Chỉ trong quý II/2009, xăng Ä‘ã tăng giá 5 lần, dầu tăng giá 4 lần. TrÆ°á»›c và sau má»—i lần tăng, các doanh nghiệp xăng dầu đều than lá»—. Điều tra của Báo NLĐ cho thấy các doanh nghiệp ngành này không những Ä‘ang lãi đậm mà còn sá»­ dụng nhiều chiêu “móc túi” ngân sách và người tiêu dùng.

Lâu nay, các doanh nghiệp (DN) xăng dầu đầu mối trong nÆ°á»›c luôn viện cá»› giá xăng dầu thế giá»›i tăng để đề nghị tăng giá bán lẻ các mặt hàng này trong nÆ°á»›c, bởi nếu không tăng thì lá»—. Có thật nhÆ° vậy.

Giá xăng dầu thế giá»›i hai tuần qua Ä‘ã giảm nhiều nhÆ°ng giá bán xăng dầu ở nÆ°á»›c ta vẫn giữ nguyên. Ảnh: N.Há»®U

Má»—i ngày lãi 9,4 tỉ đồng

Theo tìm hiểu của chúng tôi, vào ngày 1-7, khi giá bán lẻ các mặt hàng xăng tại VN tăng thêm 700 đồng/lít thì giá xăng A92 nhập khẩu từ Singapore cùng thời Ä‘iểm là khoảng 65 USD/thùng (má»™t thùng xấp xỉ 150 lít). Tính ra, giá nhập khẩu là 7.700 đồng/lít (theo tỉ giá 1 USD/17.800 đồng). Chi phí đầu vào của má»™t lít xăng tại thời Ä‘iểm này gồm: 20% thuế nhập khẩu, tÆ°Æ¡ng Ä‘Æ°Æ¡ng 1.540 đồng/lít; 10% thuế tiêu thụ đặc biệt, tÆ°Æ¡ng Ä‘Æ°Æ¡ng 770 đồng/lít; lệ phí xăng dầu 1.000 đồng/lít; trả nợ ngân sách bù lá»— 1.000 đồng/lít; quỹ bình ổn giá 500 đồng/lít (Nhà nÆ°á»›c hiện chÆ°a thu). Ngoài ra, còn có các chi phí khác gồm chi phí kinh doanh 600 đồng/lít, lợi nhuận định mức 150 đồng/lít, hoa hồng cho đại lý 500 đồng/lít (khoản này có thể khác nhau tùy theo quy mô, hoạt Ä‘á»™ng của từng DN). NhÆ° vậy, tổng chi phí cho má»™t lít xăng A92 là 13.260 đồng/lít (lÆ°u ý rằng từng DN có cách tính giá thành khác nhau nhÆ°ng công thức trên là cÆ¡ bản). Vá»›i giá bán lẻ hiện nay là 14.200 đồng/lít ở vùng 1, DN xăng dầu lãi 940 đồng/lít (nếu tính theo giá bán lẻ 14.480 đồng/lít ở vùng 2, DN lãi 1.220 đồng/lít). Kết luận: Toàn thị trường Ä‘ang chung má»™t mức giá bán xăng dầu nên có thể khẳng định các DN ngành này Ä‘ang lãi đậm.

Khoản lãi cụ thể của nhóm các DN xăng dầu là bao nhiêu? Trung bình, cả nÆ°á»›c má»—i tháng tiêu thụ khoảng 300.000 m3 xăng, tÆ°Æ¡ng Ä‘Æ°Æ¡ng khoảng 10 triệu lít xăng/ngày. Vá»›i phép tính trên, má»—i ngày các DN xăng dầu có thể lãi 9,4 tỉ đồng (tính theo vùng 1). Sau ná»­a tháng áp dụng giá má»›i (từ ngày 1 đến ngày 15-7), các DN xăng dầu Ä‘ã bỏ túi khoản lợi nhuận “khủng khiếp”: 141 tỉ đồng.

Đó là má»›i tính riêng mặt hàng xăng. Còn từ mặt hàng dầu, các DN xăng dầu có thể thu vén nhiều hÆ¡n. Má»™t trong những chiêu thức phổ biến nhất hiện nay là đẩy nhiều khoản chi phí giá thành xăng dầu nói chung vào giá thành riêng của dầu để có giá bán cạnh tranh, quan trọng hÆ¡n là tạo ra những khoản lãi thật - lá»— giả. Lý do bởi dầu là mặt hàng Ä‘ang được ngân sách Nhà nÆ°á»›c cấp bù (nếu DN thua lá»—), còn mặt hàng xăng thì Ä‘ã chấm dứt cấp bù từ giữa tháng 6-2004 đến nay.

“Ä‚n dày” từ định mức hao hụt

Thật ra, các DN xăng dầu có thể lãi nhiều hÆ¡n mức kể trên bằng nhiều cách. Thứ nhất, hiện có hai hình thức nhập khẩu xăng phổ biến theo quý hoặc theo chuyến. Những DN có hệ thống kho chứa lá»›n nhÆ° Tổng Công ty Xăng dầu VN (Petrolimex VN, Ä‘ang nắm 60% thị phần xăng dầu trong nÆ°á»›c) thường nhập theo quý nên có thể lãi đậm nhờ những hợp đồng mua vá»›i giá thấp, ví dụ hồi quý IV/2008 giá chỉ khoảng 42 USD/thùng. Thứ hai, xăng dầu là mặt hàng dá»… bay hÆ¡i nên từ thời Bá»™ Vật tÆ° (cÅ©) Ä‘ã có Quyết định 758/VT-QĐ (ban hành ngày 13-4-1986) quy định về tỉ lệ hao hụt xăng dầu DN được phép khấu trừ (tất cả các lần sang chiết đều được khấu trừ những khoản hao hụt). Đây chính là khoản “kiếm chác” của các DN xăng dầu vì những năm gần Ä‘ây, công nghệ vận tải, sang chiết, bÆ¡m rót, dá»± trữ... Ä‘ã cải tiến Ä‘áng kể, lượng xăng dầu hao hụt giảm Ä‘i rất nhiều nhÆ°ng định mức hao hụt thì vẫn áp theo quy định của... 23 năm về trÆ°á»›c!

Giành giật thị phần

Cả nÆ°á»›c hiện có 11 DN đầu mối nhập khẩu xăng dầu, khoảng 300 tổng đại lý (TĐL), 9.000 đại lý và cá»­a hàng bán lẻ (riêng Petrolimex VN có 1.720 cá»­a hàng bán trá»±c tiếp). Ngoài Petrolimex VN và Saigon Petro Ä‘ã có hệ thống đại lý trá»±c tiếp, hầu hết các DN còn lại chủ yếu bán hàng thông qua những TĐL. Theo Quyết định 0676 ngày 31-5-2004 của Bá»™ ThÆ°Æ¡ng mại (nay là Bá»™ Công ThÆ°Æ¡ng) và văn bản 814 ngày 11-5-2004 của Petrolimex VN, giá bán cho TĐL và đại lý hình thành trên nguyên tắc: Giá giao = giá bán lẻ (vùng 1 hoặc vùng 2) - thù lao (hoa hồng) - chi phí vận chuyển và chi phí khác. NhÆ°ng trên thá»±c tế, các DN chủ yếu giành giật nhau kênh bán trá»±c tiếp. DN nào chào giá cao hÆ¡n đối thủ khoảng 30 đồng/lít là mất khách, mất thị phần ngay.

Má»™t tình trạng khá phổ biến nữa là, “nhờ” DN đầu mối thả nổi, các TĐL Ä‘ã đăng ký hệ thống phân phối tại các địa bàn xa nhÆ°ng tiêu thụ hàng ngay tại đầu nguồn hoặc địa bàn gần và Ä‘Æ°a khống khoản cÆ°á»›c vận chuyển vào kết cấu thù lao để cạnh tranh, gây nhiá»…u loạn thị trường.

Theo các quyết định 187, 1505 và Quyết định bổ sung 1925 của Bá»™ ThÆ°Æ¡ng mại, để trở thành TĐL xăng dầu, ngoài việc Ä‘áp ứng các Ä‘iều kiện kinh doanh xăng dầu nhÆ° quy định tại Thông tÆ° 14 của Bá»™ ThÆ°Æ¡ng mại cÅ©ng nhÆ° các quy định hiện hành khác về xăng dầu, Ä‘Æ¡n vị Ä‘ó phải có ít nhất 2 cá»­a hàng hoặc trạm bán lẻ xăng dầu thuá»™c sở hữu TĐL và có ít nhất 8 DN ký hợp đồng làm đại lý bán lẻ xăng dầu cho TĐL. Tuy nhiên, từ thá»±c tế chúng tôi nắm được, số TĐL Ä‘áp ứng các Ä‘iều kiện trên hiện chỉ đếm trên đầu ngón tay. Trong khi Ä‘ó, các DN đầu mối chỉ quan tâm đến lượng hàng mà TĐL nhận khỏi kho và thanh toán chứ không kiểm soát được lượng hàng hóa Ä‘ó được Ä‘Æ°a về Ä‘âu, tiêu thụ ra sao...

Má»—i khi mức Ä‘á»™ lá»™n xá»™n ở các TĐL lên cao Ä‘iểm, các bá»™ - ngành hữu quan má»›i lập Ä‘oàn kiểm tra. Đơn cá»­, chỉ qua má»™t đợt kiểm tra sÆ¡ bá»™ vào năm 2005, Ä‘oàn kiểm tra của Bá»™ ThÆ°Æ¡ng mại Ä‘ã phát hiện và xá»­ lý 604 trường hợp không đủ Ä‘iều kiện kinh doanh xăng dầu, 653 trường hợp vi phạm quy chế kinh doanh xăng dầu, hàng trăm đại lý và TĐL ký hợp đồng vá»›i nhiều đầu mối...

Những số liệu này, dù chÆ°a phải là má»›i nhất nhÆ°ng Ä‘ã chứng minh cho tình trạng yếu kém của hệ thống phân phối xăng dầu. Đến nay, các bá»™ - ngành hữu quan vẫn chÆ°a tổ chức các đợt kiểm tra tÆ°Æ¡ng tá»± để chấn chỉnh.

nld