Giá dầu thô Ä‘i xuống Ä‘ang cho thấy những tác Ä‘á»™ng tồi tệ nhất kể lần sụp đổ hệ thống tài chính trong năm 2008 cÅ©ng nhÆ° Ä‘ang Ä‘e dọa sẽ có má»™t ảnh hưởng tÆ°Æ¡ng tá»± của sá»± kiện giá dầu thô giảm mạnh mẽ cách Ä‘ây 3 thập niên Ä‘ã dẫn khủng hoảng nợ của Mexico cÅ©ng nhÆ° sá»± kết thúc của Liên bang Xô viết.

Nga, nhà sản xuất lá»›n nhất thế giá»›i, không thể dá»±a vào nguồn thu từ dầu để há»— trợ cho nền kinh tế Ä‘ang hứng chịu các tác Ä‘á»™ng từ các lệnh trừng phạt của Mỹ và Châu Âu. Iran, cÅ©ng Ä‘ang gánh chịu những cấm vận tÆ°Æ¡ng tá»±, sẽ cần phải cắt giảm trợ cấp Ä‘ang phần nào ngăn chặn tốc Ä‘á»™ phát triển dân số. Nigeria, Ä‘ang chiến đấu vá»›i cuá»™c nổi dậy của người Hồi giáo, cÅ©ng nhÆ° Venezuela, bị tê liệt do các chính sách kinh tế chính trị sai lầm, cÅ©ng là 2 trong số những quốc gia thua cuá»™c lá»›n nhất từ quyết định của OPEC tuần trÆ°á»›c để cho thị trường tá»± tái cân bằng Ä‘iều mà má»™t số chuyên gia đều cho rằng sẽ là má»™t đợt rÆ¡i tá»± do đầu tiên của thị trường trong nhiều thập niên qua. 

Daniel Yergin, phó chủ tịch của hãng tÆ° vấn HIS và là tác giả của cuốn sách về lịch sá»­ dầu thô Ä‘ã thắng giải thưởng Pulitzer danh giá nói vá»›i Bloomberg Radio rằng Ä‘ây sẽ là má»™t cú sốc cho Caracas, choTehran, cho Abuja…

Thế giá»›i vốn không bị ảnh hưởng của cuá»™c xung Ä‘á»™t Nga-Ukraina cÅ©ng nhÆ° cuá»™c tấn công của Nhà nÆ°á»›c Hồi giáo ở khu vá»±c Trung Đông lại Ä‘ang bị xáo trá»™n hÆ¡n nữa bởi giá dầu thô Ä‘i xuống. Thị trường năng lượng toàn cầu Ä‘ang bị thiết đặt giá bởi sá»± bùng bổ khai thác dầu Ä‘á phiến chÆ°a từng thấy tại Mỹ bằng cách sá»­ dụng công nghệ ép thủy lá»±c, tiến trình bẻ gẫy các tảng Ä‘á phiến để giải phóng khối lượng dầu khí mắc kẹt bên trong.

Đã có rất ít chuyên gia dá»± Ä‘oán được sá»± phát triển hay là tốc Ä‘á»™ phục hồi của dầu thô ná»™i địa Mỹ. Khi các nhà đầu tÆ° mạo hiểm giải phóng được nguồn cung năng lượng má»›i, thì má»™t số nhà xuất khẩu dầu thô ở ra nÆ°á»›c ngoài Ä‘ã thất bại trong việc đầu tÆ° nhằm Ä‘a dạng hóa nền kinh tế của mình.

Paul Stevens, chuyên gia nổi tiếng về các vấn đề môi trường, năng lượng và tài nguyên thiên nhiên ở tổ chức chính trị Chatham House nhận định nếu các chính phủ không thể duy trì chi tiêu ngân sách cho các vấn đề kinh tế xã há»™i thì có thể sẽ dẫn đến giản Ä‘oạn chính trị và nổi dậy. “da số các thành viên OPEC cần mức giá tốt thiểu 100 usd/thùng để cân bằng ngân sách. Nếu các nÆ°á»›c này bắt đầu cắt giảm chi tiêu, Ä‘iều này có thể gây ra nhiều rắc rối.”

Theo ông Stevens, dầu Ä‘ã giảm gần 40% trong năm nay, về lí thuyết, hoạt Ä‘á»™ng sản xuất có thể sẽ tiếp tục cho đến khi giá giảm dÆ°á»›i mức chi phí sản xuất má»—i ngày của các giếng hiện có. Và má»™t số nhà sản xuất dầu Ä‘á phiến thậm chí có thể khai thác dầu thậm chí ở mức 40 usd/thùng hay ít hÆ¡n. Theo IEA Æ°á»›c tính hầu hết hoạt Ä‘á»™ng sản xuất ở Bakken, khu vá»±c mà OPEC Ä‘ang nhắm mục tiêu tấn công, thu hồi vốn ở mức giá 42 usd/thùng.

Brent chốt giá tuần trÆ°á»›c ở mức khoảng 70 usd/thùng và WTI gần 66 usd/thùng. Brent hiện ở thấp nhất kể từ cuá»™c khủng hoảng tài chính khiến dầu thô này rá»›t xuống mức sàn 36 usd/thùng.

NhÆ°ng chắc chắn rằng, không phải tất cả mọi nhà sản xuất dầu thô sẽ chịu Ä‘á»±ng tác Ä‘á»™ng này. Hồi tháng 10, IMF Ä‘ã Ä‘Æ°a ra các mức gia dầu khác nhau để các chính phủ cân bằng ngân sách. Má»™t bên là các nhà sản xuất Kuwait, Qatar và United Arab Emirates có thể đạt thặng dÆ° ngân sách ngay cả khi dầu ở mức 70 usd/thùng; má»™t bên là Iran cần giá ở mức 136 usd/thùng, Venezuela và Nigeria là 120 usd/thùng để cân bằng ngân sách. Nga có thể cân bằng chi tiêu chính phủ ở mức giá 101 usd/thùng.

Giám đốc trung tâm năng lượng Marie-Claire Aoun tại Học viện Quan hệ Quốc tế Pháp nhận xét: “Saudi Arabia, U.A.E. và Qatar có thể chịu Ä‘á»±ng được ở mức giá dầu thô tÆ°Æ¡ng đối thấp trong má»™t khoảng thời gian, nhÆ°ng Ä‘iều này không dành cho Iran, Iraq, Venezuela, Algeria và Angola. Áp  lá»±c nhân khẩu mạnh mẽ Ä‘ang tiêu thụ nguồn cung năng lượng của những nÆ°á»›c này cùng vá»›i các Ä‘òi hỏi về ngân sách. Giá dầu thô là Ä‘iều kiện tối quan trọng của họ bởi vì họ Ä‘aã thất bại trong mục tiêu Ä‘a dạng hóa.”

Dầu thô Brent Ä‘ang hÆ°á»›ng về Ä‘à giảm mạnh nhất má»™t năm kể từ 2008 sau khi OPEC từ chối lời kêu gọi cắt giảm sản lượng khai thác do nguồn cung quá dồi dào.

Brent crude is poised for the biggest annual decline since 2008 after OPEC last week rejected calls for production cuts that would address a global glut

CÅ©ng giống nhÆ° Ä‘à giảm trong năm nay, vụ giá dầu sụp đổ hồi thập niên 1980 là do quyết định bảo vệ thị phần của Saudi, khiến giá giảm chỉ còn 12 usd/thùng.  

Nhà phân tích Allan von Mehren tại ngân hàng Danske Banke A/S nhận xét rằng Nga đặc biệt có vẻ dá»… bị tổn thÆ°Æ¡ng. “Giá dầu thô sụt giảm má»™t phần lá»›n vào năm 1997-1998 là má»™t tác nhân chính gây áp lá»±c mà cuối cùng dẫn đến việc  Nga bị vỡ nợ vào tháng 08/1998.”

VTB Group, ngân hàng lá»›n thứ hai của Nga , ngân hàng lá»›n thứ ba OAO Gazprombank và Ngân hàng Nông nghiệp Nga Ä‘ang nhờ chính phủ há»— trợ để bổ sug nguồn vốn sau khi các biện pháp trừng phạt kinh tế ngăn cấm các ngân hàng này truy cập vào thị trường tài chính toàn cầu. Và hiện nay vá»›i việc gia tăng thúc đẩy kinh tế 1ta8ng trưởng, các ngân hàng cÅ©ng đối mặt vá»›i sá»± gia tăng các khoảng nợ xấu.

Dầu thô và khí đốt mang lại cho Nga 68% nguồn thu từ hàng xuất khẩu và 50% ngân sách chính phủ. Nga Ä‘ã mất gần 90 tỉ usd của dá»± trữ ngoại tệ năm nay, tÆ°Æ¡ng Ä‘Æ°Æ¡ng 4,5% nền kinh tế nÆ°á»›c này, do Moscow Ä‘ã cố gắng ngăn chặn đồng Rúp rá»›t giá sau khi các nÆ°á»›c phÆ°Æ¡ng Tây áp đặt các lệnh cấm vận nhằm trừng phạt sá»± can thiệp của chính quyền Putin ở Ukraina. Đồng ná»™i tệ Ä‘ã giảm 31% so vá»›i đồng USD kể từ tháng Sáu năm nay.

Trong khi Bá»™ trưởng Kinh tế và má»™t vài giám đốc Ä‘iều hành các công ty dầu khí Ä‘ang ra sức cảnh báo về khoảng thời gian vô cùng khó khăn phía trÆ°á»›c, thì Tổng thống Vladimir Putin lại Ä‘ang tỏ ra khá lạc quan, tỏ thái Ä‘á»™ cho thấy rằng giá dầu thô giảm sẽ không thể buá»™c Kremlin Ä‘áp ứng yêu cầu kiềm chế sá»± can thiệp của quốc gia này ở Ukraina.

Hôm 28/11, tại thành phố Sochi ông Putin Ä‘ã phát biểu: “Mùa Ä‘ông Ä‘ang đến và tôi bảo đảm rằng thị trường sẽ cân bằng trở lại trong Q1 hoặc đến giữa năm sau.”

Trong khi Ä‘ó, thậm chí trÆ°á»›c khi giá sụt giảm, xuất khẩu dầu của Iran Ä‘ã đổ vỡ bởi vì các lệnh trừng phạt nhằm ngăn chặn sá»± phát triển chÆ°Æ¡ng trình hạt nhân của nÆ°á»›c này. Theo IMF, sản lượng khai thác của Iran hiện ở mức thấp 20 năm, xuất khẩu Ä‘ang giảm hÆ¡n má»™t nữa từ đầu năm 2012 còn 1 triệu thùng/ngày, và đồng Rial Ä‘ang giảm 80% trên thị trường chợ Ä‘en.

Giá dầu thô giảm có thể làm gia tốc Ä‘á»™ tổn thÆ°Æ¡ng lên dân số của Iran, mặc dù Ä‘iều này có thể không đủ lá»±c để các lãnh đạo Tehran thúc đẩy việc chấp nhận việc chấm dứt chÆ°Æ¡ng trình hạt nhân mà Iran cho là vì mục Ä‘ích hòa bình.

Chuyên gia phân tích cấp cao về Iran, Suzanne Maloney, tại Viện nghiên cứu Brookings nhận định: “Giá dầu thô sẽ không thay đổi ván bài của Iran. Người Iran vốn Ä‘ã mất nhiều tỉ dollar bởi vì lệnh trừng phạt đến ná»—i giá dầu thô Ä‘i xuống chỉ tô Ä‘iểm thêm má»™t lá»›p cho tình huống này.”

Trong khi dầu thô giảm giá tác Ä‘á»™ng mạnh vào cò nguồn tài nguyên dầu mỏ dồi dào Ä‘ã phu phi lợi nhuận thu được từ mức giá cao gần Ä‘ây, thì nhìn chung nền kinh tế thá»›i có thể hưởng lợi từ Ä‘iều này. OECD Æ°á»›c tính giảm giảm 20 usd/thùng thì sẽ thúc đẩy tăng trưởng  kinh tế của nhóm này thêm 0,4 Ä‘iểm phần trăm sau 2 năm. Bằng cách giảm lạm phát khoảng 0,5 Ä‘iểm trong cùng kỳ, giá dầu rẻ có thể thuyết phục ngân hàng trung Æ°Æ¡ng duy trì lãi suất thấp hoặ thậm chí c thêm các gói kích thích.

Theo HSBC Holdings Plc tính toán, năng lượng chiếm 10% đến 12% chi tiêu cá nhân ở các nÆ°á»›c EU nhÆ° Pháp và Đức.

Trong khi các quốc gia nhập khẩu dầu thô phát triển hưởng lợi, thì má»™t vài quốc gia nghèo nhất thế giá»›i Ä‘ang phải hứng chịu ảnh hưởng tiêu cá»±c của Ä‘à giảm của dầu. Nhà chức trách Nigeria, phụ thuá»™c vào dầu cho 75% nguồn thu của chính phủ, Ä‘ang thắt chặt chính sách tiền tệ, giảm giá trị của đồng Naira và dá»± định cắt giảm chi tiêu công khoảng 6% vào năm tá»›i. Theo OPEC, dầu khí chiếm 35% sản lượng kinh tế của Nigeria và 90% kim ngạch xuất khẩu.

Trong báo cáo tháng trÆ°á»›c, ngân hàng Deutsche Bank AG Ä‘ã cho rằng sá»± sụt giảm của dầu hiện nay Ä‘ang tạo ra nhiều thách thức về đầu tÆ° nÆ°á»›c ngoài, ngân sách cÅ©ng nhÆ° gây sức ép nặng nề lên tỉ giá tiền tệ.

Má»™t quốc gia khác là Venezuela, trÆ°á»›c Ä‘ó Ä‘ã đối mặt nhiều kho khăn chật vật về kinh tế chính trị, thì dầu thô Ä‘i xuống Ä‘ã gây thêm sức hủy diệt hÆ¡n nữa.

Venezuela hiện Ä‘ang hoạt Ä‘á»™ng vá»›i mức thâm hụt ngân sách 16% của tổng sản phẩm quốc ná»™i, phần lá»›n là do sản lượng dầu thô khai thác Ä‘ang giảm của nÆ°á»›c này được cung cấp cho thị trường ná»™i địa ở mức giá há»— trợ. Theo OPEC, dầu chiếm 95% kim ngạch xuất khẩu và 25% GDP của Venezuela.  

Hồi đầu năm, Venezuela Ä‘ã bị tê liệt bởi má»™t loạt các vụ bạo loạn gây chết người sau khi cảnh sát Ä‘àn áp các cuá»™c biểu tình phản đối tình trạng lạm phát leo thang, thiếu hụt hàng hóa tiêu dùng cÅ©ng nhÆ° tỉ lệ tá»™i phạm gia tăng.

Công ty nghiên cứu Capital Economics nhận xét: “Tình trạng bi Ä‘át của quốc gia này có thể làm sống lại tình trạng bất ổn xã há»™i bạo Ä‘á»™ng, trong khi có vẻ nhÆ° chính phủ Ä‘ang can kệt dần nguồn dá»± trữ ngoại tệ.”

Theo chuyên gia kinh tế Francisco Rodriguez  tại Bank of America Merrill Lynch, giá dầu thô giảm có thể buá»™c Caracas thá»±c hiện các bược nhằm tránh khả năng bị vỡ nợ bằng cách phá giá tiền tệ, cắt giảm nhập khẩu, nâng giá bán năng lượng ná»™i địa cÅ©ng nhÆ° giảm trợ cấp cho các quốc gia nghèo hÆ¡n trong khu vá»±c.

“Mặc dù Ä‘ây có thể sẽ là những lá»±a chọn vô cùng khó khăn, tuyên bố vỡ nợ không phải là lá»±a chọn thay thế hấp dẫn. Nếu Venezuela vỡ nợ, các nhà đầu tÆ° trái phiếu chắc chắn sẽ nhắm vào các nhà máy lọc dầu ở nÆ°á»›c ngoài cÅ©ng nhÆ° các lô hàng dầu xuất khẩu của nÆ°á»›c này.”

Trong má»™t bài phát biểu trên truyền hình ngày 28/11, tổng thống Nicolas Maduro Ä‘ã tuyên bố sẽ duy trì chi tiêu cho các chÆ°Æ¡ng trình xã há»™i đồng thời cam kết thành lập má»™t Ủy ban Ä‘á»™c lập để xác định khoảng chi không cần thiết để giảm bá»›t gánh nặng ngân sách. Ông Maduro cÅ©ng cho biết Ä‘ã cá»­ bá»™ trưởng kinh tế đến Trung Quốc để thảo luận các dá»± án phát triển.

Mexico cho thấy làm thế nào má»™t quốc gia dầu mỏ có thể xây dá»±ng các nền công nghiệp má»›i và tránh phụ thuá»™c vào chỉ má»™t loại hàng hóa duy nhất. Nhu cầu tiêu thụ và giá dầu giảm mạnh trong thập niên 1980 Ä‘ã khiến quốc gia này bị đối mặt má»™t cuá»™c khủng hoảng nợ.

Thị phần dầu xuất khẩu của Mexico Ä‘ã giảm còn 13% trong năm 2013 từ mức 38% trong năm 1990, ngay cả khi tổng kim ngạch xuất khẩu tăng gấp 4 lần. Mặt hàng Ä‘iện tá»­ và xe hÆ¡i chiếm phần lá»›n kim ngạch xuất khẩu của Mexico. Mặc dù dầu tiếp tục chiếm 32% nguồn thu của chính phủ, chính phủ Mexico Ä‘ã tính toán mức ngân sách năm 2015 dá»±a vào mức giá bình quân 79 usd/thùng.

Nguồn: xangdau.net/Bloomberg