Ý tưởng “thị trường hoá xăng dầu” Ä‘ã ra đời được 6 năm nhÆ°ng đến nay, vẫn chỉ là giấc mÆ¡. Những lúng túng trong cÆ¡ chế Ä‘iều hành giá xăng dầu hiện nay Ä‘ã khiến cho mục tiêu này càng trở nên xa vời.

“Phòng thủ” vá»›i cÆ¡ chế Ä‘iều hành giá xăng dầu

Trưởng phòng kinh doanh của má»™t doanh nghiệp xăng dầu phía Nam bày tỏ, kinh doanh xăng dầu khó nhất là ở chính sách thay đổi… khôn lường. Thuế nhập khẩu cứ nhảy lên, nhảy xuống liên tục, ai mà biết được.

Doanh nghiệp không chủ Ä‘á»™ng giảm giá vì sợ chính sách thuế thay đổi. (Ảnh: Phạm Huyền)

Anh than thở: "Bá»™ phê bình chúng tôi Ä‘iều hành yếu, thấy giá tốt thì phải tranh thủ mà nhập về chứ. Giả dụ lúc ấy, doanh nghiệp chúng tôi có nhập được hàng giá tốt, ngồi nhẩm tính, thấy lãi được chừng này, cÅ©ng tính chuyện giảm giá. NhÆ°ng ná»­a tháng sau, tàu hàng má»›i về thì Ä‘ùng má»™t cái, thuế tăng, vậy là chết rồi. Có khi lúc ấy, lại lá»— chổng gọng lên".

NhÆ° trút bầu tâm sá»±, anh chia sẻ tiếp, chính vì thế, trong kinh doanh xăng dầu, chỉ có duy nhất 1 yếu tố gọi là thị trường thật sá»±, ấy là… giá nhập khẩu. Mà đố ai dá»± báo được, mức giá nhập ngày mai sẽ thế nào?

Còn lại, vá»›i cÆ¡ chế Ä‘iều hành giá xăng của Nhà nÆ°á»›c hiện nay, không ai biết chắc giá đầu vào của mình. Chỉ có may mắn mua Ä‘úng giá xuống thấp, thuế không tăng là có lãi thôi, doanh nghiệp này Ä‘úc kết.

Doanh nghiệp lá»›n nhất trong ngành xăng dầu Việt Nam là Petrolimex cÅ©ng bày tỏ sá»± không đồng tình về cÆ¡ chế Ä‘iều hành hiện nay.

Giả dụ trong thời Ä‘iểm hiện nay, giá thế giá»›i xuống thấp nhÆ° vậy thì chúng tôi cÅ©ng không rõ Nhà nÆ°á»›c có tăng thuế lên hay không.

Điểm bị Ä‘á»™ng thứ 2 là về Quỹ Bình ổn giá, có thể trích hay không trích là hoàn toàn bất ngờ. Các văn bản có thể ban hành vào bất kỳ lúc nào để áp dụng vào ngày hôm sau".

Vá»›i tá»· trọng 37-42% là phần thu của Nhà nÆ°á»›c trong 1 lít xăng dầu thì dÄ© nhiên, lo ngại này là có cÆ¡ sở.

Vị lãnh đạo này khẳng định, cách Ä‘iều hành này làm cho các doanh nghiệp buá»™c phải thích ứng nhÆ° giảm bá»›t nhập khẩu xăng dầu Ä‘i hoặc giảm bá»›t lượng bán ra khi bị lá»—.

Petrolimex thì có thể không làm nhÆ° vậy, nhÆ°ng Ä‘ó là xu hÆ°á»›ng phổ biến của nhiều đầu mối khác, nhất là trong thời Ä‘iểm nhạy cảm, khi các cÆ¡ quan quản lý Ä‘ang xem xét và duyệt cho tăng  giá.

Về Ä‘iểm này, các doanh nghiệp đầu mối có thể vi phạm vào quy định về hạn mức nhập khẩu, song Nhà nÆ°á»›c không có cÆ¡ chế kiểm soát và chế tài xá»­ phạt vi phạm.

CÆ¡ chế nhÆ° vậy Ä‘ã dẫn tá»›i Ä‘iều tất yếu: khi giá thế giá»›i giảm, doanh nghiệp cÅ©ng không bao giờ chủ Ä‘á»™ng giảm giá bán lẻ cho người tiêu dùng. Bởi lẽ, giả dụ 2 lo ngại trên xảy ra sau khi doanh nghiệp giảm giá thì khi Ä‘ó, muốn đề nghị tăng giá lại rất khó được duyệt, vị lãnh đạo này trần tình.

Con đường tất yếu là các doanh nghiệp đầu mối, nhất là các doanh nghiệp nhỏ, có ít  mạng lÆ°á»›i bán lẻ thuá»™c sở hữu sẽ tăng thù lao cho đại lý để đẩy mạnh lượng hàng bán ra, kéo theo thù lao chung trên thị trường tăng mạnh. Điều Ä‘ó tạo ra má»™t cuá»™c Ä‘ua ngầm về thu lao cho đại lý và vượt xa con số định mức hoa hồng theo quy định của Bá»™ Tài chính.

Lãnh đạo doanh nghiệp này nói,  Ä‘ó chính là biện pháp phòng thủ của doanh nghiệp đầu mối xăng dầu và nó xuất phát từ chính cách Ä‘iều hành giá của Nhà nÆ°á»›c. NhÆ° thế, người tiêu dùng luôn thiệt, doanh nghiệp đầu mối chịu đủ thứ tai tiếng, chỉ có các đại lý bán lẻ thì hưởng lợi.

Thị trường “má»™t giá”- biết rồi để đấy

Tuy nhiên, khi trao đổi vá»›i VietNamNet, các doanh nghiệp xăng dầu chán nản: "Chúng tôi chÆ°a có má»™t ngày được Ä‘i theo thị trường. Xăng dầu chÆ°a có 1 ngày được gọi thị trường. Nhà nÆ°á»›c vẫn ôm hết".

Chuyên gia kinh tế Nguyá»…n Quang A chỉ ra rằng, chúng ta mang tiếng là có tá»›i 11 doanh nghiệp đầu mối xăng dầu, tưởng chừng số lượng rất lá»›n nhÆ°ng chẳng thấy cạnh tranh ở Ä‘âu, thị trường ở Ä‘âu.

Đập vào mắt người tiêu dùng hiện nay vẫn chỉ là những tín hiệu “phi thị trường”mà xuất phát từ chính cÆ¡ chế. Nghịch lý ấy là, dù giá vốn của 11 doanh nghiệp khác nhau, lãi, lá»— của từng doanh nghiệp là khác nhau nhÆ°ng họ vẫn bán chung 1 mức giá giống nhau.

Hệ thống phân phối bán lẻ của ta cÅ©ng Ä‘ã bung ra tá»›i 10.000 cá»­a hàng nhÆ°ng vẫn là hệ thống “má»™t giá”. “Tôi Ä‘i nhiều nÆ°á»›c, có để ý chuyện bán xăng thì thấy, cá»­a hàng này má»™t giá, cá»­a hàng kia là giá khác”, ông Nguyá»…n  Quang A kể.

Theo ông, cái má»™t giá này, bây giờ là Nhà nÆ°á»›c Ä‘ang ấn định. Còn mai sau, 11 doanh nghiệp mà tá»± định giá và thị trường vẫn chỉ có má»™t giá, thì Ä‘ó là dấu hiệu câu kết rồi, là việc làm thủ tiêu sá»± cạnh tranh của thị trường rồi. Đó là Ä‘iều mà Luật của Việt Nam nghiêm cấm.

Ngoài ra, tín hiệu phi thị trường khác do lịch sá»­ ngành xăng dầu để lại, Ä‘ó là tá»· lệ 57% thị phần do Petrolimex nắm giữ, 10 doanh nghiệp còn lại chia nhau, nắm 43% thị phần. Vá»›i tá»· lệ này thì Luật Cạnh tranh Ä‘ã qui định là vị trí thống lÄ©nh thị trường, Ä‘á»™c quyền. Trên thá»±c tế, mọi tín hiệu Ä‘iều chỉnh giá hiện nay đều phải chờ Ä‘á»™ng thái của anh cả này.

Thế nhÆ°ng, Liên Bá»™ Tài chính-Công ThÆ°Æ¡ng, các nhà soạn thảo Nghị định má»›i về kinh doanh xăng dầu hÆ¡n 1 lần, vẫn khẳng định, tá»· lệ ấy không ảnh hưởng gì tá»›i quá trình thị trường hoá xăng dầu.

Trao đổi vá»›i phóng viên VietNamNet, ông Trần Văn Hiếu, Thứ trưởng Bá»™ Tài chính Ä‘ã khảng khái nói: Đừng bao giờ kỳ vọng rằng, có ngay má»™t thị trường xăng dầu cạnh tranh nhÆ° ở nÆ°á»›c ngoài. Bây giờ, xăng dầu Việt Nam vẫn Ä‘ang trong giai Ä‘oạn chuyển đổi và chúng ta sẽ buá»™c phải chịu “Ä‘au”.

Thừa nhận về sá»± ná»­a vời trong cái gọi là thị trường xăng dầu, ông Hiếu chia sẻ, chúng tôi phải “nghiến răng” mà chịu dÆ° luận chỉ trích về cÆ¡ chế, phải chịu khổ khi Ä‘Æ°a ra Quỹ bình ổn rồi bị treo…

vietnamnet