Điện hạt nhân luôn là một nghịch lý. Nó có thể sản xuất một lượng lớn điện carbon thấp, nhưng lại phải liên tục đối mặt với những trở ngại từ chính trị và nhận thức của công chúng.
Bản Đánh giá Thống kê Năng lượng Thế giới mới nhất cho thấy mặc dù sản lượng điện hạt nhân đang tăng trưởng trên toàn cầu - lập kỷ lục mới vào năm 2024 - nhưng xu hướng này không hề đồng đều. Một số quốc gia đang tiến lên, trong khi một số khác lại đang thụt lùi.
Sản lượng toàn cầu: Tăng trưởng khiêm tốn, phân bổ không đồng đều
Năm 2024, sản lượng điện hạt nhân toàn cầu đạt 2.817 terawatt-giờ, tăng nhẹ so với năm 2023, nhưng vượt qua mức cao nhất mọi thời đại trước đó được thiết lập vào năm 2021.
Điện hạt nhân
Trong thập kỷ qua, sản lượng đã tăng trưởng với tốc độ 2,6% hàng năm - tuy chậm, nhưng rõ ràng là một sự phục hồi sau cuộc suy thoái hậu Fukushima. Sự tăng trưởng này chủ yếu tập trung vào các nước ngoài OECD, những nước đang xây dựng công suất mới với tốc độ nhanh hơn (tăng trưởng 3,0% hàng năm) so với xu hướng đi ngang hoặc giảm dần ở các quốc gia OECD (2,5%).
Châu Á - Thái Bình Dương: Trọng tâm mới
Sự thay đổi mạnh mẽ nhất đang diễn ra ở Châu Á - Thái Bình Dương, nơi hiện chiếm hơn 28% sản lượng điện hạt nhân toàn cầu - tăng gấp đôi so với một thập kỷ trước:
Cũng với năng lượng tái tạo, Trung Quốc đang ở một đẳng cấp khác, với sản lượng tăng vọt từ 213 TWh năm 2014 lên hơn 450 TWh năm 2024 - tốc độ tăng trưởng hàng năm gần 13%.
Ấn Độ và Hàn Quốc cũng ghi nhận những bước tăng trưởng ổn định, mặc dù ở quy mô nhỏ hơn.
Điều này đánh dấu một sự thay đổi địa chính trị rõ ràng. Điện hạt nhân không còn do các nền dân chủ phương Tây thống trị, mà do các quốc gia có chương trình nghị sự cơ sở hạ tầng dài hạn do nhà nước điều hành.
Bắc Mỹ: Ổn định, nhưng đang già hóa
Hoa Kỳ vẫn dẫn đầu thế giới về sản lượng điện hạt nhân với khoảng 850 TWh mỗi năm (chiếm 29,2% tổng sản lượng điện hạt nhân toàn cầu), nhưng ẩn sau sự ổn định đó là sự suy giảm chậm chạp của các nhà máy điện cũ và tình trạng thiếu hụt các công trình xây dựng mới.
Tuy nhiên, Hoa Kỳ đã đạt được cột mốc hạt nhân lớn nhất trong nhiều thập kỷ vào năm 2023 và 2024 với việc khởi động Tổ máy số 3 của Vogtle, tiếp theo là Tổ máy số 4. Tọa lạc tại Georgia, Vogtle là nhà máy điện hạt nhân mới đầu tiên được xây dựng tại Hoa Kỳ sau hơn 30 năm, và việc hoàn thành nhà máy này đánh dấu sự kết thúc của một quá trình xây dựng kéo dài, tốn kém, bị trì hoãn và vượt ngân sách. Tổng cộng, hai lò phản ứng mới đã bổ sung hơn 2.200 megawatt công suất - đủ để cung cấp điện cho hơn một triệu hộ gia đình - và là một ví dụ hiếm hoi về việc mở rộng điện hạt nhân ở một quốc gia mà phần lớn sự tăng trưởng đến từ việc kéo dài tuổi thọ của các nhà máy hiện có.
Sản lượng điện của Canada đã giảm từ 106 TWh năm 2016 xuống còn 85 TWh năm 2024, phản ánh việc cải tạo nhà máy và thay đổi chính sách. Mexico, một quốc gia nhỏ, đã chứng kiến những biến động lớn theo từng năm, điều này có thể cho thấy những thách thức trong hoạt động.
Châu Âu: Một câu chuyện tương phản
Tây Âu đang dần rời xa hạt nhân:
Pháp, từ lâu được coi là tiêu chuẩn vàng về độ tin cậy hạt nhân, đã chứng kiến sản lượng điện giảm từ 442 TWh năm 2016 xuống chỉ còn 338 TWh năm ngoái, do các vấn đề bảo trì và bất ổn chính trị.
Đức hiện đang ở mức 0 sau khi hoàn thành việc loại bỏ điện hạt nhân.
Bỉ, Thụy Sĩ và Thụy Điển đang chia rẽ giữa việc ngừng hoạt động và kéo dài tuổi thọ.
Ở Đông Âu, bức tranh có vẻ tươi sáng hơn. Cộng hòa Séc, Hungary và Slovakia đang tăng sản lượng, trong khi Ukraine vẫn duy trì được hơn 50 TWh hàng năm bất chấp những gián đoạn thời chiến.
Các khu vực mới nổi: Cổ phần nhỏ, Biến động lớn
Tại Mỹ Latinh, Brazil và Argentina đang giữ ổn định ở mức khoảng 15–25 TWh, trong khi Brazil đang nhích lên. Nhà sản xuất điện hạt nhân duy nhất của Châu Phi, Nam Phi, vẫn giữ nguyên ở mức khoảng 13 TWh. Trung Đông có một thành viên mới là UAE, nơi đã tăng từ mức 0 vào năm 2019 lên hơn 40 TWh vào năm 2024 nhờ nhà máy điện Barakah - một sự phát triển ấn tượng trong thời gian ngắn như vậy.
Những trường hợp ngoại lệ
Nhật Bản đã khởi động lại một số lò phản ứng, nhưng sản lượng vẫn thấp hơn nhiều so với mức trước thảm họa Fukushima - 84 TWh vào năm ngoái so với hơn 300 TWh vào năm 2010.
Đài Loan đang dần loại bỏ điện hạt nhân, với sản lượng giảm từ 42 TWh vào năm 2016 xuống chỉ còn 12 TWh vào năm 2024.
Pakistan và Iran tiếp tục tăng trưởng ổn định, dù khiêm tốn.
Kết luận
Bối cảnh hạt nhân toàn cầu đang phân hóa. Một số quốc gia đang tăng cường đầu tư, được thúc đẩy bởi hai yêu cầu cấp thiết là an ninh năng lượng và hành động vì khí hậu, trong khi một số khác lại đang rút lui. Trọng tâm đang dịch chuyển từ các nhà sản xuất truyền thống của phương Tây sang các quốc gia sẵn sàng hỗ trợ hạt nhân bằng nguồn vốn dài hạn và chính sách.
Đối với các nhà đầu tư, làn sóng tăng trưởng tiếp theo có thể sẽ đến từ châu Á và Trung Đông, chứ không phải các cường quốc lịch sử như châu Âu và Bắc Mỹ. Sự dịch chuyển này cũng mang lại lợi ích về môi trường - đặc biệt là ở Trung Quốc, quốc gia phát thải carbon lớn nhất thế giới. Mỗi gigawatt điện mà Trung Quốc chuyển từ than sang hạt nhân đại diện cho một chiến thắng lớn trong cuộc chiến giảm phát thải carbon.
Nguồn tin: xangdau.net
