Ngày 15/12 tá»›i Ä‘ây, Nghị định 84/2009/NĐ-CP về kinh doanh xăng dầu thay thế Nghị định 55/2007/NĐ-CP ban hành ngày 6/4/2007 bắt đầu có hiệu lá»±c. Nhân sá»± kiện này, phóng viên Báo Công ThÆ°Æ¡ng Ä‘ã có cuá»™c trao đổi vá»›i ông Võ Văn Quyền- Phó Vụ trưởng Vụ Chính sách thị trường trong nÆ°á»›c Bá»™ Công ThÆ°Æ¡ng- xung quanh vấn đề này.

CôngThÆ°Æ¡ng - - ThÆ°a ông, Nghị định 84 có những thay đổi Æ°u việt gì so vá»›i Nghị định 55 trÆ°á»›c Ä‘ây về cÆ¡ chế kinh doanh xăng dầu?

- Nghị định 84/2009/NĐ-CP xây dá»±ng trên tÆ° duy chung là hÆ°á»›ng tá»›i má»™t thị trường hóa xăng dầu có sá»± quản lý của Nhà nÆ°á»›c.

TrÆ°á»›c Ä‘ây, Nghị định 55/2007/NĐ-CP chỉ liên quan đến vấn đề nhập khẩu đảm bảo cho tiêu dùng ná»™i địa, nhÆ° quản lý việc nhập khẩu, hạn mức, giá cả... nhÆ°ng nghị định má»›i coi kinh doanh xăng dầu là hoạt Ä‘á»™ng, cùng vá»›i hoạt Ä‘á»™ng đảm bảo cho thị trường ná»™i địa còn có xuất khẩu, nhập khẩu, tạm nhập tái xuất, chuyển khẩu, gia công xuất khẩu xăng dầu, nguyên liệu; sản xuất và pha chế xăng dầu; phân phối xăng dầu tại thị trường trong nÆ°á»›c... Tóm lại là thị trường hóa xăng dầu ở mức cao nhất. Từ Ä‘ó cụ thể hóa mọi quản lý của Nhà nÆ°á»›c vá»›i việc coi xăng dầu là mặt hàng an ninh năng lượng quốc gia, hoạt Ä‘á»™ng theo Luật ThÆ°Æ¡ng mại, theo danh mục hàng hóa có Ä‘iều kiện.

Nghị định quy định những Ä‘iều kiện để kinh doanh xăng dầu trên thị trường ná»™i địa, xá»­ lý giá thế nào, rồi kiểm soát hạn mức dá»± trữ, an ninh năng lượng, tiến Ä‘á»™ nhập khẩu, tiến Ä‘á»™ giao hàng… Nghị định 84 là hÆ°á»›ng mở, tạo quyền chủ Ä‘á»™ng cho DN trong kinh doanh, nhÆ° hôm nay DN có thể mua nhiều, nhÆ°ng sau Ä‘ó có thể bán, xuất khẩu..., Vì thế có quy định má»›i về xuất khẩu hàng nhập khẩu. Đây là sá»± thay đổi lá»›n trong cÆ¡ chế má»›i.

Ông Võ Văn Quyền, Phó vụ trưởng Vụ Thị trường trong nÆ°á»›c, Bá»™ Công ThÆ°Æ¡ng

TrÆ°á»›c Ä‘ây, Nghị định 55 quy định 6 Ä‘iều kiện đối vá»›i doanh nghiệp đầu mối nhập khẩu xăng dầu, nhÆ°ng Ä‘iều kiện đầu tiên Ä‘ã thu hẹp cÆ¡ há»™i thành phần tham gia thị trường, Ä‘ó là Ä‘iều kiện DN đầu mối phải là doanh nghiệp nhà nÆ°á»›c, nhÆ°ng nay Nghị định 84 quy định các thÆ°Æ¡ng nhân đầu mối kinh doanh xăng dầu thuá»™c mọi thành phần và hoạt Ä‘á»™ng theo quy định của luật pháp Việt Nam nếu đảm bảo các Ä‘iều kiện quy định trong nghị định. NhÆ° vậy, khả năng mở ra rất nhiều, vá»›i mong muốn mở ra thị trường cạnh tranh, mở đầu cho việc các thành phần kinh tế tham gia vào thị trường xăng dầu, từ Ä‘ó tích tụ để tạo ra nhân tố má»›i, tạo ra thị trường cạnh tranh tốt hÆ¡n.

baocongthuong

Nghị định 84 cÅ©ng thể hiện rõ các quan Ä‘iểm quản lý nhà nÆ°á»›c đối vá»›i kinh doanh xăng dầu. TrÆ°á»›c Ä‘ây Nghị định 55 đặt vấn đề quản lý nhà nÆ°á»›c về giá cả nhÆ°ng không thể chế hóa được, nhÆ°ng nay việc quản lý nhà nÆ°á»›c từ khâu quy hoạch (quy hoạch cầu cảng, đường ống kho đầu mối, kho trung chuyển...) đến việc quyết định về dá»± trữ, Ä‘iều kiện kinh doanh đều có phân vai, ví nhÆ° quy hoạch mạng lÆ°á»›i bán lẻ ai làm. Đặc biệt là về xây dá»±ng giá, quy định DN được quyền làm gì, vai trò giám sát của quản lý nhà nÆ°á»›c thế nào, vào lúc nào, thời Ä‘iểm nào thì Nhà nÆ°á»›c can thiệp...

- Có nhiều ý kiến lo ngại, khi mở hÆ°á»›ng cho các thành phần kinh tế tham gia vào thị trường xăng dầu, phát triển cạnh tranh có khả năng phát triển thêm nhiều đầu mối kinh doanh, Ä‘iều Ä‘ó sẽ dẫn đến khó kiểm soát?

- Việc thiết kế chính sách phải hÆ°á»›ng về lâu dài. Ở Ä‘ây, nghị định Ä‘Æ°a tiêu chí là hÆ°á»›ng tá»›i má»™t thị trường cạnh tranh ngày càng hoàn thiện và lành mạnh chứ không phải định ra má»™t thiết chế để Nhà nÆ°á»›c quản lý chi tiết. NhÆ°ng hiện nay, khi chÆ°a có cạnh tranh thì Nhà nÆ°á»›c phải thò “bàn tay vào quản lý, song xu hÆ°á»›ng, phải buông dần ra để thị trường tiến tá»›i cạnh tranh.

Nhà nÆ°á»›c chỉ quy định các Ä‘iều kiện để DN tham gia hoặc rút lui khỏi thị trường. Ví dụ, Ä‘iều kiện để Dn tham gia là phải có cầu cảng, phÆ°Æ¡ng tiện vận chuyển, hệ thống kho đầu mối, hệ thống phân phối, số lượng cá»­a hàng tối thiểu … Mà những Ä‘iều kiện Ä‘ó không phải ai cÅ©ng dá»… dàng đầu tÆ° được, không phải cứ muốn là có thể “vào” được thị trường, bởi vì xăng dầu là mặt hàng kinh doanh có Ä‘iều kiện, phải đảm bảo an ninh. Cho đến bây giờ nhiều người vẫn lầm tưởng, cÆ¡ chế má»›i có thế cho phép nhập xăng dầu thoải mái, tuy nhiên, để làm được việc Ä‘ó, thÆ°Æ¡ng nhân phải có má»™t hệ thống cÆ¡ sở vật chất, Ä‘ó chỉ là má»™t trong những Ä‘iều kiện để Nhà nÆ°á»›c quản lý.

- Nghị định 84 có lường trÆ°á»›c việc mở cá»­a thị trường cho doanh nghiệp trăm phần trăm vốn nÆ°á»›c ngoài vào đầu tÆ° hay khong, khi Ä‘ó số phận của DN Việt Nam thế nào, thÆ°a ông?

- Có thể khẳng định, theo cam kết mở cá»­a dịch vụ phân phối, Việt Nam không mở cá»­a thị trường xăng dầu. NhÆ°ng Ä‘iều Ä‘ó không có mốc và chÆ°a có giá»›i hạn thời gian, đến nay chÆ°a có doanh nghiệp FDI tham gia vào thị trường xăng dầu. Tuy nhiên, trong Nghị Ä‘inh 84 vẫn tính toán đến xu hÆ°á»›ng có thể mở cá»­a. Vì thế, ngay từ bây giờ, tốt nhất là DN Việt Nam phải tận dụng cÆ¡ há»™i để phát triển, tạo ra sá»± cạnh tranh tốt. Nghị định Ä‘ã mở ra cho các thành phần khác tham gia vào thị trường, nhÆ°ng kèm theo Ä‘ó phải quan tâm đến đầu tÆ° cÆ¡ sở vật chất. Cụ thể là, đối vá»›i phÆ°Æ¡ng tiện vận chuyển, cầu cảng, kho bể, cá»­a hàng..., DN có thể sở hữu, đồng sở hữu hoặc thuê nhÆ°ng riêng việc xây dá»±ng, thiết kế hệ thống cá»­a hàng của mình (từ cá»­a hàng của thÆ°Æ¡ng nhân đầu mối đến cá»­a hàng của tổng đại lý, đại lý bán lẻ) không được phép thuê mượn. Điều kiện Ä‘ó nhằm để chống tình trạng “sau má»™t Ä‘êm má»™t loạt cá»­a hàng xăng dầu trong nÆ°á»›c có thể trở thành đại lý khi mở cá»­a”, bởi vì các DN phải tính đến khả năng có thể mở cá»­a thị trường xăng dầu.

- Việc quản lý hệ thống đại lý vẫn còn rất nan giải đối vá»›i nhiều DN đầu mối, Nghị định 84 Ä‘ã đề xuất giải pháp quản lý tối Æ°u hÆ¡n, thÆ°a ông?

- Nghị định má»›i chỉ đề ra các Ä‘iều kiện cho tổng đại lý và đại lý bán lẻ chứ không cấp phép, chỉ quy định cấp “Giấy đủ Ä‘iều kiện kinh doanh” cho cá»­a hàng xăng dầu. Không cấp phép không có nghÄ©a là không quản lý, đối vá»›i các tổng đại lý, đại lý lại phải tăng cường hậu kiểm. Ví dụ má»™t thÆ°Æ¡ng nhân đầu mối xăng dầu khi ký vá»›i má»™t tổng đại lý thì phải kiểm tra xem tổng đại lý có đủ tiêu chuẩn quy định tổng đại lý hợp pháp hay không, nếu không, thÆ°Æ¡ng nhân đầu mối phải chịu trách nhiệm, hoặc tổng đại lý phải kiểm tra xem đại lý bán lẻ có đủ Ä‘iều kiện hay không má»›i ký hợp đồng.

Để xá»­ lý việc các thÆ°Æ¡ng nhân đầu mối khó quản lý hệ thống phân phối, lần này nghị định má»›i quy định, việc treo biển hiệu hay không là thá»±c hiện theo Luật Sở hữu trí tuệ. ThÆ°Æ¡ng nhân đầu mối và đại lý thỏa thuận vá»›i nhau, nếu đại lý làm tốt, có uy tín thì má»›i cho phép treo biển hiệu của mình. Ngoài ra, để tránh việc tranh giành đại lý gây bất ổn trong hệ thống bán hàng, Bá»™ Công ThÆ°Æ¡ng dá»± kiến nâng thời gian làm đại lý cho má»™t thÆ°Æ¡ng nhân đầu mối từ 6 tháng lên 1 năm.

- Nhiều ý kiến nghi ngờ rằng, khi Nghị định 84 có hiệu lá»±c, cho phép DN được quyền tá»± quyết định giá bán thì khả năng tăng giá xăng dầu sẽ diá»…n ra nhanh hÆ¡n, mức Ä‘á»™ cao hÆ¡n là khi hạ giá, Nhà nÆ°á»›c giải quyết mâu thuẫn này nhÆ° thế nào?

- Trong Nghị định má»›i Ä‘ã nói rõ, việc tính giá bán xăng dầu dá»±a trên cÆ¡ sở giá nhập plast Xingapo cá»™ng thuế nhập khẩu, thuế tiêu thụ đặc biệt, phí… Việc công khai thành phần giá để tránh tình trạng doanh nghiệp kêu lá»— và người tiêu dùng cÅ©ng kêu giá cao, quản lý nhà nÆ°á»›c chậm so vá»›i thị trường thế giá»›i. Việc cho phép DN được quy định giá Ä‘ã làm thoát lý việc quản lý quá chi tiết và nhằm mục Ä‘ích để giá trong nÆ°á»›c biến thiên được phù hợp vá»›i giá thế giá»›i, tức là khi giá thế giá»›i bình thường thì giá trong nÆ°á»›c cÅ©ng biến thiên bình thường, nhÆ°ng khí giá thế giá»›i tăng giảm thì giá trong nÆ°á»›c sẽ cùng má»™t nhịp.

HÆ¡n nữa, khi lên giá xăng dầu tăng hay giảm Nhà nÆ°á»›c cÅ©ng có sá»± giám sát, thông qua việc công bố giá thế giá»›i.

TrÆ°á»›c Ä‘ây nhiều người cho rằng, chỉ có cÆ¡ quan quản lý giá má»›i giám sát được giá xăng dầu, nhÆ°ng nay khi giá trong nÆ°á»›c tiến cùng nhịp vá»›i giá thế giá»›i thì cả xã há»™i và cÆ¡ quan quản lý đều có thể giám sát được. Giả dụ, giá thế giá»›i Ä‘ã “xuống” trong má»™t khoảng thời gian vài ngày mà thÆ°Æ¡ng nhân đầu mối không giảm giá bán sẽ chịu áp lá»±c của dÆ° luận, đồng thời cÆ¡ quan quản lý cÅ©ng có trách nhiệm can thiệp, yêu cầu thÆ°Æ¡ng nhân đầu mối phải giảm giá bán, ngoài ra còn áp dụng hình phạt là thu lại khoản chênh lệch giá bán không được phép thu. Nghị định có chế tài xá»­ phạt trong những Ä‘iều khoản về giá, thông qua sá»± minh bạch công khai, là má»™t trong những yêu cầu của chính sách, lần này Nghị định 84 xây dá»±ng trên nguyên tắc Ä‘ó.

- Hiện nay có hiện tượng, các DN đầu mối cùng tăng, giảm giá xăng dầu theo cùng má»™t mức, khi thá»±c hiện Nghị định 84 liệu còn tiếp diá»…n việc này nữa không, thÆ°a ông?

- Theo logic khi thị trường cạnh tranh hoàn thiện thì chắc chắn sẽ có sá»± khác nhau giữa giá bán của các DN, bởi vì cÆ¡ quan quản lý không thể làm thay thị trường được. Nhà nÆ°á»›c chỉ thiết kế ra má»™t môi trường, tạo sá»± cạnh tranh lành mạnh, chứ không thể yêu cầu cÆ¡ quan quản lý giám sát hết mọi chi phí của tất cả các mặt hàng, không Nhà nÆ°á»›c nào có đủ sức để làm được Ä‘iều Ä‘ó. NghÄ©a vụ của Nhà nÆ°á»›c là tạo ra cÆ¡ chế để chi phí tạo ra hàng hóa ngày càng thấp nhất, mà muốn vậy chỉ thông qua cạnh tranh, nghÄ©a vụ của Nhà nÆ°á»›c là tạo má»™t thị trường cạnh tranh bình đẳng, phản ánh qua giá bán, chi phí và dịch vụ có tính cạnh tranh.

- DÆ° luận cho rằng, Tổng công ty Xăng dầu Việt Nam chiếm má»™t thị phần lá»›n, khó tạo má»™t môi trường cạnh tranh, nhÆ° thế có khả năng vẫn diá»…n việc các DN bán cùng má»™t giá xăng dầu?

- Theo Luật Cạnh tranh, trừ khi DN lạm dụng vị thế cạnh tranh để gây tổn hại đến môi trường kinh doanh, đến đối thủ cạnh tranh hoặc đến lợi ích hợp pháp của người tiêu dùng thì Ä‘ó má»›i là cạnh tranh bất bình đẳng. Còn bản thân Ä‘á»™c quyền không xấu, chỉ khi lạm dụng vị trí Ä‘á»™c quyền má»›i là xấu. Vì thế không nên nhìn nhận má»™t chiều, hÆ¡n nữa, kinh doanh xăng dầu còn có sá»± giám sát của Nhà nÆ°á»›c, của dÆ° luận xã há»™i.

- Để giữ ổn định giá xăng dầu, nhiều DN có ý kiến phải ổn định thuế, Nghị định 84 có giải quyết được bài toán thuế hay không?

- Tôi cho rằng Ä‘ó là ý kiến không sai, bởi vì trong cÆ¡ cấu tính giá, phí gần nhÆ° không đổi, thường chỉ thay đổi thuế, mà trong Ä‘ó thay đổi chủ yếu là thuế nhập khẩu. Khi thay đổi thuế thì giá cÆ¡ sở cÅ©ng thay đổi, tất yếu DN phải thay đổi giá bán. Hiện nay, Bá»™ Tài chính cÅ©ng Ä‘ã tính toán tá»›i việc ổn định thuế ở mức Ä‘á»™ nào Ä‘ó, nhÆ°ng về dài hạn thì Bá»™ Công ThÆ°Æ¡ng vẫn có ý kiến đề xuất là Ä‘ánh thuế tuyệt đối, hÆ¡n nữa, để giá xăng trong nÆ°á»›c phụ thuá»™c vào giá thế giá»›i chứ không phụ thuá»™c vào thuế NK. Theo cam kết, thuế NK cÅ©ng có lá»™ trình giảm dần vì thế không nên lạm dụng công cụ thuế quá nhiều. Trong khi hiện nay các nÆ°á»›c xung quanh cÅ©ng Ä‘ang sá»­ dụng thuế tuyệt đối khá nhiều. Mà thuế tuyệt đối lại cÆ¡ cấu cả nguồn thu ná»™i địa, sẽ tạo bình đẳng giữa nguồn nhập khẩu và nguồn trong nÆ°á»›c và DN cÅ©ng sẽ tiên định được nên việc xác định giá chủ Ä‘á»™ng.

- Xin chân thành cảm Æ¡n ông!