng chất lượng kém hÆ¡n nhiều. Việc sản suất dầu mỏ ở Li-bi bị ngÆ°ng trệ buá»™c các công ty dầu khí phải Ä‘Æ°a ra nhiều phÆ°Æ¡ng án, không Ä‘Æ¡n thuần là tìm nguồn bổ sung sản lượng dầu thiếu hụt. Theo Æ°á»›c tính của IP Morgan, nhu cầu sá»­ dụng dầu thô chất lượng tốt chiếm hÆ¡n ná»­a nhu cầu thế giá»›i năm nay. Các công ty dầu khí sẽ phải tìm nguồn dầu có chất lượng tÆ°Æ¡ng tá»± của Li-bi ở các nÆ°á»›c nhÆ° Ni-giê-ri-a, An-giê-ri, hoặc vùng Biển Bắc để thay thế. PhÆ°Æ¡ng án này có thể làm tăng giá các loại dầu chất lượng cao và các nhà máy lọc dầu sẽ phải giảm sản lượng do không thể mua được dầu thô.

Bất ổn ở Tuy-ni-di, Ai Cập, Li-bi và nhiều nÆ°á»›c khác ở khu vá»±c Trung Ðông và Bắc Phi, nÆ¡i có trữ lượng dầu lá»›n nhất thế giá»›i, Ä‘ang tác Ä‘á»™ng tiêu cá»±c tá»›i thị trường dầu mỏ thế giá»›i và có khả năng làm chậm sá»± phục hồi kinh tế toàn cầu. Xung Ä‘á»™t ở Li-bi Ä‘ã khiến hàng chục nghìn người Ai Cập làm việc tại nÆ°á»›c này phải về nÆ°á»›c, đồng nghÄ©a vá»›i Ai Cập mất hàng triệu USD. Theo Bá»™ Lao Ä‘á»™ng Ai Cập, có khoảng 1,5 triệu người Ai Cập làm việc tại Li-bi, Ä‘em về nguồn thu ngoại tệ cho nÆ°á»›c này khoảng 254 triệu USD/năm. Châu Âu, nhất là I-ta-li-a, Ä‘ang phải đối mặt 'gánh nặng' và nguy cÆ¡ thảm họa nhân đạo khi khoảng 300 nghìn người Li-bi tìm cách tị nạn sang I-ta-li-a. Bá»™ trưởng Ngoại giao I-ta-li-a Ph.Phrát-ti-ni Ä‘ã kêu gọi Liên hiệp châu Âu (EU) lập quỹ Ä‘oàn kết đặc biệt nhằm đối phó dòng người Li-bi nhập cÆ° trái phép sang khu vá»±c này. Trong khi Ä‘ó, bạo loạn ở Li-bi cÅ©ng ảnh hưởng nặng nề các công ty I-ta-li-a, vốn Ä‘ã đầu tÆ° rất lá»›n ở Li-bi vào lÄ©nh vá»±c cÆ¡ sở hạ tầng và năng lượng.

Các cuá»™c khủng hoảng ở Bắc Phi cÅ©ng tác Ä‘á»™ng đến nền kinh tế Mỹ. Sá»± phục hồi của đầu tàu kinh tế thế giá»›i này thúc đẩy nhu cầu tiêu thụ năng lượng. Theo Bá»™ ThÆ°Æ¡ng mại Mỹ, kinh tế Mỹ tăng 3,3% trong quý 4 vừa qua, nhanh hÆ¡n dá»± Ä‘oán trÆ°á»›c Ä‘ó. Mỹ tuy không phụ thuá»™c dầu mỏ Li-bi nhÆ° các nÆ°á»›c khác, nhÆ°ng Li-bi cÅ©ng cung cấp hàng nghìn thùng dầu/ngày cho Mỹ. Vì vậy, việc giảm sản lượng khai thác dầu ở Li-bi cÅ©ng buá»™c các nghị sÄ© Mỹ phải Ä‘au đầu. Ðảng Dân chủ kêu gọi mở ngay lập tức và trong thời hạn ngắn má»™t phần nhỏ trong kho dá»± trữ 727 triệu thùng dầu của Mỹ, đồng thời hối thúc Tổng thống B.Ô-ba-ma ná»— lá»±c hÆ¡n nữa trong khuyến khích phát triển các nguồn năng lượng thay thế. Trong khi Ä‘ó, đảng Cá»™ng hòa lại cho rằng cuá»™c khủng hoảng ở Li-bi là má»™t thí dụ cho thấy Mỹ nên mở rá»™ng khoan và khai thác dầu trong nÆ°á»›c.

Nguồn: Nhandan