Theo Thanh tra Chính phủ, Bộ Tài chính tính toán các chỉ tiêu cấu thành giá cơ sở xăng dầu không chính xác, không sát với thị trường, dẫn tới việc khi giá xăng dầu thế giới biến động mạnh nhiều thương nhân đầu mối đã ngừng nhập khẩu để tránh thua lỗ.

Ngày 4/1, Thanh tra Chính phủ đã công bố Kết luận thanh tra việc chấp hành chính sách, pháp luật trong công tác quản lý nhà nước về xăng dầu. Trong đó chỉ rõ trách nhiệm của Bộ Tài chính và Bộ Công thương khi để xảy ra tình trạng gián đoạn nguồn cung xăng dầu.

Cụ thể, Thanh tra Chính phủ cho rằng, Bộ Tài chính đã tính toán các chỉ tiêu cấu thành lên giá cơ sở xăng dầu không chính xác, không sát với thị trường, như quyết định áp dụng mức chi phí xăng dầu từ nước ngoài về Việt Nam để tính vào giá cơ sở là thiếu cơ sở pháp luật, áp dụng “định mức” về chi phí từ nhiều năm trước không còn phù hợp với thị trường.

Do không theo kịp biến động của thị trường nên khi giá xăng dầu thế giới biến động mạnh, nhiều thương nhân đầu mối đã ngừng nhập khẩu để tránh thua lỗ.

Cùng với đó, chi phí premium đưa vào giá cơ sở lớn hơn chi phí premium thực tế tại một số thương nhân đầu mối kinh doanh xăng dầu; áp dụng chi phí định mức cố định đã ban hành từ năm 2014 không phù hợp với thực tế hiện nay…

Bộ Công Thương đã căn cứ các thành phần đó để tính giá cơ sở xăng dầu. Dẫn đến không tính đúng, tính đủ theo giá xăng dầu thế giới và các chi phí khác, gồm chi phí thuế nhập khẩu, chi phí vận chuyển, chi phí bảo hiểm, Premium.

Do không theo kịp biến động của thị trường nên khi giá xăng dầu thế giới biến động mạnh, nhiều thương nhân đầu mối đã ngừng nhập khẩu để tránh thua lỗ, ví dụ như công ty TNHH Thương mại và Dịch vụ Long Hưng, Tổng công ty Xăng dầu Quân đội năm 2022 đăng ký hạn mức nhập khẩu xăng dầu giảm, mặt hàng xăng hạn mức nhập khẩu bằng 0. Thanh tra Chính phủ nêu rõ: “Đây là 1 trong những nguyên nhân, dẫn đến dán đoạn nguồn cung xăng dầu”.

Trường hợp bắt buộc phải nhập khẩu xăng dầu về để bán (Theo Quyết định số 242 của Bộ Công Thương), để đảm bảo thu được lợi nhuận định mức và thu hồi vốn, các thương nhân đầu mối kinh doanh xăng dầu nhập khẩu thiếu khối lượng xăng dầu được giao, phải cắt giảm chi phí bán lẻ, giảm mức chiết khấu cho các đại lý, dẫn đến tình trạng chiếu khấu bằng 0, khiến cho nhiều cửa hàng bán lẻ, đại lý xăng dầu tự ý không bán hàng, góp phần làm gián đoạn việc cung ứng xăng dầu.

Về công tác điều hành giá xăng dầu, Thanh tra Chính phủ cũng chỉ rõ, Liên Bộ Công Thương – Tài chính đã thiếu kiểm tra, giám sát các thương nhân đầu mối kinh doanh xăng dầu, dẫn đến một số thương nhân đầu mối kinh doanh xăng dầu dựng giá bán buôn, bán lẻ xăng dầu thiếu cơ sở.

Nêu trách nhiệm về việc nhập khẩu xăng dầu không đầy đủ, Thanh tra Chính phủ cho biết, Bộ Công Thương là cơ quan điều phối khối lượng xăng dầu nhập khẩu và tổng nguồn xăng dầu để đáp ứng nhu cầu tiêu thụ xăng dầu trong nước. Tuy nhiên, bộ này không hướng dẫn, quản lý các thương nhân đầu mối kinh doanh xăng dầu nhập khẩu xăng dầu theo quý, dẫn đến không có kế hoạch, tiến độ chung để quản lý.

Nhiều thương nhân không nhập khẩu xăng dầu, không nêu rõ lý do hoặc lý do không phù hợp, thời gian gửi báo cáo chậm hơn theo quy định nhưng đều được Bộ Công Thương chấp thuận.

Đáng chú ý, kết luận thanh tra cũng xác định các thương nhân đầu mối có vai trò như nhau nhưng do cách quản lý, điều hành thiếu khách quan, công bằng của Bộ Công Thương dẫn đến một số thương nhân đầu mối phải thực hiện nhiệm vụ của một số thương nhân đầu mối còn lại. Do đó, nhiều thương nhân không thực hiện đầy đủ nhiệm vụ khi cần thiết. Chẳng hạn việc giao 10 đầu mối phải nhập khẩu sản lượng tăng thêm, trong khi có tất cả 32 thương nhân đầu mối nhập khẩu.

“Qua đó cho thấy trong trường hợp nguồn cung xăng dầu đòi hỏi cấp thiết, việc điều hành xuất, nhập khẩu xăng dầu của Bộ Công Thương không hiệu quả. Đây là một trong những nguyên nhân dẫn đến gián đoạn nguồn cung xăng dầu”, kết luận thanh tra chỉ rõ.

Thanh tra Chính phủ nhận định, Bộ Công thương quản lý lỏng lẻo, thiếu kiểm tra, giám sát, xử lý không nghiêm, chấn chỉnh không kịp thời, dẫn đến hoạt động kinh doanh xăng dầu diễn biến phức tạp, nhiều hành vi mua bán trái quy định, phá vỡ các nguyên tắc đã được quy định trong Nghị định số 83 về kinh doanh xăng dầu.

Nguồn tin: Kinh tế môi trường