Các bà ná»™i trợ giờ Ä‘ây không còn lạ lẫm vá»›i cụm từ “hàng bình ổn giá” chÆ°ng ra ở các quầy hàng siêu thị hay Ä‘iệp khúc “chính phủ Ä‘iều tiết giá, yêu cầu doanh nghiệp Ä‘óng góp cho quỹ bình ổn giá xăng dầu…” trên báo chí. Còn người học kinh tế sẽ có chút lấn cấn, giá cả là diá»…n biến theo quy luật cung cầu của thị trường, tại sao ở Việt Nam vẫn còn những cụm từ cho thấy “rành rành” có hẳn hoi các cÆ¡ quan can thiệp và Ä‘iều hành mức giá hàng hóa. Vậy tính thị trường có bị lấn át bởi tính phi thị trường vá»›i cách quản lý hiện nay không?

Lần giở lại các khái niệm, ta thấy tuyên bố “phát triển nền kinh tế thị trường đầy đủ” là quan Ä‘iểm Ä‘ã được Đại há»™i toàn quốc lần thứ XII của Đảng thông qua. Phát triển kinh tế thị trường đồng nghÄ©a vá»›i tôn trọng các qui luật thị trường mà trÆ°á»›c hết Ä‘ó là qui luật giá cả.

TrÆ°á»›c Ä‘ó, theo Cục quản lý giá - Bá»™ Tài chính, tại kết luận số 103 ngày 29.9.2014, Bá»™ Chính trị Ä‘ã yêu cầu thá»±c hiện nhất quán cÆ¡ chế giá thị trường, không lồng ghép các chính sách xã há»™i trong giá. TrÆ°á»›c nữa, Luật Giá được Quốc Há»™i khóa XIII ban hành, có hiệu lá»±c từ 1.1.2013 vá»›i thông Ä‘iệp chính là Nhà nÆ°á»›c tôn trọng quyền tá»± định giá, cạnh tranh về giá của các tổ chức, cá nhân sản xuất kinh doanh theo qui định của pháp luật.

CÅ©ng theo luật này, Nhà nÆ°á»›c vẫn có chính sách giá nhằm há»— trợ các khu vá»±c có Ä‘iều kiện kinh tế xã há»™i đặc biệt khó khăn và thá»±c hiện Ä‘iều tiết để bình ổn giá nhằm bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp của các tổ chức, cá nhân kinh doanh, người tiêu dùng và lợi ích của nhà nÆ°á»›c.

Trao đổi vá»›i chúng tôi, má»™t đại diện Bá»™ Tài chính giải thích, dù có thể ít ai để ý nhÆ°ng những thay đổi trên Ä‘ã có những tác Ä‘á»™ng trên thị trường và trong đời sống. Trên tinh thần kết luận số 103 của Bá»™ Chính trị, cách tiếp cận đối vá»›i chính sách giá nhằm há»— trợ khu vá»±c khó khăn hai năm qua Ä‘ã có những chuyển biến theo hÆ°á»›ng ít gây tổn hại nhất đến thị trường. Điển hình là quy định về giá Ä‘iện hay giá dịch vụ khám chữa bệnh Ä‘ã từng bÆ°á»›c tiệm cận vá»›i quy luật của kinh tế thị trường, còn vá»›i những người nghèo thuá»™c diện chính sách, nhà nÆ°á»›c sẽ có các khoản trợ cấp riêng.

Vị này cho rằng cách tiếp cận về bình ổn giá cÅ©ng Ä‘ã có thay đổi căn bản. Luật Giá qui định cụ thể các mặt hàng thuá»™c danh mục bình ổn giá, việc Ä‘iều chỉnh danh mục này phải được Ủy ban Thường vụ Quốc há»™i thông qua. Quan trọng hÆ¡n, bình ổn giá phải có Ä‘iều kiện theo qui định của luật và có thời hạn. Chỉ khi Ä‘ó, các biện pháp nhÆ° đăng ký giá và các can thiệp khác, kể cả các can thiệp kinh tế má»›i được phép áp dụng.

“Không thể loại bỏ hoàn toàn việc Ä‘iều tiết giá của nhà nÆ°á»›c để hạn chế những khuyết tật của thị trường, Ä‘ó là những biến Ä‘á»™ng bất thường của giá cả do đầu cÆ¡, lÅ©ng Ä‘oạn, do thiên tai, địch họa hay trong bối cảnh lạm phát phi mã, nhà nÆ°á»›c có trách nhiệm bình ổn giá cả những mặt hàng thiết yếu nhằm đảm bảo sản suất và cuá»™c sống của người dân”, Tổng giám đốc má»™t công ty thÆ°Æ¡ng mại trong lÄ©nh vá»±c xuất khẩu ở TP.HCM, ông Tạ Quốc DÅ©ng nói vá»›i phóng viên. “Tuy nhiên có thể thấy việc yêu cầu cÆ¡ quan nhà nÆ°á»›c ra quyết định bình ổn giá phải tuân thủ luật và chịu trách nhiệm về quyết định của mình trong Luật Giá là má»™t thay đổi mang tính cách mạng”.

Ông cÅ©ng cho rằng dù còn nhiều tranh cãi về việc Ä‘iều hành giá thời gian qua, dù chÆ°a bàn đến việc bình ổn giá có tác Ä‘á»™ng thế nào, làm méo mó đến Ä‘âu hoạt Ä‘á»™ng của nền kinh tế thị trường hay sẽ phải hy sinh bao nhiêu sản lượng để đổi lấy sá»± ổn định tÆ°Æ¡ng đối của giá cả thì vẫn phải thừa nhận Luật Giá là má»™t bÆ°á»›c tiến quan trọng hÆ°á»›ng đến má»™t nền kinh tế thị trường đầy đủ.

Song vẫn còn Ä‘ó những “hạt sạn” trong luật này và trong việc áp dụng nó, mà giá»›i kinh doanh e ngại.

Rõ nét nhất là trong lÄ©nh vá»±c Ä‘iều tiết giá xăng dầu, ông DÅ©ng phân tích. Luật Giá qui định các hoạt Ä‘á»™ng trong lÄ©nh vá»±c giá trên lãnh thổ Việt Nam phải tuân thủ quy định của luật này, thế nhÆ°ng Nghị định 83/2014/NĐ-CP ngày 3.9.2014 của Chính phủ về kinh doanh xăng dầu lại dường nhÆ° không tuân theo tinh thần của Luật Giá.

Ví dụ Nghị định 83 qui định, trường hợp Chính phủ không thá»±c hiện bình ổn giá, thÆ°Æ¡ng nhân đầu mối phải gá»­i đến các cÆ¡ quan nhà nÆ°á»›c có thẩm quyền văn bản kê khai giá kèm theo quyết định Ä‘iều chỉnh giá và cÆ¡ quan nọ có trách nhiệm thẩm tra, giám sát để bảo đảm việc Ä‘iều chỉnh giá của thÆ°Æ¡ng nhân đầu mối phù hợp vá»›i qui định của pháp luật. Vậy câu hỏi là việc Ä‘iều chỉnh giá phải phù hợp vá»›i luật nào? Bởi vì ai cÅ©ng biết Nghị định 83 là má»™t văn bản dÆ°á»›i luật.

Thứ hai, Luật Giá có cho phép Chính phủ thành lập quÄ© bình ổn giá đối vá»›i các mặt hàng thuá»™c danh mục bình ổn giá nhÆ° má»™t công cụ để bình ổn giá. Thế nhÆ°ng Nghị định 83 qui định “thÆ°Æ¡ng nhân đầu mối được nhà nÆ°á»›c bù đắp các chi phí hợp lý khi tham gia bình ổn giá”. Vậy quÄ© bình ổn giá xăng dầu thá»±c chất được sá»­ dụng để làm gì? Thời gian qua chính quÄ© bình ổn giá lại là ‘cứu cánh’ cho Chính phủ trong Ä‘iều tiết giá xăng dầu khi Luật Giá có má»™t ghi chú là “Ä‘Æ°á»£c sá»­ dụng quỹ bình ổn giá khi giá của hàng hóa, dịch vụ Ä‘ó biến Ä‘á»™ng bất thường hoặc tác Ä‘á»™ng xấu đến nền kinh tế và đời sống”. Điểm này cho thấy mặc dù được qui định nhÆ° là má»™t cá»™ng cụ bình ổn giá, quÄ© bình ổn giá lại trao quyền quá lá»›n cho Chính phủ và Ä‘i ngược lại hoàn toàn vá»›i tinh thần chung của luật. “Đây là má»™t qui định quá chung chung và lạc lõng, nhÆ° má»™t hạt sạn trong Luật Giá”, ông DÅ©ng nói.

Đại diện Bá»™ Tài chính từng giải thích sở dÄ© quỹ bình ổn giá xăng dầu hoạt Ä‘á»™ng “khác người” nhÆ° vậy bởi Ä‘iều kiện cạnh tranh hạn chế trong thị trường xăng dầu, đặc biệt là cạnh tranh giữa các thÆ°Æ¡ng nhân đầu mối và vì lý do an toàn và an ninh năng lượng. NhÆ°ng nhÆ° vậy, thì việc cần làm ở Ä‘ây là phải thúc đẩy cạnh tranh, cởi bỏ các Ä‘iều kiện kinh doanh xăng dầu đầu mối hiện Ä‘ang được cho là quá khắt khe và quy chuẩn hóa các Ä‘iều kiện đảm bảo an toàn và an ninh năng lượng (Ä‘iều mà các nÆ°á»›c Ä‘ã làm từ lâu). Khi Ä‘ó kinh doanh bán lẻ (Ä‘ã được tÆ° nhân hóa) và có thể kỳ vọng mức Ä‘á»™ cạnh tranh rất cao, đồng nghÄ©a vá»›i giá sẽ giảm nhiều hÆ¡n hiện nay và người tiêu dùng có lợi nhất.

Vì vậy thay vì cho phép các đầu mối quyết định giá bán buôn, Chính phủ nên Ä‘iều tiết chính mức giá này, chứ không phải giá bán lẻ nhÆ° hiện nay. Ở nhiều nÆ¡i trên thế giá»›i, ví dụ nhÆ° ở Mỹ, các nhà phân phối có thể bị kiện nếu tìm cách qui định giá bán lẻ cho các đại lý của chính họ.

Trong khi Thủ tÆ°á»›ng má»›i Ä‘ang yêu cầu các bá»™, ngành, địa phÆ°Æ¡ng rà soát các văn bản để ná»›i lỏng các loại “vòng kim cô”, giấy phép con, giấy phép cháu cho người kinh doanh, có lẽ Quốc há»™i và Chính phủ cÅ©ng nên dành thêm thời gian để rà soát các luật và nghị định về giá.

Vá»›i giá»›i làm ăn, Ä‘ó là nền tảng hàng đầu cho má»™t nền kinh tế thị trường đầy đủ.

Nguồn tin: trithuccongluan